تفسیر هدایتی و تربیتی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[هدایت]] [[انسان]] به سوی استوراترین روش [[اخلاق]] و [[زندگی]] و [[بهترین]] [[آیین]] [[عبودیّت]] و [[تعلیم و تربیت]] [[انسان]] در جهت [[رشد]] و کمال و [[سعادت دنیا]] و [[آخرت]]، [[هدف]] اساسی [[نزول]] [[قرآن کریم]] است، چنان که در [[آیات قرآنی]] {{متن قرآن|إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا}}<ref>«بی‌گمان این قرآن به آیین استوارتر رهنمون می‌گردد و به مؤمنانی که کارهای شایسته انجام می‌دهند مژده می‌دهد که پاداشی بزرگ دارند» سوره اسراء، آیه ۹.</ref>،  {{متن قرآن|يَهْدِي إِلَى الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ وَلَنْ نُشْرِكَ بِرَبِّنَا أَحَدًا}}<ref>«که به سوی راهدانی  رهنمون می‌گردد، بنابراین به آن ایمان آورده‌ایم و هیچ‌گاه کسی را برای پروردگارمان شریک نخواهیم آورد» سوره جن، آیه ۲.</ref>،  {{متن قرآن|قَالُوا يَا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا كِتَابًا أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ وَإِلَى طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«گفتند: ای قوم ! ما (آیات) کتابی را شنیدیم که پس از موسی فرو فرستاده شده است، آنچه را (از کتاب‌های آسمانی) که پیش از آن بوده است راست می‌شمارد، به سوی حق و به راهی راست راهنمایی می‌کند» سوره احقاف، آیه ۳۰.</ref> و رهنمودهای [[معصومان]]{{ع}} و گفتارهای [[صحابه]] و [[تابعین]]، فراوان بر آن تأکید شده است؛<ref>نک: الکاشف، ج ۱، ص۱۱؛ قرآن از دیدگاه امام خمینی، ص۲۵ - ۲۷، ۴۰.</ref> همچنین، شناساندن اسمای حُسنای [[الهی]] و توضیح و توجیه نقش [[اسماء]] و اوصاف [[خداوند]] متعالی در [[نظام آفرینش]] و رشد و [[بالندگی]] انسان و تبیین عوامل تعالی و [[سعادت انسان]] و موجبات [[انحطاط]] و [[شقاوت]] وی از مهم‌ترین جهت‌گیری‌های [[هدایتی]] و [[تربیتی]] [[قرآن کریم]]‌اند. این هدایت و [[تربیت]] از طریق [[تلاوت قرآن]] و [[تزکیه نفس]] در پرتو اُنس با قرآن و در نتیجه تربیت فرد و [[جامعه انسانی]] بر محور آموزه‌های قرآن تحقّق می‌‌یابد. <ref>نک: من هدی القرآن، ج ۱، ص۴۰؛ فی ظلال القرآن، ج ۱، ص۱۱ -۱۸؛ قرآن از دیدگاه امام خمینی، ص۲۸ -۳۱، ۴۸ -۵۵.</ref> به این ترتیب، از آنجا که [[سیره نبوی]] منبع قابل ملاحظه ای برای مطالعه و تحقیق در اصول و مبانی [[مکتب]] هدایتی و تربیتی قرآن و چگونگی اجرای آنها در عرصه‌های گوناگون [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] [[مسلمانان]] است، [[تفاسیر مأثور]] (: [[تفاسیر روایی|روایی]] یا [[تفاسیر اثری|اثری]]) را می‌‌توان نخستین تفاسیری دانست که در حوزه [[تفسیر]] هدایتی و تربیتی به [[نگارش]] درآمده‌اند. [[تفاسیر عرفانی]] و اشاری نیز، از آنجا که بیش از هر چیز بر [[تزکیه]] و [[تهذیب نفس]] و [[تحکیم]] مبانی [[اخلاقی]] بر پایه [[کشف و شهود]] و [[سیر و سلوک]] تکیه دارند،<ref>برای نمونه، نک: کشف الاسرار، ج ۱۰، ص۳۷۴ -۳۷۷؛ تفسیر التستری، ص۱۵ -۲۱، ص۲۱۱ -۲۱۲.</ref> به نحوی در این حوزه قرار می‌‌گیرند.

[[پیشگامان]] این گرایش [[تفسیری]] با [[نکوهش]] شدید از [[تقلید]] در حوزه [[تفسیر قرآن کریم]] و تأکید بر [[ضرورت]] [[اجتهاد]] در تفسیر و [[کشف]] و [[استنباط]] آموزه‌های [[هدایتی]] [[قرآن کریم]] <ref>تفسیر المنار، ج ۱، ص۱۹ - ۲۰؛ اتجاهات التجدید، ص۳۳۴ - ۳۴۲.</ref> به [[نقد]] تفاسیر پیشین پرداختند. [[عبده]] [[معتقد]] بود که آکنده شدن تفاسیر از مباحث ادبی، مناقشات [[کلامی]]، استنباط‌های [[فقهی]]، تأویلات صوفیانه، [[روایات اسرائیلی]] و... که مخاطب را از توجه به مقاصد عالی و [[هدایتگری]] قرآن کریم باز می‌‌دارد، از عوامل [[بدبختی]] [[مسلمانان]] است. <ref>تفسیر المنار، ج ۱، ص۷.</ref> افزون بر وی [[احمد بن مصطفی مراغی]] نیز پس از برشمردن گرایش‌های تفسیری پیشین، زیاده روی‌های صورت گرفته در این تفاسیر را موجب [[نقض غرض]] اصلی از تفسیر قرآن کریم یعنی [[هدایت مردم]]، معرفی کرده است. <ref> تفسیر مراغی، ج ۱، ص۱۱ - ۱۳.</ref> بر اساس همین رویکرد، مغنیه بسیاری از مباحث مطرح شده در تفاسیر پیشین را به سبب بی‌فایده بودن و بازداشتن مخاطب از [[فهم]] [[هدف]] اصلی قرآن کریم، در تفسیر خود نیاورده است. <ref>ر. ک: الکاشف، ج ۱، ص۳۱ - ۳۷.</ref>

#هدایت الهامی برای [[کودک]] از آغاز تولّد تا پایان [[کودکی]]؛

#هدایت [[حسّی]] که حیوان و انسان در آن مشترک‌اند؛

#هدایت با مَدَد و [[توفیق الهی]] که همگان برای پیمودن مسیر [[عبودیّت]] [[الهی]] به آن نیازمندند<ref>تفسیر مراغی، ج ۱، ص۳۰ - ۳۱، ۳۵ - ۳۶.</ref>.<ref>[[محمد علی لسانی فشارکی|لسانی فشارکی، محمد علی]]، [[تفسیر هدایتی تربیتی (مقاله)|مقاله «تفسیر هدایتی تربیتی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

== منابع ==

{{منابع}}

{{پایان منابع}}