ابراهیم بن معن در تراجم و رجال: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۳۶

مقدمه

ابراهیم بن معن در سند ۱ روایت تفسیر کنز الدقائق، به نقل از تأویل الآیات الظاهرة یاد شده: «حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَهْلٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مَعْنٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ دَاهِرَةَ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ يَحْيَى بْنِ وَثَّابٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَسْلَمِيِّ عَنْ عُمَرَ بْنُ الْخَطَّابِ أَنَّهُ كَانَ يَقْرَأُ سَلَامٌ عَلَى آلِ يَاسِينَ قَالَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ(ص)»^[۱]^[۲]

شرح حال راوی

این حدیث را شیخ صدوق در معانی الأخبار^[۳] نقل کرده و در سندش به جای ابراهیم بن معن، ابراهیم بن معمر ثبت شده؛ نیز در تفسیر البرهان^[۴] و بحار الأنوار^[۵] به نقل از معانی الأخبار.

بر این اساس، همین نام درست است؛ زیرا عنوان ابراهیم بن معن، نه در کتب رجال ذکر شده؛ نه در اسناد روایات؛ لکن عنوان ابراهیم بن معمر، گرچه در کتب رجالی شیعه عنوان نشده، در کتب رجال اهل سنت، نیز در اسناد روایات^[۶] آنها ذکر شده است.

ابراهیم بن معمر در کتب رجالی اهل سنت از راویان مشترک است و به چند نفر اطلاق می‌شود؛ از جمله:

"إبراهیم بن معمر بن شریس أبو إسحاق الأصبهانی الجوزدانی"^[۷].
"ابراهیم بن معمر الصنعانی" از مشایخ طبرانی^[۸].
"ابراهیم بن معمر بن الحسن الهذلی"، پدر اسماعیل مکنی به ابو معمر^[۹]، محمد مکنی به ابوبکر^[۱۰]، اسحاق مکنی به ابوالهذیل^[۱۱] که نام هر سه فرزند وی در کتب رجالی اهل سنت یاد شده است.

دلیل روشنی وجود ندارد که مراد از ابراهیم بن معمر در سند روایت مورد بحث، کدام یک از آنهاست؛ ولی از جهت طبقه با ابراهیم بن معمر صنعانی که از مشایخ طبرانی بوالقاسم سلیمان بن احمد طبرانی، صاحب المعاجم الثلاثة است سازگارتر است؛ زیرا ابراهیم بن معمر صنعانی در سال (۲۸۴ق) زنده بوده و طبرانی در این سال از وی حدیث شنیده^[۱۲] و ابراهیم بن معمر در سند روایت مورد بحث نیز در همین سال‌ها باید زنده باشد، چون ابواحمد عبدالعزیز بن یحیی جلودی که در سال (۳۳۲ق)^[۱۳] وفات یافته، با یک واسطه از ایشان روایت کرده^[۱۴]، چنان که عمر بن یزید سیاری^[۱۵] متوفای حدود (۲۴۰ الی ۲۵۰ق)^[۱۶] و محمد بن عبدالعزیز بن ابی رزمة^[۱۷] متوفای ۲۴۱ (ق) از مشایخ حدیثی وی شمرده شده‌اند.

مؤید دیگر این است که از ابراهیم بن معمر بن حسن هذلی روایتی در کتب حدیثی اهل سنت نقل نشده؛ ولی ابراهیم بن معمر صنعانی از مشایخ حدیثی طبرانی است که در معجم خودش از وی حدیث نقل کرده است.

یادآوری: درباره ابراهیم بن معمر صنعانی هیچ گزارشی در کتب رجالی اهل سنت نیست، از این رو محققی که کتاب الأحادیث الطوال طبرانی را تحقیق کرده، در مقدمه کتاب به مشایخ وی اشاره داشته و درباره ابراهیم بن معمر صنعانی تنها به این جمله "ثم رجع إلی الیمن فسمع فی صنعاء سنة ۲۸۴ هم من ابراهیم بن معمر الصنعانی"^[۱۸] بسنده کرده است. افزون بر آن، خود طبرانی بیش از دو روایت از ایشان نقل نکرده است^[۱۹]^[۲۰]

منابع

جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۱

پانویس

↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۱، ص۱۷۷ به گزارش از تأویل الآیات الظاهرة، ص۴۸۹.
↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۵۱۱.
↑ «حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ يَحْيَى الْجَلُودِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَهْلٍ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَعْمَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دَاهِرٍ الْأَحْمَرِيُّ قَالَ...»؛ (معانی الاخبار، ص۱۲۳، ح۵).
↑ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۶۲۶، ح۹۰۳۶.
↑ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۱۷۰، ح۱۱.
↑ مانند: حدثنا ابن حمید، قال: ثنا عباد، قال: ثنا إبراهیم بن معمر، عن الحسن، قال: ما زال ابن آدم یتحمد حتی صار حیاً ما یموت ثم تلا هذه الآیة...؛ (جامع البیان، ج۴، ص۲۳۱).
↑ ر.ک: تاریخ مدینة دمشق، ج۷، ص۲۲۷، ش۵۲۱.
↑ حدثنا إبراهیم بن معمر الصنعانی بصنعاء؛ سنة ۲۸۴ أربع و ثمانین و مائتین...؛ (المعجم الصغیر، ج۱، ص۷۸).
↑ إسماعیل بن إبراهیم بن معمر بن الحسن الهذلی، أبو معمر القطیعی الهروی... مات... سنة ست و ثلاثین و مئتین...؛ (تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۹ و ۲۳، ش۴۱۶).
↑ محمد بن إبراهیم بن معمر بن الحسن، أبو بکر الهذلی، مولی بنی تمیم: کان هروی الأصل و هو أخو أبی معمر إسماعیل، و أبی الهذیل إسحاق؛ (تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۰۴، ش۳۵۸).
↑ إسحاق بن إبراهیم بن معمر، أبوالهذیل الهذلی: أخو أبی معمر، مات أبوالهذیل قبل موت محمد بن سابق، و مات محمد سنة ثلاث عشرة و مائتین؛ (تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۳۰، ش۳۳۷۴).
↑ حدثنا إبراهیم بن معمر الصنعانی بصنعاء؛ سنة ۲۸۴ أربع و ثمانین و مائتین....؛ (المعجم الصغیر، ج۱، ص۷۸).
↑ توفی أبوأحمد عبدالعزیز بن یحیی بن عیسی الجلودی... سنة اثنین و ثلاثین و ثلاثمائة؛ (إیضاح الإشتباه، ص۲۴۵، ش۴۹۳).
↑ حدثنا محمد بن إبراهیم بن إسحاق الطالقانی، قال: حدثنا عبدالعزیز بن یحیی الجلودی، قال: حدثنا محمد بن سهل، قال: حدثنا إبراهیم بن معمر قال...؛ (معانی الأخبار، ص۱۲۳، ح۵).
↑ عمر بن یزید السیاری، أبوحفص الصفار البصری نزیل الثغر...؛ روی عنه: أبوداوود، و إبراهیم بن معمر الصنعانی النحوی، و...؛ (تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۵۳۲ - ۵۳۳، ش۴۳۲۱).
↑ عمر بن یزید السیاری أبوحفص من أهل البصرة...؛ مات سنة بضع و أربعین و مائتین؛ (الثقات (ابن حبان)، ج۸، ص۴۴۶).
↑ محمد بن عبدالعزیز بن أبی رزمة، و اسمه غزوان الیشکری، مولاهم، أبو عمرو المروزی، قدم بغداد حاجاً و حدث بها سنة أربعین و مئتین... و مات سنة إحدی و أربعین و مئتین؛ (تهذیب الکمال، ج۲۶، ص۸ و۱۰، ش۵۴۱۸).
↑ الأحادیث الطوال، ص۴.
↑ ر.ک: المعجم الأوسط، ج۳، ص۱۸؛ المعجم الصغیر، ج۱، ص۷۸.
↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۵۱۱-۵۱۴.

[1] تفسیر کنز الدقائق، ج۱۱، ص۱۷۷ به گزارش از تأویل الآیات الظاهرة، ص۴۸۹.

[2] جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۵۱۱.

[3] «حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ يَحْيَى الْجَلُودِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَهْلٍ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَعْمَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دَاهِرٍ الْأَحْمَرِيُّ قَالَ...»؛ (معانی الاخبار، ص۱۲۳، ح۵).

[4] البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۶۲۶، ح۹۰۳۶.

[5] بحار الأنوار، ج۲۳، ص۱۷۰، ح۱۱.

[6] مانند: حدثنا ابن حمید، قال: ثنا عباد، قال: ثنا إبراهیم بن معمر، عن الحسن، قال: ما زال ابن آدم یتحمد حتی صار حیاً ما یموت ثم تلا هذه الآیة...؛ (جامع البیان، ج۴، ص۲۳۱).

[7] ر.ک: تاریخ مدینة دمشق، ج۷، ص۲۲۷، ش۵۲۱.

[8] حدثنا إبراهیم بن معمر الصنعانی بصنعاء؛ سنة ۲۸۴ أربع و ثمانین و مائتین...؛ (المعجم الصغیر، ج۱، ص۷۸).

[9] إسماعیل بن إبراهیم بن معمر بن الحسن الهذلی، أبو معمر القطیعی الهروی... مات... سنة ست و ثلاثین و مئتین...؛ (تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۹ و ۲۳، ش۴۱۶).

[10] محمد بن إبراهیم بن معمر بن الحسن، أبو بکر الهذلی، مولی بنی تمیم: کان هروی الأصل و هو أخو أبی معمر إسماعیل، و أبی الهذیل إسحاق؛ (تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۰۴، ش۳۵۸).

[11] إسحاق بن إبراهیم بن معمر، أبوالهذیل الهذلی: أخو أبی معمر، مات أبوالهذیل قبل موت محمد بن سابق، و مات محمد سنة ثلاث عشرة و مائتین؛ (تاریخ بغداد، ج۶، ص۳۳۰، ش۳۳۷۴).

[12] حدثنا إبراهیم بن معمر الصنعانی بصنعاء؛ سنة ۲۸۴ أربع و ثمانین و مائتین....؛ (المعجم الصغیر، ج۱، ص۷۸).

[13] توفی أبوأحمد عبدالعزیز بن یحیی بن عیسی الجلودی... سنة اثنین و ثلاثین و ثلاثمائة؛ (إیضاح الإشتباه، ص۲۴۵، ش۴۹۳).

[14] حدثنا محمد بن إبراهیم بن إسحاق الطالقانی، قال: حدثنا عبدالعزیز بن یحیی الجلودی، قال: حدثنا محمد بن سهل، قال: حدثنا إبراهیم بن معمر قال...؛ (معانی الأخبار، ص۱۲۳، ح۵).

[15] عمر بن یزید السیاری، أبوحفص الصفار البصری نزیل الثغر...؛ روی عنه: أبوداوود، و إبراهیم بن معمر الصنعانی النحوی، و...؛ (تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۵۳۲ - ۵۳۳، ش۴۳۲۱).

[16] عمر بن یزید السیاری أبوحفص من أهل البصرة...؛ مات سنة بضع و أربعین و مائتین؛ (الثقات (ابن حبان)، ج۸، ص۴۴۶).

[17] محمد بن عبدالعزیز بن أبی رزمة، و اسمه غزوان الیشکری، مولاهم، أبو عمرو المروزی، قدم بغداد حاجاً و حدث بها سنة أربعین و مئتین... و مات سنة إحدی و أربعین و مئتین؛ (تهذیب الکمال، ج۲۶، ص۸ و۱۰، ش۵۴۱۸).

[18] الأحادیث الطوال، ص۴.

[19] ر.ک: المعجم الأوسط، ج۳، ص۱۸؛ المعجم الصغیر، ج۱، ص۷۸.

[20] جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۵۱۱-۵۱۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = ابراهیم بن معن
@@ خط ۳۵: / خط ۳۴: @@
 [[رده:ابراهیم بن معن]]
-[[رده:مدخل]]
 [[رده:اعلام]]