ابوامیمه جشمی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۲۷

مقدمه

نام وی ناشناخته و کنیه‌اش به صیغه تصغیر است. او را جُشَمی و جَعدی دانسته‌اند^[۱]. نسب جشمی وی نیز نامعلوم است؛ زیرا چندین تیره بنوجشم در اوس و خزرج از تبار قحطانیان وجود دارد^[۲].

هیچ اختلافی در صحابی بودن وی گزارش نشده است. تنها اختلاف در نام و نسب اوست که ابن حجر نمونه‌هایی از اشتباهات مؤلفان را که بین او با چهار نفر دیگر ابوامیه عمرو بن امیه ضمری، ابوامیه جعدی، ابوامیه قشیری و ابوتمیمه رخ داده است، یادآور می‌شود^[۳]. جعدی و قشیری، منسوب به جعده و قشیر هستند. این دو، برادر و فرزندان کعب بن ربیعة بن عامر بن صعصعه‌اند^[۴].

جَعدیون و قُشَیریون از عدنانیان شمرده می‌شوند؛ حال آنکه جُشمیان در نسب، قحطانی‌اند. از این رو، جشمی با جعدی و قشیری، قابل جمع نیست؛ مگر آنکه جشمی و جعلی تصحیف یکدیگر باشند. ابن حجر، جعلی را به جشمی ارجاع داده است ^[۵].

ابن اثیر می‌گوید: او حدیثی در مورد روزه و نماز مسافر دارد که شبیه روایت ابوامیه قشیری است و آن چنین است: رسول خدا (ص) در مسافرت غذا میل می‌فرمود و من نزدیک حضرت نشسته بودم. حضرت مرا به خوردن غذا دعوت کرد، گفتم: روزه‌دارم، فرمود: "خداوند روزه و بخشی از نماز را از مسافر وانهاده است"^[۶]. بیهقی این حدیث را از نظر سند و متن، مضطرب می‌داند. او سند را به انس بن مالک قشیری، از بنو عبداشهل، و سند دیگری را به انس بن مالک ابواُمیه کعبی، و دیگری را به مردی کعبی به نام انس (بدون ذکر نام پدرش) از بنو قشیر از تیره عبدالله بن کعب، و نیز به انس بن مالک مطلق (بدون انتساب به قبیله‌ای)، و همچنین به مردی از تیره بنو عامر به نام انس می‌رساند و این اختلاف‌ها برای تردید و تضعیف سند یک روایت، کافی است^[۷]. روشن است که برخی از موارد فوق، با یکدیگر قابل جمع است که ذیلا به آن اشاره خواهد شد.

ابن اثیر و ابن حجر، این حدیث را به دلیل اختلاف در نام راوی اول، "مضطرب الاسناد" دانسته‌اند. ابن اثیر افزون بر این می‌گوید: زیرا علاوه بر اینکه ابوامیمه مردی ناشناخته است، در سند این روایت، ابوامیه و ابوتمیمه نیز گفته‌اند که اینها، چیزی از اسناد این حدیث را تصحیح نمی‌کنند. ابونعیم و ابوموسی مدینی، این روایت را از ابو امیمه جعدی نقل می‌کنند و برخی ابوامیه را بدون انتساب به قبیله‌ای نام می‌برند ^[۸].

از طرفی دیگر، ترمذی^[۹] حدیث انس بن مالک را حسن می‌داند و می‌گوید: جز یک حدیث برای او نمی‌شناسم و بعضی از اهل علم به آن عمل کرده‌اند.

نتیجه بررسی بیست سند از اسناد و طُرق روایت یاد شده، یازده طریق است:

ابوامیمه^[۱۰] و نیز ابوامیمه جعدی^[۱۱]؛
عمرو بن امیه ضمری^[۱۲]؛
ابوامیه ضمری^[۱۳]؛
ابوامیه مطلق^[۱۴]؛
انس^[۱۵]؛
انس بن مالک^[۱۶]؛
انس بن مالک کعبی^[۱۷]؛
مردی از بنو قشیر از عمویش^[۱۸]؛
مردی از بنو عامر^[۱۹]؛
مردی از بنوجریش^[۲۰]؛
سه مورد دیگر که ناشناخته و مجهول هستند^[۲۱].

آشکار است که برخی از طُرق یاد شده، با دیگری قابل ادغام است. برای مثال، از آنجا که کنیه عمرو بن امیه ضمری، ابوامیه است، ردیف‌های ۲ تا ۴ می‌تواند یکی باشد و ردیف‌های ۵ تا ۷ نظیر انس، انس بن مالک و انس بن مالک کعبی، قابل انطباق برهم است. با توجه به آنچه پیش‌تر در مورد انس بن مالک قشیری گذشت، بند ۸ بر این نام منطبق می‌شود. براساس گزارش شیخ طوسی^[۲۲]، انس بن مالک قشیری، همان کعبی است و بر اساس گزارش بیهقی در بالا، سلسله نسب کعبی و قشیری یکی است^[۲۳]. قشیری، به بنو عبدالله بن کعب بن ربیعة بن عامر بن صعصعه منسوب است^[۲۴]. در این صورت، انس بن مالک، به اعتبار نسب دور و نزدیک، به قشیری، کعبی و عامری معرفی شده است و ردیف ۹ نیز از ابهام خارج می‌شود؛ یعنی ادغام ردیف‌های ۵ تا ۹. بدین ترتیب، با صرف نظر از سه سند مجهول و مرسل، هفده سند دیگر به سه طریق ابوامیمه (جشمی با جعدی)، عمرو بن امیه و انس بن مالک ختم می‌گردد^[۲۵]^[۲۶]

منابع

حیدری آقایی، محمود، مقاله «ابوامیمه جشمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱

پانویس

↑ ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۷۸.
↑ ر. ک: ابن سلام، ص۲۷۳، ۲۷۵ و ۲۸۴؛ قرطبی، ص۱۵۱-۱۵۲ و ۱۵۹.
↑ ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۹؛ و نیز ر. ک: عمروبن امیه ضمری، ابوأمیه.
↑ ابن حجر، ج۷، ص۱۸.
↑ ابن حجر، ج۷، ص۱۹.
↑ ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰.
↑ بیهقی، ج۳، ص۱۵۴ و ۲۳۱.
↑ ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۹.
↑ ترمذی، ج۲، ص۱۰۹.
↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۳۰ و ۲۸۳۱؛ ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰.
↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۳۰ و ۲۸۳۱.
↑ نسائی، ج۲، ص۱۰۲.
↑ نسائی، ج۲، ص۱۰۲.
↑ نسائی، ج۲، ص۱۰۲ و ۱۰۳.
↑ نسائی، ج۲، ص۱۰۳.
↑ نسائی، ج۲، ص۱۰۴ و ۱۰۵.
↑ بخاری، ج۲، ص۲۹؛ ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۳.
↑ نائی، ج۲، ص۱۰۳؛ ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۳.
↑ ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۲.
↑ ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۳.
↑ نسائی، سنن الکبری، ج۲، ص۱۰۴-۱۰۵؛ ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۳.
↑ شیخ طوسی، ص۲۱.
↑ بیهقی، ج۳، ص۱۵۴ و ۲۳۱.
↑ سمعانی، ج۴، ص۵۰۱ پاورقی.
↑ ر. ک: انس بن مالک، ابوأمیه تیری، و عمرو بن أمیه ضمری، ابوامیه.
↑ حیدری آقایی، محمود، مقاله «ابوامیمه جشمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۲۷-۱۲۸.

[1] ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۷۸.

[2] ر. ک: ابن سلام، ص۲۷۳، ۲۷۵ و ۲۸۴؛ قرطبی، ص۱۵۱-۱۵۲ و ۱۵۹.

[3] ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۹؛ و نیز ر. ک: عمروبن امیه ضمری، ابوأمیه.

[4] ابن حجر، ج۷، ص۱۸.

[5] ابن حجر، ج۷، ص۱۹.

[6] ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰.

[7] بیهقی، ج۳، ص۱۵۴ و ۲۳۱.

[8] ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۹.

[9] ترمذی، ج۲، ص۱۰۹.

[10] ابونعیم، ج۵، ص۲۸۳۰ و ۲۸۳۱؛ ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰.

[11] ابونعیم، ج۵، ص۲۸۳۰ و ۲۸۳۱.

[12] نسائی، ج۲، ص۱۰۲.

[13] نسائی، ج۲، ص۱۰۲.

[14] نسائی، ج۲، ص۱۰۲ و ۱۰۳.

[15] نسائی، ج۲، ص۱۰۳.

[16] نسائی، ج۲، ص۱۰۴ و ۱۰۵.

[17] بخاری، ج۲، ص۲۹؛ ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۳.

[18] نائی، ج۲، ص۱۰۳؛ ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۳.

[19] ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۲.

[20] ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۳.

[21] نسائی، سنن الکبری، ج۲، ص۱۰۴-۱۰۵؛ ابن سلمه، ج۱، ص۴۲۳.

[22] شیخ طوسی، ص۲۱.

[23] بیهقی، ج۳، ص۱۵۴ و ۲۳۱.

[24] سمعانی، ج۴، ص۵۰۱ پاورقی.

[25] ر. ک: انس بن مالک، ابوأمیه تیری، و عمرو بن أمیه ضمری، ابوامیه.

[26] حیدری آقایی، محمود، مقاله «ابوامیمه جشمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۲۷-۱۲۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 جَعدیون و قُشَیریون از [[عدنانیان]] شمرده می‌شوند؛ حال آنکه جُشمیان در نسب، قحطانی‌اند. از این رو، جشمی با جعدی و قشیری، قابل جمع نیست؛ مگر آنکه جشمی و جعلی تصحیف یکدیگر باشند. ابن حجر، جعلی را به جشمی ارجاع داده است <ref>ابن حجر، ج۷، ص۱۹.</ref>.
-[[ابن اثیر]] می‌گوید: او [[حدیثی]] در مورد [[روزه]] و [[نماز]] مسافر دارد که شبیه [[روایت]] ابوامیه قشیری است و آن چنین است: [[رسول خدا]]{{صل}} در [[مسافرت]] [[غذا]] میل می‌فرمود و من نزدیک [[حضرت]] نشسته بودم. حضرت مرا به خوردن غذا [[دعوت]] کرد، گفتم: روزه‌دارم، فرمود: "[[خداوند]] روزه و بخشی از نماز را از مسافر وانهاده است"<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰.</ref>. [[بیهقی]] این [[حدیث]] را از نظر [[سند]] و متن، مضطرب می‌داند. او سند را به [[انس بن مالک قشیری]]، از بنو عبداشهل، و سند دیگری را به انس بن مالک ابواُمیه کعبی، و دیگری را به مردی کعبی به نام [[انس]] (بدون ذکر نام پدرش) از بنو قشیر از تیره [[عبدالله بن کعب]]، و نیز به انس بن مالک مطلق (بدون انتساب به قبیله‌ای)، و همچنین به مردی از تیره بنو [[عامر]] به نام [[انس]] می‌رساند و این [[اختلاف‌ها]] برای تردید و [[تضعیف]] [[سند]] یک [[روایت]]، کافی است<ref>بیهقی، ج۳، ص۱۵۴ و ۲۳۱.</ref>. روشن است که برخی از موارد فوق، با یکدیگر قابل جمع است که ذیلا به آن اشاره خواهد شد.
+[[ابن اثیر]] می‌گوید: او [[حدیثی]] در مورد [[روزه]] و [[نماز]] مسافر دارد که شبیه [[روایت]] ابوامیه قشیری است و آن چنین است: [[رسول خدا]] {{صل}} در [[مسافرت]] [[غذا]] میل می‌فرمود و من نزدیک [[حضرت]] نشسته بودم. حضرت مرا به خوردن غذا [[دعوت]] کرد، گفتم: روزه‌دارم، فرمود: "[[خداوند]] روزه و بخشی از نماز را از مسافر وانهاده است"<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰.</ref>. [[بیهقی]] این [[حدیث]] را از نظر [[سند]] و متن، مضطرب می‌داند. او سند را به [[انس بن مالک قشیری]]، از بنو عبداشهل، و سند دیگری را به انس بن مالک ابواُمیه کعبی، و دیگری را به مردی کعبی به نام [[انس]] (بدون ذکر نام پدرش) از بنو قشیر از تیره [[عبدالله بن کعب]]، و نیز به انس بن مالک مطلق (بدون انتساب به قبیله‌ای)، و همچنین به مردی از تیره بنو [[عامر]] به نام [[انس]] می‌رساند و این [[اختلاف‌ها]] برای تردید و [[تضعیف]] [[سند]] یک [[روایت]]، کافی است<ref>بیهقی، ج۳، ص۱۵۴ و ۲۳۱.</ref>. روشن است که برخی از موارد فوق، با یکدیگر قابل جمع است که ذیلا به آن اشاره خواهد شد.
 [[ابن اثیر]] و [[ابن حجر]]، این [[حدیث]] را به دلیل [[اختلاف]] در نام [[راوی]] اول، "مضطرب الاسناد" دانسته‌اند. ابن اثیر افزون بر این می‌گوید: زیرا علاوه بر اینکه ابوامیمه مردی ناشناخته است، در سند این روایت، ابوامیه و ابوتمیمه نیز گفته‌اند که اینها، چیزی از اسناد این حدیث را تصحیح نمی‌کنند. [[ابونعیم]] و [[ابوموسی مدینی]]، این روایت را از ابو امیمه جعدی نقل می‌کنند و برخی ابوامیه را بدون انتساب به قبیله‌ای نام می‌برند <ref>ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۰؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۹.</ref>.