افساد در فقه اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث افساد است. افساد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: افساد در فقه اسلامی - افساد در فقه سیاسی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

افساد یا به مال تعلّق می‏‌گیرد یا به عمل. گاهی نیز بر محاربه و سلب امنیّت و آسایش جامعه اطلاق می‏‌گردد؛ بدین جهت به محارب، مفسد فی الارض (افساد کننده در زمین) گفته می‏‌شود.

افسادی که به مال دیگری تعلّق می‏‌گیرد در بیشتر موارد موجب ضمان است. این نوع افساد گاه با آسیب رساندن، یا تلف کردن مال دیگری تحقّق می‌‏یابد و گاه با انجام دادن عملی در مال که به سبب آن مالک از تصرّفات مطلوب در مال خود محروم می‏‌گردد، مانند حائل قرار دادن میان مالک و مال او، به گونه‌‏ای که مال از دسترس وی خارج گردد. در پاره‌‏ای موارد، محرومیّت از ناحیه حکم شارع مقدّس پدید می‏‌آید، مانند آنکه فردی انگور دیگری را به شراب تبدیل کند یا با ادرار در آب پاک، آن را نجس نماید و یا حیوان دیگری را که معمولاً از گوشت آن استفاده می‏‌شود، مانند گاو و گوسفند وطی کند. نتیجه این محرومیّت، عدم جواز خرید و فروش در صورت نخست، عدم جواز استفاده از آب در امور مشروط به طهارت در مورد دوم و لزوم سر بریدن، سوزاندن و دفن کردن حیوان موطوء در مثال سوم است.

افسادی که به عمل تعلّق می‏‌گیرد ـ خواه عمل عبادی، مانند نماز و روزه، یا معاملی، همچون بیع ـ با اخلال به شرایط و ارکان عمل محقّق می‏‌شود. چنین افسادی با ابطال یکی است. گاهی نیز افساد متعلّق به عمل، به معنای از بین بردن اجر و پاداش عمل است، مانند عُجب پس از عمل عبادی که پاداش و ثواب آن را از بین می‏‌برد.

منابع

1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت