ایمان در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

[[حضرت علی]] {{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|الْإِيمَانُ أَعْلَى غَايَةٍ}}<ref>گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ج۱، ص۱۱۶.</ref>.

از [[روایات]] حضرت علی {{ع}} درباره [[ایمان]]، چند نکته به دست می‌آید: نکته اول درباره مفهوم ایمان است. حضرت علی {{ع}} در تعریف جامعی از ایمان می‌فرماید: «ایمان، [[معرفت به قلب]]، [[اقرار]] به لسان و [[عمل به ارکان]] است»<ref>ترجمه نهج البلاغه، حکمت ۲۱۸.</ref>. در این [[کلام]] [[حضرت]]، [[معرفت قلبی]]، معطوف به همین عنصر است. عمل جارحی، مجلای خارجی ایمان است. از این رو است که حضرت علی {{ع}}، اعمالی همچون [[انصاف]]<ref>{{متن حدیث|إِنَّ أَفْضَلَ الْإِيمَانِ إِنْصَافُ الرَّجُلِ مِنْ نَفْسِهِ‌}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ج۱، ص۱۱۶).</ref>، [[امانتداری]]<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلُ الْإِيمَانِ الْأَمَانَةُ}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ج۱، ص۱۱۵).</ref> و [[احسان]]<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلُ الْإِيمَانِ الْإِخْلَاصُ وَ الْإِحْسَانُ‌}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ج۱، ص۱۱۵).</ref> را به ایمان نسبت داده است. نکته دوم درباره نسبت میان [[علم]] و ایمان است. حضرت علی {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|الْإِيمَانُ وَ الْعِلْمُ أَخَوَانِ تَوْأَمَانِ وَ رَفِيقَانِ لَا يَفْتَرِقَانِ}}<ref>گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ج۱، ص۱۱۴.</ref>؛ برای علم و ایمان، از حیث تحقق هر دو، یا یکی و یا هیچ یک از آنها در یک شخص، چهار حالت تصورپذیر است: عالم [[مؤمن]]، عالم [[کافر]]، [[جاهل]] متنسک و جاهل کافر<ref>ر. ک: تبیین براهین اثبات خدا، ص۱۱۶.</ref>. [[هدف]] از [[تربیت عقلانی]]، به یک معنا، [[تربیت]] «عالم مؤمن» است. درست در همین مرتبه است که [[عقل نظری]] و [[عقل عملی]]، یگانه می‌شوند<ref> ر. ک: تبیین براهین اثبات خدا، ص۷۶ و ۱۱۷.</ref>. نکته سوم درباره نسبت میان ایمان و [[قرب]] است. از [[سخنان امام]]، بر می‌آید که قرب به [[خدای سبحان]]، وابسته به ایمان است و هرچه ایمان، نیرومندتر باشد، قرب نیز بیشتر می‌شود<ref>{{متن حدیث|أَقْرَبُ النَّاسِ مِنَ اللَّهِ أَحْسَنُهُمْ إِيمَاناً}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ج۱، ص۱۱۵).</ref>. پیش‌تر اشاره شد که هر نوع فعل اختیاری [[مشروع]]، اگر تنها برای جلب رضای [[پروردگار]] صورت پذیرد، حاصلش قرب است. بر این اساس، می‌توان این [[روایت]] را نیز ناظر به مفهوم قرب، به عنوان [[غایت]] مترتب بر ایمان، تلقی کرد: {{متن حدیث|غَايَةُ الْإِيمَانِ الْمُوَالاةُ فِي اللَّهِ وَ الْمُعَادَاةُ فِي اللَّهِ وَ التَّبَاذُلُ فِي اللَّهِ وَ التَّوَاصُلُ فِي اللَّهِ سُبْحَانَهُ}}<ref>گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ج۱، ص۱۲۱.</ref><ref>[[سعید بهشتی|بهشتی، سعید]]، [[تربیت عقلانی (مقاله)| مقاله «تربیت عقلانی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۴، ص ۱۷۹.</ref>