تعصب در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جز (جایگزینی متن - '\<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(252\,\s252\,\s233\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\[\[(.*)\]\](.*)\"\'\'\'(.*)\'\'\'\"(.*)\<\/div\>\n\<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(255\,\s245\,\s227\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\<\/div\>\n\n' به '{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = $2 | عنوان مدخل = $4 | مداخل مرتبط = $6 | پرسش مرتبط = }} ')
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = تعصب
| موضوع مرتبط = تعصب
خط ۳۴: خط ۳۳:
#آنچه در بیان [[قرآن]] در باره [[تعصب جاهلی]] و تکیه بر زبان آمده، در جهت نقد این [[اندیشه]] است که به نژاد اهمیت می‌دهد و ملیت معیار ارزشگذاری می‌شود، در صورتی که هیچ چیز بالا‌تر از [[حقیقت]] [[ارزش]] ندارد و علاقه به آن نباید مانع [[شناخت]] [[حقیقت]] شده و لذا در [[دعوت]] به [[حق]] این پاسخ که ما بر [[دین]] آبا و اجداد خود تکیه می‌کنیم، پذیرفتنی نیست. از سوی دیگر مسئله [[انذار]] به [[عشیره]] را در [[سوره]] شعراء بیان کرده، نه بخاطر تعصب [[خانوادگی]]، بلکه به [[دلیل]] واقعیت [[تبلیغ]] و تأثیر آن که از قریب به بعید و از اطرافیان و بعد به دورترها و شروع از اطرافیان و بستگان و [[نزدیکان]] است.
#آنچه در بیان [[قرآن]] در باره [[تعصب جاهلی]] و تکیه بر زبان آمده، در جهت نقد این [[اندیشه]] است که به نژاد اهمیت می‌دهد و ملیت معیار ارزشگذاری می‌شود، در صورتی که هیچ چیز بالا‌تر از [[حقیقت]] [[ارزش]] ندارد و علاقه به آن نباید مانع [[شناخت]] [[حقیقت]] شده و لذا در [[دعوت]] به [[حق]] این پاسخ که ما بر [[دین]] آبا و اجداد خود تکیه می‌کنیم، پذیرفتنی نیست. از سوی دیگر مسئله [[انذار]] به [[عشیره]] را در [[سوره]] شعراء بیان کرده، نه بخاطر تعصب [[خانوادگی]]، بلکه به [[دلیل]] واقعیت [[تبلیغ]] و تأثیر آن که از قریب به بعید و از اطرافیان و بعد به دورترها و شروع از اطرافیان و بستگان و [[نزدیکان]] است.
#معیار برای خوبی شکل کلی دارد و [[نیکی]] برای همه بوده و نه جمعیت و گروه خاص. چنانکه می‌گوید اگر با [[قبیله]] وعشیره و جمعیتی دیگر [[نزاع]] دارید، نباید این [[نزاع]] به [[بی‌عدالتی]] منجر شود: {{متن قرآن|اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى}}<ref>«ای مؤمنان! برای خداوند بپاخیزید و با دادگری گواهی دهید  و نباید دشمنی با گروهی شما را وادارد که دادگری نکنید، دادگری ورزید که به پرهیزگاری نزدیک‌تر است و از خداوند پروا کنید که خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره مائده، آیه ۸.</ref>
#معیار برای خوبی شکل کلی دارد و [[نیکی]] برای همه بوده و نه جمعیت و گروه خاص. چنانکه می‌گوید اگر با [[قبیله]] وعشیره و جمعیتی دیگر [[نزاع]] دارید، نباید این [[نزاع]] به [[بی‌عدالتی]] منجر شود: {{متن قرآن|اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى}}<ref>«ای مؤمنان! برای خداوند بپاخیزید و با دادگری گواهی دهید  و نباید دشمنی با گروهی شما را وادارد که دادگری نکنید، دادگری ورزید که به پرهیزگاری نزدیک‌تر است و از خداوند پروا کنید که خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره مائده، آیه ۸.</ref>
#[[التزام]] به [[عدالت]] در هر صورت مطلوب است، چه بستگان باشد و چه غیر بستگان. در حالی که موضع [[قریش]] در برابر [[پیامبر]] ریشه در عصبیت‌های [[جاهلی]] خودشان داشت و از روی [[حسد]] به [[انکار حق]] پرداختند. و این چنین بود که [[پیامبر]] با تمام [[سختی]] با تعصبی سخت و شکننده، [[عرب جاهلی]] به [[مبارزه]] برخواست، تعصبی که برای قبیله‌ای همچون [[قریش]] و یا سرزمینی به نام [[مکه]] و یا زبانی همچون [[عربی]] داشتند، تا جایی که [[قرآن]] می‌گوید: {{متن قرآن|وَلَوْ نَزَّلْنَاهُ عَلَى بَعْضِ الْأَعْجَمِينَ * فَقَرَأَهُ عَلَيْهِمْ مَا كَانُوا بِهِ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و اگر آن را بر کسی غیر عربی زبان نازل کرده بودیم؛ * که او آن را برایشان می‌خواند بدان ایمان نمی‌آوردند» سوره شعراء، آیه ۱۹۸-۱۹۹.</ref> و اگر [[قرآن]] را بر برخی از [[غیر عرب]] زبانان نازل می‌کردیم، و [[پیامبر]] آن را بر ایشان می‌خواند به آن [[ایمان]] نمی‌آوردند و [[قرآن]] با این [[عصبیت]] [[مبارزه]] کرد تا نظامی [[انسانی]] و جهانی برپا کند که در آن ملیت و قومیت و زبان و جنس و نژاد نباشد<ref>التمهید فی [[علوم]] القرآن،، ج ۶، ص ۳۲۲.</ref>.<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۳۰۱-۳۰۳.</ref>
# [[التزام]] به [[عدالت]] در هر صورت مطلوب است، چه بستگان باشد و چه غیر بستگان. در حالی که موضع [[قریش]] در برابر [[پیامبر]] ریشه در عصبیت‌های [[جاهلی]] خودشان داشت و از روی [[حسد]] به [[انکار حق]] پرداختند. و این چنین بود که [[پیامبر]] با تمام [[سختی]] با تعصبی سخت و شکننده، [[عرب جاهلی]] به [[مبارزه]] برخواست، تعصبی که برای قبیله‌ای همچون [[قریش]] و یا سرزمینی به نام [[مکه]] و یا زبانی همچون [[عربی]] داشتند، تا جایی که [[قرآن]] می‌گوید: {{متن قرآن|وَلَوْ نَزَّلْنَاهُ عَلَى بَعْضِ الْأَعْجَمِينَ * فَقَرَأَهُ عَلَيْهِمْ مَا كَانُوا بِهِ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و اگر آن را بر کسی غیر عربی زبان نازل کرده بودیم؛ * که او آن را برایشان می‌خواند بدان ایمان نمی‌آوردند» سوره شعراء، آیه ۱۹۸-۱۹۹.</ref> و اگر [[قرآن]] را بر برخی از [[غیر عرب]] زبانان نازل می‌کردیم، و [[پیامبر]] آن را بر ایشان می‌خواند به آن [[ایمان]] نمی‌آوردند و [[قرآن]] با این [[عصبیت]] [[مبارزه]] کرد تا نظامی [[انسانی]] و جهانی برپا کند که در آن ملیت و قومیت و زبان و جنس و نژاد نباشد<ref>التمهید فی [[علوم]] القرآن،، ج ۶، ص ۳۲۲.</ref>.<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۳۰۱-۳۰۳.</ref>


==تعصب در دانشنامه معاصر قرآن کریم==
==تعصب در دانشنامه معاصر قرآن کریم==
خط ۴۸: خط ۴۷:
==منشأ تعصب==
==منشأ تعصب==
منشأ تعصب از منظر [[قرآن]] را می‌‌توان به عوامل ذیل دانست:
منشأ تعصب از منظر [[قرآن]] را می‌‌توان به عوامل ذیل دانست:
#[[جهالت]]: {{متن قرآن|إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که کافران به ننگ - ننگ جاهلی- دل نهادند» سوره فتح، آیه ۲۶.</ref>
# [[جهالت]]: {{متن قرآن|إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که کافران به ننگ - ننگ جاهلی- دل نهادند» سوره فتح، آیه ۲۶.</ref>
#علاقه شدید به نیاکان: {{متن قرآن|قَالُوا أَجِئْتَنَا لِتَلْفِتَنَا عَمَّا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا وَتَكُونَ لَكُمَا الْكِبْرِيَاءُ فِي الْأَرْضِ وَمَا نَحْنُ لَكُمَا بِمُؤْمِنِينَ}}<ref>«گفتند: آیا نزد ما آمده‌ای تا ما را از آنچه پدران خود را بر آن یافته‌ایم باز داری و در این سرزمین برتری از آن شما دو تن گردد؟ و ما به شما ایمان نخواهیم آورد» سوره یونس، آیه ۷۸.</ref>.
#علاقه شدید به نیاکان: {{متن قرآن|قَالُوا أَجِئْتَنَا لِتَلْفِتَنَا عَمَّا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا وَتَكُونَ لَكُمَا الْكِبْرِيَاءُ فِي الْأَرْضِ وَمَا نَحْنُ لَكُمَا بِمُؤْمِنِينَ}}<ref>«گفتند: آیا نزد ما آمده‌ای تا ما را از آنچه پدران خود را بر آن یافته‌ایم باز داری و در این سرزمین برتری از آن شما دو تن گردد؟ و ما به شما ایمان نخواهیم آورد» سوره یونس، آیه ۷۸.</ref>.
#[[جایگاه اجتماعی]]: {{متن قرآن|وَانْطَلَقَ الْمَلَأُ مِنْهُمْ أَنِ امْشُوا وَاصْبِرُوا عَلَى آلِهَتِكُمْ إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ يُرَادُ}}<ref>«و سرکردگان آنان راه افتادند (و به همراهان خود گفتند): بروید و در (پرستش) خدایان خود شکیبا باشید که این چیزی است که (از شما) می‌خواهند» سوره ص، آیه ۶.</ref>. با توجه به این که در این [[آیه]] تعبیر به {{متن قرآن|الْمَلَأُ}} فرمود که در [[حقیقت]] به معنای «سران و دانه درشت‌های [[جامعه]]» می‌باشد<ref>تفسیر راهنما، ج۱۵، ص۵۳۱.</ref>. معلوم می‌شود که این افراد، آمدن [[پیامبران]] و [[پیروزی]] آنها را، با موقعیت [[اعتقادی]]، [[سیاسی]] و [[اقتصادی]] خود در تضاد میبینند و به همین دلیل بر [[افکار]] [[شرک]] آلود خود تعصب می‌ورزند.
# [[جایگاه اجتماعی]]: {{متن قرآن|وَانْطَلَقَ الْمَلَأُ مِنْهُمْ أَنِ امْشُوا وَاصْبِرُوا عَلَى آلِهَتِكُمْ إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ يُرَادُ}}<ref>«و سرکردگان آنان راه افتادند (و به همراهان خود گفتند): بروید و در (پرستش) خدایان خود شکیبا باشید که این چیزی است که (از شما) می‌خواهند» سوره ص، آیه ۶.</ref>. با توجه به این که در این [[آیه]] تعبیر به {{متن قرآن|الْمَلَأُ}} فرمود که در [[حقیقت]] به معنای «سران و دانه درشت‌های [[جامعه]]» می‌باشد<ref>تفسیر راهنما، ج۱۵، ص۵۳۱.</ref>. معلوم می‌شود که این افراد، آمدن [[پیامبران]] و [[پیروزی]] آنها را، با موقعیت [[اعتقادی]]، [[سیاسی]] و [[اقتصادی]] خود در تضاد میبینند و به همین دلیل بر [[افکار]] [[شرک]] آلود خود تعصب می‌ورزند.
#[[خوش‌گذرانی]]: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِمْ مُقْتَدُونَ}}<ref>«و بدین‌گونه ما پیش از تو در هیچ شهری بیم‌دهنده‌ای نفرستادیم مگر که کامروایان  آن (شهر) گفتند: ما پدران خویش را بر آیینی یافته‌ایم و آثار آنان را پی می‌گیریم» سوره زخرف، آیه ۲۳.</ref>. از کاربرد واژه «مترفین» (خوش‌گذرانان) فهمیده می‌شود که علت تعصب آنان به باورهای اجدادی خودشان، به این جهت است که آن [[باورها]]، با خوش‌گذرانی آنان هماهنگ است.
# [[خوش‌گذرانی]]: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِمْ مُقْتَدُونَ}}<ref>«و بدین‌گونه ما پیش از تو در هیچ شهری بیم‌دهنده‌ای نفرستادیم مگر که کامروایان  آن (شهر) گفتند: ما پدران خویش را بر آیینی یافته‌ایم و آثار آنان را پی می‌گیریم» سوره زخرف، آیه ۲۳.</ref>. از کاربرد واژه «مترفین» (خوش‌گذرانان) فهمیده می‌شود که علت تعصب آنان به باورهای اجدادی خودشان، به این جهت است که آن [[باورها]]، با خوش‌گذرانی آنان هماهنگ است.
#[[گناهکار]] بودن {{متن قرآن| إِنَّهُمْ كَانُوا إِذَا قِيلَ لَهُمْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ يَسْتَكْبِرُونَ وَيَقُولُونَ أَئِنَّا لَتَارِكُوا آلِهَتِنَا لِشَاعِرٍ مَّجْنُونٍ }}<ref>«آنان چنان بودند که چون به آنها می‌گفتند: هیچ خدایی جز خداوند نیست، سرکشی می‌ورزیدند» سوره صافات، آیه ۳۵-۳۶.</ref>. در این [[آیات]] که می‌فرماید «مجرمین» در برابر [[پیامبر]]{{صل}} [[تعصب]] نشان می‌دهند می‌فهمیم که [[مجرم]] بودن و گناهکاری آنان باعث [[تعصب]] به [[عقاید]] پیشین خود و مخالف با [[پیامبر]] شده است؛ زیرا پذیرش [[دعوت پیامبر]] و دست برداشتن از تعصبا، با گناهکاری آنان سازگار نیست.
# [[گناهکار]] بودن {{متن قرآن| إِنَّهُمْ كَانُوا إِذَا قِيلَ لَهُمْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ يَسْتَكْبِرُونَ وَيَقُولُونَ أَئِنَّا لَتَارِكُوا آلِهَتِنَا لِشَاعِرٍ مَّجْنُونٍ }}<ref>«آنان چنان بودند که چون به آنها می‌گفتند: هیچ خدایی جز خداوند نیست، سرکشی می‌ورزیدند» سوره صافات، آیه ۳۵-۳۶.</ref>. در این [[آیات]] که می‌فرماید «مجرمین» در برابر [[پیامبر]]{{صل}} [[تعصب]] نشان می‌دهند می‌فهمیم که [[مجرم]] بودن و گناهکاری آنان باعث [[تعصب]] به [[عقاید]] پیشین خود و مخالف با [[پیامبر]] شده است؛ زیرا پذیرش [[دعوت پیامبر]] و دست برداشتن از تعصبا، با گناهکاری آنان سازگار نیست.
#[[تکبر]] {{متن قرآن| إِنَّهُمْ كَانُوا إِذَا قِيلَ لَهُمْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ يَسْتَكْبِرُونَ وَيَقُولُونَ أَئِنَّا لَتَارِكُوا آلِهَتِنَا لِشَاعِرٍ مَّجْنُونٍ }}<ref>«آنان چنان بودند که چون به آنها می‌گفتند: هیچ خدایی جز خداوند نیست، سرکشی می‌ورزیدند» سوره صافات، آیه ۳۵-۳۶.</ref>: از این دو [[آیه]] می‌‌توان استفاده کرد که علت تعصب آنان که [[پیام]] [[پیامبران]] را نمی‌پذیرند تکبر و [[خودخواهی]] آنان است.
# [[تکبر]] {{متن قرآن| إِنَّهُمْ كَانُوا إِذَا قِيلَ لَهُمْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ يَسْتَكْبِرُونَ وَيَقُولُونَ أَئِنَّا لَتَارِكُوا آلِهَتِنَا لِشَاعِرٍ مَّجْنُونٍ }}<ref>«آنان چنان بودند که چون به آنها می‌گفتند: هیچ خدایی جز خداوند نیست، سرکشی می‌ورزیدند» سوره صافات، آیه ۳۵-۳۶.</ref>: از این دو [[آیه]] می‌‌توان استفاده کرد که علت تعصب آنان که [[پیام]] [[پیامبران]] را نمی‌پذیرند تکبر و [[خودخواهی]] آنان است.
#[[تقلید کورکورانه]] {{متن قرآن|قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنَا مَا هِيَ إِنَّ الْبَقَرَ تَشَابَهَ عَلَيْنَا وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ}}<ref>«گفتند: به خاطر ما از پروردگارت بخواه تا برای ما چگونگی آن را روشن گرداند، که این گاو بر ما بازشناخته نیست  و ما اگر خداوند بخواهد رهیاب خواهیم بود» سوره بقره، آیه ۷۰.</ref>، {{متن قرآن|إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ مَا تَعْبُدُونَ قَالُوا نَعْبُدُ أَصْنَامًا فَنَظَلُّ لَهَا عَاكِفِينَ قَالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ إِذْ تَدْعُونَ أَوْ يَنفَعُونَكُمْ أَوْ يَضُرُّونَ قَالُوا بَلْ وَجَدْنَا آبَاءَنَا كَذَلِكَ يَفْعَلُونَ قَالَ أَفَرَأَيْتُم مَّا كُنتُمْ تَعْبُدُونَ أَنتُمْ وَآبَاؤُكُمُ الأَقْدَمُونَ }}<ref>«هنگامی که به پدر  و قومش گفت: چه می‌پرستید؟ گفتند: بت‌هایی را می‌پرستیم و در کنارشان (به خدمت) ماندگاریم. (ابراهیم) گفت: آیا چون فرا می‌خوانید (شان صدای) شما را می‌شنوند؟ یا به شما سود یا زیان می‌رسانند؟ گفتند: (نه) بلکه دریافته‌ایم که پدرانمان چنین می‌کردند!  (ابراهیم) گفت: آیا آنچه را می‌پرستیدید دیده‌اید؟ شما و نیاکانتان؟ » سوره شعراء، آیه ۷۰-۷۶.</ref>.
# [[تقلید کورکورانه]] {{متن قرآن|قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنَا مَا هِيَ إِنَّ الْبَقَرَ تَشَابَهَ عَلَيْنَا وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ}}<ref>«گفتند: به خاطر ما از پروردگارت بخواه تا برای ما چگونگی آن را روشن گرداند، که این گاو بر ما بازشناخته نیست  و ما اگر خداوند بخواهد رهیاب خواهیم بود» سوره بقره، آیه ۷۰.</ref>، {{متن قرآن|إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ مَا تَعْبُدُونَ قَالُوا نَعْبُدُ أَصْنَامًا فَنَظَلُّ لَهَا عَاكِفِينَ قَالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ إِذْ تَدْعُونَ أَوْ يَنفَعُونَكُمْ أَوْ يَضُرُّونَ قَالُوا بَلْ وَجَدْنَا آبَاءَنَا كَذَلِكَ يَفْعَلُونَ قَالَ أَفَرَأَيْتُم مَّا كُنتُمْ تَعْبُدُونَ أَنتُمْ وَآبَاؤُكُمُ الأَقْدَمُونَ }}<ref>«هنگامی که به پدر  و قومش گفت: چه می‌پرستید؟ گفتند: بت‌هایی را می‌پرستیم و در کنارشان (به خدمت) ماندگاریم. (ابراهیم) گفت: آیا چون فرا می‌خوانید (شان صدای) شما را می‌شنوند؟ یا به شما سود یا زیان می‌رسانند؟ گفتند: (نه) بلکه دریافته‌ایم که پدرانمان چنین می‌کردند!  (ابراهیم) گفت: آیا آنچه را می‌پرستیدید دیده‌اید؟ شما و نیاکانتان؟» سوره شعراء، آیه ۷۰-۷۶.</ref>.
#[[خود برتر بینی]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ}}<ref>«و به راستی شما را آفریدیم و شما را چهره‌نگاری کردیم سپس به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید! همه فروتنی کردند جز ابلیس که از فروتنان نبود» سوره اعراف، آیه ۱۱.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ}}<ref>«(خداوند) فرمود: آنگاه که به تو فرمان دادم. چه چیز تو را از فروتنی بازداشت؟ گفت: من از او بهترم! مرا از آتش و او را از گل آفریده‌ای» سوره اعراف، آیه ۱۲.</ref>.
# [[خود برتر بینی]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ}}<ref>«و به راستی شما را آفریدیم و شما را چهره‌نگاری کردیم سپس به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید! همه فروتنی کردند جز ابلیس که از فروتنان نبود» سوره اعراف، آیه ۱۱.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ}}<ref>«(خداوند) فرمود: آنگاه که به تو فرمان دادم. چه چیز تو را از فروتنی بازداشت؟ گفت: من از او بهترم! مرا از آتش و او را از گل آفریده‌ای» سوره اعراف، آیه ۱۲.</ref>.


==آثار تعصب از منظر [[قرآن]]==
==آثار تعصب از منظر [[قرآن]]==
خط ۷۸: خط ۷۷:
[[خداوند]] مقابله صحیح با تعصب را در گرو دو امر دانسته: [[آرامش]] و [[تقوا]]: {{متن قرآن|إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى وَكَانُوا أَحَقَّ بِهَا وَأَهْلَهَا وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که کافران به ننگ - ننگ جاهلی- دل نهادند  و خداوند، آرامش خود را بر پیامبرش و بر مؤمنان فرو فرستاد و آنان را به فرمان پرهیزگاری پایبند کرد و آنان بدان سزاوارتر و شایسته آن بودند و خداوند به هر چیزی داناست» سوره فتح، آیه ۲۶.</ref>. بنابراین از منظر [[قرآن]] یکی از [[صفات ناپسند]] [[اخلاقی]]، [[تعصب]] است. قرآن با ردّ هر گونه [[تعصب]] [[دینی]] و [[نژادی]]، ریشه‌های آن را مورد بررسی قرار می‌دهد و با بیان آثار زیان‌بخش تعصب در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] از [[مؤمنان]] می‌خواهد که از آن دوری جویند و در مقابل [[متعصبان]] [[رفتاری]] [[شایسته]] داشته باشند. [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌فرماید: «کسی که [[مردم]] را [[دعوت]] به تعصب کند از ما نیست و کسی که به خاطر تعصب بجنگد از ما نیست و کسی که با تعصب بمیرد از ما نیست»<ref>سنن ابی داود، ج۳-۴، ص۳۳۲، ح۵۱۲۱.</ref>. [[علی]]{{ع}} درباره [[نافرمانی]] [[شیطان]] در مقابل [[دستور خدا]] نسبت به [[سجده]] در برابر [[آدم]]، می‌فرماید: «تعصب به او دست داد و بر آدم به خاطر [[خلقت]] خویش [[افتخار]] کرد و از جهت اصل و ریشه خود نسبت به او تعصب ورزید به همین دلیل، این [[دشمن خدا]]، پیشوای متعصبان و سر [[سلسله]] [[مستکبران]] است و کسی است که بنای تعصب را پی‌ریزی نمود»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.</ref>.
[[خداوند]] مقابله صحیح با تعصب را در گرو دو امر دانسته: [[آرامش]] و [[تقوا]]: {{متن قرآن|إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى وَكَانُوا أَحَقَّ بِهَا وَأَهْلَهَا وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که کافران به ننگ - ننگ جاهلی- دل نهادند  و خداوند، آرامش خود را بر پیامبرش و بر مؤمنان فرو فرستاد و آنان را به فرمان پرهیزگاری پایبند کرد و آنان بدان سزاوارتر و شایسته آن بودند و خداوند به هر چیزی داناست» سوره فتح، آیه ۲۶.</ref>. بنابراین از منظر [[قرآن]] یکی از [[صفات ناپسند]] [[اخلاقی]]، [[تعصب]] است. قرآن با ردّ هر گونه [[تعصب]] [[دینی]] و [[نژادی]]، ریشه‌های آن را مورد بررسی قرار می‌دهد و با بیان آثار زیان‌بخش تعصب در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] از [[مؤمنان]] می‌خواهد که از آن دوری جویند و در مقابل [[متعصبان]] [[رفتاری]] [[شایسته]] داشته باشند. [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌فرماید: «کسی که [[مردم]] را [[دعوت]] به تعصب کند از ما نیست و کسی که به خاطر تعصب بجنگد از ما نیست و کسی که با تعصب بمیرد از ما نیست»<ref>سنن ابی داود، ج۳-۴، ص۳۳۲، ح۵۱۲۱.</ref>. [[علی]]{{ع}} درباره [[نافرمانی]] [[شیطان]] در مقابل [[دستور خدا]] نسبت به [[سجده]] در برابر [[آدم]]، می‌فرماید: «تعصب به او دست داد و بر آدم به خاطر [[خلقت]] خویش [[افتخار]] کرد و از جهت اصل و ریشه خود نسبت به او تعصب ورزید به همین دلیل، این [[دشمن خدا]]، پیشوای متعصبان و سر [[سلسله]] [[مستکبران]] است و کسی است که بنای تعصب را پی‌ریزی نمود»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.</ref>.


در کتاب‌های اخلاقی، [[اندیشمندان]] [[اخلاق]] در [[جهان اسلام]]، این موضوع را به صورت مستقل مورد بحث قرار نداده‌اند مثلاً صاحب [[جامع السعادات]] آنجا که درباره [[جهل مرکب]] بحث می‌کند، یکی از عوامل آن را تعصب میشمارد<ref>ترجمه جامع السعادات، ج۱، ص۱۷۳.</ref>. تعصب یکی از [[رذائل]] مربوط به [[اخلاق]] [[اعتقادی]] یا [[باورها]] است و هنگامی جایگاه [[واقعی]] خود را پیدا می‌کند که چیزی به نام اخلاق [[باور]] طرح شود، امری که در کتاب‌های اخلاقی [[فرهنگ اسلامی]] حضوری کم‌رنگ دارد.<ref>[[علی رضا عصیانی|عصیانی، علی رضا]]، [[ تعصب (مقاله)|مقاله «تعصب»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>
در کتاب‌های اخلاقی، [[اندیشمندان]] [[اخلاق]] در [[جهان اسلام]]، این موضوع را به صورت مستقل مورد بحث قرار نداده‌اند مثلاً صاحب [[جامع السعادات]] آنجا که درباره [[جهل مرکب]] بحث می‌کند، یکی از عوامل آن را تعصب میشمارد<ref>ترجمه جامع السعادات، ج۱، ص۱۷۳.</ref>. تعصب یکی از [[رذائل]] مربوط به [[اخلاق]] [[اعتقادی]] یا [[باورها]] است و هنگامی جایگاه [[واقعی]] خود را پیدا می‌کند که چیزی به نام اخلاق [[باور]] طرح شود، امری که در کتاب‌های اخلاقی [[فرهنگ اسلامی]] حضوری کم‌رنگ دارد.<ref>[[علی رضا عصیانی|عصیانی، علی رضا]]، [[تعصب (مقاله)|مقاله «تعصب»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]
# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[علی رضا عصیانی|عصیانی، علی رضا]]، [[ تعصب (مقاله)|مقاله «تعصب»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[علی رضا عصیانی|عصیانی، علی رضا]]، [[تعصب (مقاله)|مقاله «تعصب»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۹۰: خط ۸۹:


[[رده:تعصب در قرآن]]
[[رده:تعصب در قرآن]]
[[رده:مدخل]]
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش