اتباع در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۱۲

مقدمه

اتِّباع: پیروی، تبعیت، الحاق، دنباله‌روی^[۱].
ابن منظور در لسان العرب می گوید: "اتَّبَعَه... یعنی پی او را گرفت و آن را و اثر او را دنبال کرد"^[۲].
فیومی در المصباح المنیر می گوید: "تبع... به معنای پشت سر کسی راه رفتن یا او را همراهی کردن است، می‌گویند نمازگزار تابع امام خویش است - تا آنجا که می‌گوید: - و می‌گویند: تَبِـع الإمَامَ آنجا که در پی او رود، و می‌گویند تَبِعَه آنجا که به او بپیوندد"^[۳].
فیروزآبادی در قاموس می گوید: "تبعه... یعنی پشت سر او راه رفت، یا او را همراهی کرد - تا آنجا که می گوید: - و اتّباع... به معنای ولاء و پیوستن است^[۴].
از مجموع کلمات لغویین و نیز از تتبع موارد استعمال واژه "اتّباع" نکات ذیل استفاده می شود:

اتّباع و تبعیت به طور مطلق پیروی در رفتار و گفتار است، نهتنها موافقت گفتاری با شخصی یا گروهی؛ زیرا اتّباع و تبعیت به معنای پا جای پای متبوعگذاشتن و از او جدا نشدن است.
اتّباع و تبعیت، پیوستگی پیرو با متبوع خویش را می‌رساند. بنابراین، تبعیت یا اتّباع به معنای پیروی پیوسته و مداوم است؛ زیرا لازم مفهوم اتّباع به طور مطلق، اتصال و دوام پیوستگی پیروی است.
بنابراین اتّباع و تبعیت به طور مطلق پیروی در همه افعال اختیاری را می‌رساند، مگر آنکه دلیل خاصی یا قید معینی پیروی را به جنبه خاص یا حالت و یا رفتار و یا مورد خاصی محدود کند^[۵].

پیروی که معادل آن در زبان عربی "تبعیّت" است به معنای با کسی همراه شدن و امری را جست و جو کردن ^[۶]، یا‌‌ پُشت سر کسی راه رفتن، و موافقت با فرمان^[۷] است، بنابراین در تفاوت این واژه با اطاعت می‌‌توان گفت که پیروی اعم از اطاعت است، زیرا در تحقق اطاعت وجود امر و فرمان ضروری است؛ ولی در پیروی و تبعیّت لازم نیست که حتماً امر و فرمانی باشد^[۸].

منابع

پانویس

↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۷۸. حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۱۶۲. ابن‌منظور، لسان العرب، ج۸، ص۲۷.
↑ اتَّبَعَه و أَتْبَعَه و تتَبَّعه: قَفاه و تَطلَّبه مُتَّبعاً له؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۸، ص۲۷‌، ماده «تبع».
↑ تَبِعَ: زيدٌ عَمْراً (تَبعاً) من باب تعِبَ مشى خَلْفَهُ أو مَرَّ بِهِ فمَضَى مَعَهُ و الْمُصَلِّى (تَبَعٌ) لإمَامِهِ...، و (تَبِع) الإمَامَ إذَا تَلَاهُ و (تَبِعَه) لَحِقَه؛ فیومی، المصباح المنیر، ج۲، ص۷۲، ماده «تبع».
↑ تَبِعَهُ -كفَرِحَ- تَبَعاً، وَ تَبَاعَةً، مَشَى خَلْفَهُ أَوْ مَرَّ به فمَضى مَعَهُ؛ و الإِتْبَاعُ و الاتِّباعُ كالتَّبَع، و التِّبَاعُ، بالكَسْرِ: الوِلَاءُ؛ فیروزآبادی، القاموس المحیط، ماده «تبع».
↑ اراکی، محسن، فقه نظام سیاسی اسلام، ج۱.
↑ لسان العرب، ج۲، ص۱۳، «تبع».
↑ المصباح، ص۷۲، «تبع».
↑ رمضانی، حسن، پیروی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۶.

[1] خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۷۸. حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۱۶۲. ابن‌منظور، لسان العرب، ج۸، ص۲۷.

[2] اتَّبَعَه و أَتْبَعَه و تتَبَّعه: قَفاه و تَطلَّبه مُتَّبعاً له؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۸، ص۲۷‌، ماده «تبع».

[3] تَبِعَ: زيدٌ عَمْراً (تَبعاً) من باب تعِبَ مشى خَلْفَهُ أو مَرَّ بِهِ فمَضَى مَعَهُ و الْمُصَلِّى (تَبَعٌ) لإمَامِهِ...، و (تَبِع) الإمَامَ إذَا تَلَاهُ و (تَبِعَه) لَحِقَه؛ فیومی، المصباح المنیر، ج۲، ص۷۲، ماده «تبع».

[4] تَبِعَهُ -كفَرِحَ- تَبَعاً، وَ تَبَاعَةً، مَشَى خَلْفَهُ أَوْ مَرَّ به فمَضى مَعَهُ؛ و الإِتْبَاعُ و الاتِّباعُ كالتَّبَع، و التِّبَاعُ، بالكَسْرِ: الوِلَاءُ؛ فیروزآبادی، القاموس المحیط، ماده «تبع».

[5] اراکی، محسن، فقه نظام سیاسی اسلام، ج۱.

[6] لسان العرب، ج۲، ص۱۳، «تبع».

[7] المصباح، ص۷۲، «تبع».

[8] رمضانی، حسن، پیروی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 }}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-*اتِّباع: [[پیروی]]، [[تبعیت]]، الحاق، [[دنباله‌روی]]<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۷۸. حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۱۶۲. ابن‌منظور، لسان العرب، ج۸، ص۲۷.</ref>.
+* اتِّباع: [[پیروی]]، [[تبعیت]]، الحاق، [[دنباله‌روی]]<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۷۸. حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۱۶۲. ابن‌منظور، لسان العرب، ج۸، ص۲۷.</ref>.
-* [[ابن منظور]] در لسان العرب می گوید: "اتَّبَعَه... یعنی پی او را گرفت و آن را و اثر او را دنبال کرد"<ref>{{عربی|اتَّبَعَه و أَتْبَعَه و تتَبَّعه: قَفاه و تَطلَّبه مُتَّبعاً له}}؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۸، ص۲۷‌، ماده «تبع».</ref>.
+* [[ابن منظور]] در لسان العرب می گوید: "اتَّبَعَه... یعنی پی او را گرفت و آن را و اثر او را دنبال کرد"<ref>{{عربی|اتَّبَعَه و أَتْبَعَه و تتَبَّعه: قَفاه و تَطلَّبه مُتَّبعاً له}}؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۸، ص۲۷‌، ماده «تبع».</ref>.
-* [[فیومی]] در المصباح المنیر می گوید: "تبع... به معنای پشت سر کسی [[راه رفتن]] یا او را [[همراهی]] کردن است، می‌گویند [[نمازگزار]] تابع [[امام]] خویش است - تا آنجا که می‌گوید: - و می‌گویند: تَبِـع الإمَامَ آنجا که در پی او رود، و می‌گویند تَبِعَه آنجا که به او بپیوندد"<ref>{{عربی|تَبِعَ: زيدٌ عَمْراً (تَبعاً) من باب تعِبَ مشى خَلْفَهُ أو مَرَّ بِهِ فمَضَى مَعَهُ و الْمُصَلِّى (تَبَعٌ) لإمَامِهِ...}}، {{عربی|و (تَبِع) الإمَامَ إذَا تَلَاهُ و (تَبِعَه) لَحِقَه}}؛ فیومی، المصباح المنیر، ج۲، ص۷۲، ماده «تبع».</ref>.
+* [[فیومی]] در المصباح المنیر می گوید: "تبع... به معنای پشت سر کسی [[راه رفتن]] یا او را [[همراهی]] کردن است، می‌گویند [[نمازگزار]] تابع [[امام]] خویش است - تا آنجا که می‌گوید: - و می‌گویند: تَبِـع الإمَامَ آنجا که در پی او رود، و می‌گویند تَبِعَه آنجا که به او بپیوندد"<ref>{{عربی|تَبِعَ: زيدٌ عَمْراً (تَبعاً) من باب تعِبَ مشى خَلْفَهُ أو مَرَّ بِهِ فمَضَى مَعَهُ و الْمُصَلِّى (تَبَعٌ) لإمَامِهِ...}}، {{عربی|و (تَبِع) الإمَامَ إذَا تَلَاهُ و (تَبِعَه) لَحِقَه}}؛ فیومی، المصباح المنیر، ج۲، ص۷۲، ماده «تبع».</ref>.
-* [[فیروزآبادی]] در قاموس می گوید: "[[تبعه]]... یعنی پشت سر او راه رفت، یا او را [[همراهی]] کرد - تا آنجا که می گوید: - و اتّباع... به معنای [[ولاء]] و [[پیوستن]] است<ref>{{عربی|تَبِعَهُ -كفَرِحَ- تَبَعاً، وَ تَبَاعَةً، مَشَى خَلْفَهُ أَوْ مَرَّ به فمَضى مَعَهُ}}؛ {{عربی|و الإِتْبَاعُ و الاتِّباعُ كالتَّبَع، و التِّبَاعُ، بالكَسْرِ: الوِلَاءُ}}؛ فیروزآبادی، القاموس المحیط، ماده «تبع».</ref>.
+* [[فیروزآبادی]] در قاموس می گوید: "[[تبعه]]... یعنی پشت سر او راه رفت، یا او را [[همراهی]] کرد - تا آنجا که می گوید: - و اتّباع... به معنای [[ولاء]] و [[پیوستن]] است<ref>{{عربی|تَبِعَهُ -كفَرِحَ- تَبَعاً، وَ تَبَاعَةً، مَشَى خَلْفَهُ أَوْ مَرَّ به فمَضى مَعَهُ}}؛ {{عربی|و الإِتْبَاعُ و الاتِّباعُ كالتَّبَع، و التِّبَاعُ، بالكَسْرِ: الوِلَاءُ}}؛ فیروزآبادی، القاموس المحیط، ماده «تبع».</ref>.
-*از مجموع کلمات لغویین و نیز از تتبع موارد استعمال واژه "اتّباع" نکات ذیل استفاده می شود:
+* از مجموع کلمات لغویین و نیز از تتبع موارد استعمال واژه "اتّباع" نکات ذیل استفاده می شود:
-#اتّباع و [[تبعیت]] به طور مطلق [[پیروی]] در [[رفتار]] و گفتار است، نهتنها موافقت گفتاری با شخصی یا گروهی؛ زیرا اتّباع و [[تبعیت]] به معنای پا جای پای متبوعگذاشتن و از او جدا نشدن است.
+# اتّباع و [[تبعیت]] به طور مطلق [[پیروی]] در [[رفتار]] و گفتار است، نهتنها موافقت گفتاری با شخصی یا گروهی؛ زیرا اتّباع و [[تبعیت]] به معنای پا جای پای متبوعگذاشتن و از او جدا نشدن است.
-#اتّباع و [[تبعیت]]، [[پیوستگی]] پیرو با متبوع خویش را می‌رساند. بنابراین، [[تبعیت]] یا اتّباع به معنای [[پیروی]] پیوسته و مداوم است؛ زیرا لازم مفهوم اتّباع به طور مطلق، اتصال و دوام [[پیوستگی]] [[پیروی]] است.
+# اتّباع و [[تبعیت]]، [[پیوستگی]] پیرو با متبوع خویش را می‌رساند. بنابراین، [[تبعیت]] یا اتّباع به معنای [[پیروی]] پیوسته و مداوم است؛ زیرا لازم مفهوم اتّباع به طور مطلق، اتصال و دوام [[پیوستگی]] [[پیروی]] است.
-#بنابراین اتّباع و [[تبعیت]] به طور مطلق [[پیروی]] در همه [[افعال]] اختیاری را می‌رساند، مگر آنکه [[دلیل]] خاصی یا قید معینی [[پیروی]] را به جنبه خاص یا حالت و یا [[رفتار]] و یا مورد خاصی محدود کند<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|فقه نظام سیاسی اسلام]]، ج۱.</ref>.
+# بنابراین اتّباع و [[تبعیت]] به طور مطلق [[پیروی]] در همه [[افعال]] اختیاری را می‌رساند، مگر آنکه [[دلیل]] خاصی یا قید معینی [[پیروی]] را به جنبه خاص یا حالت و یا [[رفتار]] و یا مورد خاصی محدود کند<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|فقه نظام سیاسی اسلام]]، ج۱.</ref>.
 * [[پیروی]] که معادل آن در زبان [[عربی]] "تبعیّت" است به معنای با کسی همراه شدن و امری را جست و جو کردن <ref>لسان العرب، ج۲، ص۱۳، «تبع».</ref>، یا‌‌ پُشت سر کسی [[راه رفتن]]، و موافقت با [[فرمان]]<ref>المصباح، ص۷۲، «تبع».</ref> است، بنابراین در تفاوت این واژه با [[اطاعت]] می‌‌توان گفت که [[پیروی]] اعم از [[اطاعت]] است، زیرا در تحقق [[اطاعت]] وجود امر و [[فرمان]] ضروری است؛ ولی در [[پیروی]] و تبعیّت لازم نیست که حتماً امر و فرمانی باشد<ref>[[حسن رمضانی|رمضانی، حسن]]، [[پیروی (مقاله)|پیروی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>.