جهنم: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۲۷

مقدمه

جایگاه ابدی انسان‌ها در قیامت، که به تناسب اعمال خوب یا بدشان بهشتی یا دوزخی می‌شوند.
کسانی که به خدا و پیامبران و رستاخیز، باور داشته باشند و کارهای نیکو انجام دهند، به پاداش ایمان و عمل صالحشان، پس از مرگ و در قیامت به بهشت می‌روند. بهشت آنگونه که در قرآن و احادیث آمده، جایی است وسیع، خوش آب و هوا و پر از نعمت‌ها و لذت‌های گوناگون که نیکان و مؤمنان در آنجا همیشه برخوردار خواهند بود و از انواع میوه‌ها، غذاها، نوشیدنی‌ها و حوریان بهره خواهند برد. از بهشت، با نام‌های جنّت، خلد برین، عَدن و دارالسّلام هم یاد می‌شود.
کافران و منافقان و ستمگران و بدکاران، به کیفر زشتی‌ها و ظلم‌هایشان در جایی پر از آتش و عذاب به نام دوزخ یا جهنّم و جحیم خواهند سوخت. نه نعمت‌های بهشت و نه عذاب و آتش جهنم، قابل مقایسه با نعمت و عذاب دنیا نیستند و به مراتب بهتر یا سخت‌ترند.
طاعت پروردگار، انسان‌ها را اهل بهشت می‌سازد و گناه و نافرمانی موجب ورود به دوزخ خواهد بود. عقیده به بهشت و جهنم و کیفر و پاداش قیامت، نقش مهمّی در کنترل انسان و سوق دادن او به نیکی و جلوگیری از فساد و ستم دارد. در آیات قرآن، به طور مفصّل نعمت‌های بهشت و عذاب‌های دوزخ توصیف شده است. جهنم طبقاتی دارد و بهشت، درجاتی^[۱].

جهنم یا دوزخ چیست؟

جهنم یا دوزخ همان جای مشهوری است که پر از آتش و موجودات وحشتناک و موذی است و کافران و بدکاران پس از مرگ بدانجا می‌روند و به سزای کردار خویش می‌رسند^[۲].
عذاب‌های دوزخ هم روحی‌اند و هم جسمی. برخی جهنمیان همیشه در آنجا می‌مانند و برخی دیگر پس از مدتی بخشوده می‌شوند و به بهشت می‌روند^[۳]. تنها راه خلاصی از جهنم یا پایان کیفر مقرر است و یا شفاعت شفیعان^[۴]. گناهان برخی کسان چنان سنگین است که در جهنم جاودان خواهند شد^[۵]. جهنم جای عمل نیست و بنابراین نمی‌توان در آنجا با عمل صالح، خویش را از عذاب رهانید^[۶]^[۷].
در نظرگاه‌ شیعی، وجود جهنم، از مظاهر عدل الهی است. خداوند از روی عدل خویش، در آن سرای، میان مؤمنان و کافران و نیکوکاران و زشتکاران جدایی می‌اندازد^[۸]^[۹].
قرآن کریم، برای جهنم نام‌ها و صفت‌ها برنهاده است که عبارت‌اند از: سَقَر^[۱۰]، سَعیر^[۱۱]، جحیم^[۱۲] لَظْی^[۱۳]، حُطمَه^[۱۴]، هاویه^[۱۵]، حصیر^[۱۶] و دار البوار^[۱۷]. درک حقیقت کیفرهای دوزخی برای انسان خاکی ناممکن است؛ ولی از آیات و روایات برمی‌آید که بسیار هولناک و رنج‌آورند^[۱۸]. بنابر اجماع علمای شیعه، دوزخ هم اکنون نیز وجود دارد^[۱۹]^[۲۰].
برخی روایات، جای دوزخ را "تحت الارضین السبع" به معنای زیرِ زمین‌های هفت‌گانه دانسته‌اند^[۲۱]؛ اما این روایات چنان فراوان نیستند که یقین بیافرینند^[۲۲]. دوزخ هفت در دارد^[۲۳] و در روایت است که هفت طبقه دارد و پایین‌ترین طبقه، جهنم نام دارد. طبقه‌های بعدی عبارت‌اند از: لظی، حطمه، سقر، جحیم، سعیر و هاویه^[۲۴]. برخی مفسران شیعه گفته‌اند هر یک از درهای هفت‌گانه متعلق به یکی از این طبقات است^[۲۵].
طبقات دوزخ یکی از دیگری هولناک‌تر و دردآورترند و آنان که بدین طبقات راه می‌یابند، یکی از دیگری، گناهکارتر. از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که کیفرهای دوزخی، بسته به گناه آدمی سبک و سنگین می‌شوند^[۲۶]^[۲۷].

جهنمیان

کسانی که اعمال بد آنها از اعمال نیکشان بیشتر است، پس از مرگ به جهنم می‌روند و کیفر می‌بینند^[۲۸]. موجوداتی همچون فرشتگان نیز به عنوان مأموران عذاب در جهنم خواهند بود^[۲۹]؛ ولی کسانی که در این مکان کیفر می‌بینند، انسان‌ها و اجنه‌اند^[۳۰]^[۳۱].
از برخی آیات قرآن برمی‌آید که انسان‌ها چه خوب و چه بد، همه نخست به جهنم می‌روند؛ ولی پرهیزگاران بی‌درنگ رها می‌شوند و ستمگران گرفتار می‌گردند^[۳۲]^[۳۳].
از احادیث معصومین (ع) نیز همین معنا برمی‌آید. طریق عبور افراد، بنابر ایمان و عمل دنیوی آنها، متفاوت است. برخی همچون برق می‌گذرند و برخی همچون تندباد و برخی همچون دویدن اسب و ...^[۳۴]^[۳۵].
آنان که به جهنم می‌روند، بر چند دسته‌اند:

گروهی سرانجام رهایی می‌یابند و به بهشت می‌روند؛ ولی توقف آنها در جهنم طولانی است.
گروهی دیگر، هر چند سزاوار توقفی بیشترند، به شفاعت شفیعان مشمول لطف خداوند می‌شوند و به بهشت می‌روند.
کسان دیگری نیز هستند که بر اثر بزرگی گناه، در جهنم جاودان می‌مانند. از این کسان‌اند کافران^[۳۶]، منافقان^[۳۷]، کسی که گناه سراسر وجودش را گرفته^[۳۸]، کسی که مؤمنی را به عمد و ناحق کشته^[۳۹]، رباخواران^[۴۰]، ستم‌پیشگان^[۴۱] و برخی کسان دیگر^[۴۲].

بنابر اعتقاد مشهور علمای شیعه، علت اصلی خلود در جهنم، کفر است. پس می‌توان گفت کسانی که در دوزخ جاودان می‌شوند، عمل آنها به کفر بازمی‌گردد و در حقیقت، این کسان در شمار کافران‌اند. اگر کسی مؤمن باشد و به خدا معرفت داشته باشد، هیچ گاه جاودانه در جهنم نمی‌ماند، بلکه اگر به علتی جهنمی شود، پس از کیفر دیدن و پاک شدن، رها می‌شود و به بهشت راه می‌یابد^[۴۳]^[۴۴].
عذاب جهنمیان به دو صورت است: عذاب جسمانی و عذاب روحانی. جهنمیان نه می‌میرند و نه زندگی می‌کنند؛ بلکه همواره در حالتی میان حیات و ممات به سر می‌برند^[۴۵] و پیوسته به گناه خود معترف‌اند^[۴۶] و اظهار پشیمانی می‌کنند؛ ولی پشیمانی آنها پذیرفته نیست^[۴۷]^[۴۸].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی.
↑ فرهنگ شیعه، ص 222.
↑ اسفار اربعه‌، ۹/ ۳۲۰.
↑ المحجة البیضاء، ۱/ ۲۵۵.
↑ ﴿وَالَّذِينَ كَفَرُواْ وَكَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۳۹.
↑ نهج البلاغه‌، خ ۴۲.
↑ فرهنگ شیعه، ص 222.
↑ مجموعه آثار شهید مطهری‌، ۱/ ۲۱۵.
↑ فرهنگ شیعه، ص 223.
↑ ﴿سَأُصْلِيهِ سَقَرَ﴾؛ سوره مدثر، آیه ۲۶.
↑ ﴿وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لا رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ﴾؛ سوره شوری، آیه ۷.
↑ ﴿فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى﴾؛ سوره نازعات، آیه ۳۹.
↑ ﴿كَلاَّ إِنَّهَا لَظَى ﴾؛ سوره معارج، آیه ۱۵.
↑ ﴿كَلاَّ لَيُنبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ﴾؛ سوره همزه، آیه ۴ و ۵.
↑ ﴿وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ﴾؛ سوره قارعه/ ۸.
↑ ﴿عَسَى رَبُّكُمْ أَن يَرْحَمَكُمْ وَإِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا وَجَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ حَصِيرًا ﴾؛ سوره اسراء، آیه ۸.
↑ ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّواْ قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ﴾؛ سوره ابراهیم، آیه ۲۸.
↑ ﴿سَأُصْلِيهِ سَقَرَ وَمَا أَدْرَاكَ مَا سَقَرُ لا تُبْقِي وَلا تَذَرُ﴾؛ سوره مدثر، ۲۸- ۲۶.
↑ اوائل المقالات‌، ص ۱۰۲؛ ﴿أَفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَن يَتَّخِذُوا عِبَادِي مِن دُونِي أَوْلِيَاء إِنَّا أَعْتَدْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ نُزُلا ﴾؛ سوره کهف، آیه ۱۰۲.
↑ فرهنگ شیعه، ص 223.
↑ بحارالانوار، ۸/ ۲۰۶.
↑ معاد انسان و جهان‌، ۳۲۱.
↑ حجر/ ۴۴.
↑ تفسیر نور الثقلین‌، ۳/ ۱۹.
↑ فرهنگ شیعه، ص 223.
↑ پیام قرآن‌، ۶/ ۴۱۹- ۴۱۷.
↑ فرهنگ شیعه، ص 223.
↑ ﴿وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ نَارٌ حَامِيَةٌ ﴾؛ سوره قارعه، آیه ۱۱- ۸.
↑ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدَادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ﴾؛ سوره تحریم، آیه ۶.
↑ ﴿وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ﴾؛ سوره اعراف، آیه ۱۷۹.
↑ فرهنگ شیعه، ص 223.
↑ تفسیر نمونه‌، ۱۳/ ۱۲۱- ۱۱۷.
↑ فرهنگ شیعه، ص 224.
↑ تفسیر نورالثقلین‌، ۳/ ۳۵۳.
↑ فرهنگ شیعه، ص 224.
↑ ﴿إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا وَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۱۱۶.
↑ ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِم مَّا هُم مِّنكُمْ وَلا مِنْهُمْ وَيَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَهُمْ يَعْلَمُونَ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا إِنَّهُمْ سَاء مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ اتَّخَذُوا أَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلا أَوْلادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾؛ سوره مجادله، آیه ۱۷- ۱۴.
↑ ﴿بَلَى مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۸۱.
↑ ﴿وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۹۳.
↑ ﴿الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لاَ يَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۲۷۵.
↑ ﴿فَمَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ ﴾؛ سوره مؤمنون، آیه ۱۰۲ و ۱۰۳.
↑ فرهنگ شیعه، ص 224.
↑ اوائل المقالات‌، ۵۵.
↑ فرهنگ شیعه، ص 224.
↑ ﴿إِنَّهُ مَن يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لا يَمُوتُ فِيهَا وَلا يَحْيَى﴾؛ سوره طه، آیه ۷۴.
↑ ﴿وَسِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاؤُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِ رَبِّكُمْ وَيُنذِرُونَكُمْ لِقَاء يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا بَلَى وَلَكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذَابِ عَلَى الْكَافِرِينَ﴾؛ سوره زمر، آیه ۷۱.
↑ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا لا تَعْتَذِرُوا الْيَوْمَ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾؛ سوره تحریم، آیه ۷.
↑ فرهنگ شیعه، ص 224.

[1] محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی.

[2] فرهنگ شیعه، ص 222.

[3] اسفار اربعه‌، ۹/ ۳۲۰.

[4] المحجة البیضاء، ۱/ ۲۵۵.

[5] ﴿وَالَّذِينَ كَفَرُواْ وَكَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۳۹.

[6] نهج البلاغه‌، خ ۴۲.

[7] فرهنگ شیعه، ص 222.

[8] مجموعه آثار شهید مطهری‌، ۱/ ۲۱۵.

[9] فرهنگ شیعه، ص 223.

[10] ﴿سَأُصْلِيهِ سَقَرَ﴾؛ سوره مدثر، آیه ۲۶.

[11] ﴿وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لا رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ﴾؛ سوره شوری، آیه ۷.

[12] ﴿فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى﴾؛ سوره نازعات، آیه ۳۹.

[13] ﴿كَلاَّ إِنَّهَا لَظَى ﴾؛ سوره معارج، آیه ۱۵.

[14] ﴿كَلاَّ لَيُنبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ﴾؛ سوره همزه، آیه ۴ و ۵.

[15] ﴿وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ﴾؛ سوره قارعه/ ۸.

[16] ﴿عَسَى رَبُّكُمْ أَن يَرْحَمَكُمْ وَإِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا وَجَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ حَصِيرًا ﴾؛ سوره اسراء، آیه ۸.

[17] ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّواْ قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ﴾؛ سوره ابراهیم، آیه ۲۸.

[18] ﴿سَأُصْلِيهِ سَقَرَ وَمَا أَدْرَاكَ مَا سَقَرُ لا تُبْقِي وَلا تَذَرُ﴾؛ سوره مدثر، ۲۸- ۲۶.

[19] اوائل المقالات‌، ص ۱۰۲؛ ﴿أَفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَن يَتَّخِذُوا عِبَادِي مِن دُونِي أَوْلِيَاء إِنَّا أَعْتَدْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ نُزُلا ﴾؛ سوره کهف، آیه ۱۰۲.

[20] فرهنگ شیعه، ص 223.

[21] بحارالانوار، ۸/ ۲۰۶.

[22] معاد انسان و جهان‌، ۳۲۱.

[23] حجر/ ۴۴.

[24] تفسیر نور الثقلین‌، ۳/ ۱۹.

[25] فرهنگ شیعه، ص 223.

[26] پیام قرآن‌، ۶/ ۴۱۹- ۴۱۷.

[27] فرهنگ شیعه، ص 223.

[28] ﴿وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ نَارٌ حَامِيَةٌ ﴾؛ سوره قارعه، آیه ۱۱- ۸.

[29] ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدَادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ﴾؛ سوره تحریم، آیه ۶.

[30] ﴿وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ﴾؛ سوره اعراف، آیه ۱۷۹.

[31] فرهنگ شیعه، ص 223.

[32] تفسیر نمونه‌، ۱۳/ ۱۲۱- ۱۱۷.

[33] فرهنگ شیعه، ص 224.

[34] تفسیر نورالثقلین‌، ۳/ ۳۵۳.

[35] فرهنگ شیعه، ص 224.

[36] ﴿إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا وَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۱۱۶.

[37] ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِم مَّا هُم مِّنكُمْ وَلا مِنْهُمْ وَيَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَهُمْ يَعْلَمُونَ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا إِنَّهُمْ سَاء مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ اتَّخَذُوا أَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلا أَوْلادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾؛ سوره مجادله، آیه ۱۷- ۱۴.

[38] ﴿بَلَى مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۸۱.

[39] ﴿وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۹۳.

[40] ﴿الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لاَ يَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾؛ سوره بقره، آیه ۲۷۵.

[41] ﴿فَمَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ ﴾؛ سوره مؤمنون، آیه ۱۰۲ و ۱۰۳.

[42] فرهنگ شیعه، ص 224.

[43] اوائل المقالات‌، ۵۵.

[44] فرهنگ شیعه، ص 224.

[45] ﴿إِنَّهُ مَن يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لا يَمُوتُ فِيهَا وَلا يَحْيَى﴾؛ سوره طه، آیه ۷۴.

[46] ﴿وَسِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاؤُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِ رَبِّكُمْ وَيُنذِرُونَكُمْ لِقَاء يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا بَلَى وَلَكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذَابِ عَلَى الْكَافِرِينَ﴾؛ سوره زمر، آیه ۷۱.

[47] ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا لا تَعْتَذِرُوا الْيَوْمَ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾؛ سوره تحریم، آیه ۷.

[48] فرهنگ شیعه، ص 224.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]

[۴۱]

[۴۲]

[۴۳]

[۴۴]

[۴۵]

[۴۶]

[۴۷]

[۴۸]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[جهنم در قرآن]] - [[جهنم در حدیث]] - [[جهنم در نهج البلاغه]] - [[جهنم در کلام اسلامی]] - [[جهنم در عرفان اسلامی]] - [[جهنم در معارف دعا و زیارات]] - [[جهنم در معارف و سیره سجادی]] - [[جهنم در معارف و سیره رضوی]]| پرسش مرتبط  = جهنم (پرسش)}}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
 * [[جایگاه]] ابدی [[انسان‌ها]] در [[قیامت]]، که به تناسب [[اعمال]] خوب یا بدشان بهشتی یا دوزخی می‌شوند.
-*کسانی که به [[خدا]] و [[پیامبران]] و [[رستاخیز]]، [[باور]] داشته باشند و کارهای [[نیکو]] انجام دهند، به [[پاداش]] [[ایمان]] و عمل صالحشان، پس از [[مرگ]] و در [[قیامت]] به [[بهشت]] می‌روند. [[بهشت]] آنگونه که در [[قرآن]] و [[احادیث]] آمده، جایی است وسیع، خوش [[آب]] و هوا و پر از [[نعمت‌ها]] و لذت‌های گوناگون که [[نیکان]] و [[مؤمنان]] در آنجا همیشه برخوردار خواهند بود و از انواع میوه‌ها، غذاها، نوشیدنی‌ها و حوریان بهره خواهند برد. از [[بهشت]]، با نام‌های جنّت، [[خلد برین]]، عَدن و دارالسّلام هم یاد می‌شود.
+* کسانی که به [[خدا]] و [[پیامبران]] و [[رستاخیز]]، [[باور]] داشته باشند و کارهای [[نیکو]] انجام دهند، به [[پاداش]] [[ایمان]] و عمل صالحشان، پس از [[مرگ]] و در [[قیامت]] به [[بهشت]] می‌روند. [[بهشت]] آنگونه که در [[قرآن]] و [[احادیث]] آمده، جایی است وسیع، خوش [[آب]] و هوا و پر از [[نعمت‌ها]] و لذت‌های گوناگون که [[نیکان]] و [[مؤمنان]] در آنجا همیشه برخوردار خواهند بود و از انواع میوه‌ها، غذاها، نوشیدنی‌ها و حوریان بهره خواهند برد. از [[بهشت]]، با نام‌های جنّت، [[خلد برین]]، عَدن و دارالسّلام هم یاد می‌شود.
 * [[کافران]] و [[منافقان]] و [[ستمگران]] و بدکاران، به [[کیفر]] [[زشتی‌ها]] و ظلم‌هایشان در جایی پر از [[آتش]] و [[عذاب]] به نام [[دوزخ]] یا جهنّم و جحیم خواهند سوخت. نه نعمت‌های [[بهشت]] و نه [[عذاب]] و [[آتش جهنم]]، قابل مقایسه با [[نعمت]] و [[عذاب]] [[دنیا]] نیستند و به مراتب بهتر یا سخت‌ترند.
 * [[طاعت]] [[پروردگار]]، [[انسان‌ها]] را [[اهل بهشت]] می‌سازد و [[گناه]] و [[نافرمانی]] موجب ورود به [[دوزخ]] خواهد بود. [[عقیده]] به [[بهشت و جهنم]] و [[کیفر]] و [[پاداش]] [[قیامت]]، نقش مهمّی در کنترل [[انسان]] و سوق دادن او به [[نیکی]] و جلوگیری از [[فساد]] و [[ستم]] دارد. در [[آیات قرآن]]، به طور مفصّل نعمت‌های [[بهشت]] و عذاب‌های [[دوزخ]] توصیف شده است. [[جهنم]] طبقاتی دارد و [[بهشت]]، درجاتی<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>.
-==جهنم یا دوزخ چیست؟==
+== جهنم یا دوزخ چیست؟ ==
 * جهنم یا دوزخ همان جای مشهوری است که پر از [[آتش]] و موجودات وحشتناک و موذی است و [[کافران]] و بدکاران پس از [[مرگ]] بدانجا می‌روند و به سزای [[کردار]] خویش می‌رسند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 222.</ref>.
-*عذاب‌های [[دوزخ]] هم روحی‌اند و هم جسمی. برخی [[جهنمیان]] همیشه در آنجا می‌مانند و برخی دیگر پس از مدتی بخشوده می‌شوند و به [[بهشت]] می‌روند<ref>اسفار اربعه‌، ۹/ ۳۲۰.</ref>. تنها راه خلاصی از جهنم یا پایان [[کیفر]] مقرر است و یا [[شفاعت]] [[شفیعان]]<ref>المحجة البیضاء، ۱/ ۲۵۵.</ref>. [[گناهان]] برخی کسان چنان سنگین است که در جهنم جاودان خواهند شد<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ كَفَرُواْ وَكَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۳۹.</ref>. جهنم جای عمل نیست و بنابراین نمی‌توان در آنجا با [[عمل صالح]]، خویش را از [[عذاب]] رهانید<ref>نهج البلاغه‌، خ ۴۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 222.</ref>.
+* عذاب‌های [[دوزخ]] هم روحی‌اند و هم جسمی. برخی [[جهنمیان]] همیشه در آنجا می‌مانند و برخی دیگر پس از مدتی بخشوده می‌شوند و به [[بهشت]] می‌روند<ref>اسفار اربعه‌، ۹/ ۳۲۰.</ref>. تنها راه خلاصی از جهنم یا پایان [[کیفر]] مقرر است و یا [[شفاعت]] [[شفیعان]]<ref>المحجة البیضاء، ۱/ ۲۵۵.</ref>. [[گناهان]] برخی کسان چنان سنگین است که در جهنم جاودان خواهند شد<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ كَفَرُواْ وَكَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۳۹.</ref>. جهنم جای عمل نیست و بنابراین نمی‌توان در آنجا با [[عمل صالح]]، خویش را از [[عذاب]] رهانید<ref>نهج البلاغه‌، خ ۴۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 222.</ref>.
-*در نظرگاه‌ [[شیعی]]، وجود جهنم، از مظاهر [[عدل الهی]] است. [[خداوند]] از روی [[عدل]] خویش، در آن سرای، میان [[مؤمنان]] و [[کافران]] و [[نیکوکاران]] و زشتکاران جدایی می‌اندازد<ref>مجموعه آثار شهید مطهری‌، ۱/ ۲۱۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 223.</ref>.
+* در نظرگاه‌ [[شیعی]]، وجود جهنم، از مظاهر [[عدل الهی]] است. [[خداوند]] از روی [[عدل]] خویش، در آن سرای، میان [[مؤمنان]] و [[کافران]] و [[نیکوکاران]] و زشتکاران جدایی می‌اندازد<ref>مجموعه آثار شهید مطهری‌، ۱/ ۲۱۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 223.</ref>.
 * [[قرآن کریم]]، برای جهنم نام‌ها و صفت‌ها برنهاده است که عبارت‌اند از: سَقَر<ref>{{متن قرآن|سَأُصْلِيهِ سَقَرَ}}؛
 سوره مدثر، آیه ۲۶.</ref>، سَعیر<ref>{{متن قرآن|وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لا رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ}}؛ سوره شوری، آیه ۷.</ref>، جحیم<ref>{{متن قرآن|فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى}}؛ سوره نازعات، آیه ۳۹.</ref> لَظْی<ref>{{متن قرآن|كَلاَّ إِنَّهَا لَظَى }}؛ سوره معارج، آیه ۱۵.</ref>، حُطمَه<ref>{{متن قرآن|كَلاَّ لَيُنبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ}}؛ سوره همزه، آیه ۴ و ۵.</ref>، [[هاویه]]<ref>{{متن قرآن|وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ}}؛ سوره قارعه/ ۸.</ref>، حصیر<ref>{{متن قرآن|عَسَى رَبُّكُمْ أَن يَرْحَمَكُمْ وَإِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا وَجَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ حَصِيرًا }}؛ سوره اسراء، آیه ۸.</ref> و دار البوار<ref>{{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّواْ قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ}}؛ سوره ابراهیم، آیه ۲۸.</ref>. [[درک]] [[حقیقت]] کیفرهای دوزخی برای [[انسان]] خاکی ناممکن است؛ ولی از [[آیات]] و [[روایات]] برمی‌آید که بسیار هولناک و رنج‌آورند<ref>{{متن قرآن|سَأُصْلِيهِ سَقَرَ وَمَا أَدْرَاكَ مَا سَقَرُ لا تُبْقِي وَلا تَذَرُ}}؛ سوره مدثر، ۲۸- ۲۶.</ref>. بنابر [[اجماع]] علمای [[شیعه]]، [[دوزخ]] هم اکنون نیز وجود دارد<ref>اوائل المقالات‌، ص ۱۰۲؛ {{متن قرآن|أَفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَن يَتَّخِذُوا عِبَادِي مِن دُونِي أَوْلِيَاء إِنَّا أَعْتَدْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ نُزُلا }}؛ سوره کهف، آیه ۱۰۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 223.</ref>.
-*برخی [[روایات]]، جای [[دوزخ]] را "تحت الارضین السبع" به معنای زیرِ زمین‌های هفت‌گانه دانسته‌اند<ref>بحارالانوار، ۸/ ۲۰۶.</ref>؛ اما این [[روایات]] چنان فراوان نیستند که [[یقین]] بیافرینند<ref>معاد انسان و جهان‌، ۳۲۱.</ref>. [[دوزخ]] هفت در دارد<ref>حجر/ ۴۴.</ref> و در [[روایت]] است که هفت طبقه دارد و پایین‌ترین طبقه، جهنم نام دارد. طبقه‌های بعدی عبارت‌اند از: لظی، حطمه، سقر، جحیم، سعیر و [[هاویه]]<ref>تفسیر نور الثقلین‌، ۳/ ۱۹.</ref>. برخی [[مفسران شیعه]] گفته‌اند هر یک از درهای هفت‌گانه متعلق به یکی از این طبقات است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 223.</ref>.
+* برخی [[روایات]]، جای [[دوزخ]] را "تحت الارضین السبع" به معنای زیرِ زمین‌های هفت‌گانه دانسته‌اند<ref>بحارالانوار، ۸/ ۲۰۶.</ref>؛ اما این [[روایات]] چنان فراوان نیستند که [[یقین]] بیافرینند<ref>معاد انسان و جهان‌، ۳۲۱.</ref>. [[دوزخ]] هفت در دارد<ref>حجر/ ۴۴.</ref> و در [[روایت]] است که هفت طبقه دارد و پایین‌ترین طبقه، جهنم نام دارد. طبقه‌های بعدی عبارت‌اند از: لظی، حطمه، سقر، جحیم، سعیر و [[هاویه]]<ref>تفسیر نور الثقلین‌، ۳/ ۱۹.</ref>. برخی [[مفسران شیعه]] گفته‌اند هر یک از درهای هفت‌گانه متعلق به یکی از این طبقات است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 223.</ref>.
-*طبقات [[دوزخ]] یکی از دیگری هولناک‌تر و دردآورترند و آنان که بدین طبقات راه می‌یابند، یکی از دیگری، گناهکارتر. از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که کیفرهای دوزخی، بسته به [[گناه]] [[آدمی]] سبک و سنگین می‌شوند<ref>پیام قرآن‌، ۶/ ۴۱۹- ۴۱۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 223.</ref>.
+* طبقات [[دوزخ]] یکی از دیگری هولناک‌تر و دردآورترند و آنان که بدین طبقات راه می‌یابند، یکی از دیگری، گناهکارتر. از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که کیفرهای دوزخی، بسته به [[گناه]] [[آدمی]] سبک و سنگین می‌شوند<ref>پیام قرآن‌، ۶/ ۴۱۹- ۴۱۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 223.</ref>.
-==جهنمیان==
+== جهنمیان ==
-*کسانی که [[اعمال بد]] آنها از [[اعمال]] نیکشان بیشتر است، پس از [[مرگ]] به جهنم می‌روند و [[کیفر]] می‌بینند<ref>{{متن قرآن|وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ نَارٌ حَامِيَةٌ }}؛ سوره قارعه، آیه ۱۱- ۸.</ref>. موجوداتی همچون [[فرشتگان]] نیز به عنوان مأموران [[عذاب]] در جهنم خواهند بود<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدَادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ }}؛ سوره تحریم، آیه ۶.</ref>؛ ولی کسانی که در این مکان [[کیفر]] می‌بینند، [[انسان‌ها]] و اجنه‌اند<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ}}؛ سوره اعراف، آیه ۱۷۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 223.</ref>.
+* کسانی که [[اعمال بد]] آنها از [[اعمال]] نیکشان بیشتر است، پس از [[مرگ]] به جهنم می‌روند و [[کیفر]] می‌بینند<ref>{{متن قرآن|وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ وَمَا أَدْرَاكَ مَا هِيَهْ نَارٌ حَامِيَةٌ }}؛ سوره قارعه، آیه ۱۱- ۸.</ref>. موجوداتی همچون [[فرشتگان]] نیز به عنوان مأموران [[عذاب]] در جهنم خواهند بود<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدَادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ }}؛ سوره تحریم، آیه ۶.</ref>؛ ولی کسانی که در این مکان [[کیفر]] می‌بینند، [[انسان‌ها]] و اجنه‌اند<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ}}؛ سوره اعراف، آیه ۱۷۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 223.</ref>.
-*از برخی [[آیات قرآن]] برمی‌آید که [[انسان‌ها]] چه خوب و چه بد، همه نخست به جهنم می‌روند؛ ولی پرهیزگاران بی‌درنگ رها می‌شوند و [[ستمگران]] گرفتار می‌گردند<ref>تفسیر نمونه‌، ۱۳/ ۱۲۱- ۱۱۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 224.</ref>.
+* از برخی [[آیات قرآن]] برمی‌آید که [[انسان‌ها]] چه خوب و چه بد، همه نخست به جهنم می‌روند؛ ولی پرهیزگاران بی‌درنگ رها می‌شوند و [[ستمگران]] گرفتار می‌گردند<ref>تفسیر نمونه‌، ۱۳/ ۱۲۱- ۱۱۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 224.</ref>.
-*از [[احادیث]] [[معصومین]] {{ع}} نیز همین معنا برمی‌آید. طریق عبور افراد، بنابر [[ایمان]] و عمل [[دنیوی]] آنها، متفاوت است. برخی همچون برق می‌گذرند و برخی همچون تندباد و برخی همچون دویدن اسب و ...<ref>تفسیر نورالثقلین‌، ۳/ ۳۵۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 224.</ref>.
+* از [[احادیث]] [[معصومین]] {{ع}} نیز همین معنا برمی‌آید. طریق عبور افراد، بنابر [[ایمان]] و عمل [[دنیوی]] آنها، متفاوت است. برخی همچون برق می‌گذرند و برخی همچون تندباد و برخی همچون دویدن اسب و ...<ref>تفسیر نورالثقلین‌، ۳/ ۳۵۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 224.</ref>.
-*آنان که به جهنم می‌روند، بر چند دسته‌اند:
+* آنان که به جهنم می‌روند، بر چند دسته‌اند:
-#گروهی سرانجام رهایی می‌یابند و به [[بهشت]] می‌روند؛ ولی توقف آنها در جهنم طولانی است.
+# گروهی سرانجام رهایی می‌یابند و به [[بهشت]] می‌روند؛ ولی توقف آنها در جهنم طولانی است.
-#گروهی دیگر، هر چند سزاوار توقفی بیشترند، به [[شفاعت]] [[شفیعان]] مشمول [[لطف خداوند]] می‌شوند و به [[بهشت]] می‌روند.
+# گروهی دیگر، هر چند سزاوار توقفی بیشترند، به [[شفاعت]] [[شفیعان]] مشمول [[لطف خداوند]] می‌شوند و به [[بهشت]] می‌روند.
-#کسان دیگری نیز هستند که بر اثر بزرگی [[گناه]]، در جهنم جاودان می‌مانند. از این کسان‌اند [[کافران]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا وَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ }}؛ سوره آل عمران، آیه ۱۱۶.</ref>، [[منافقان]]<ref>{{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِم مَّا هُم مِّنكُمْ وَلا مِنْهُمْ وَيَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَهُمْ يَعْلَمُونَ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا إِنَّهُمْ سَاء مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ اتَّخَذُوا أَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ  لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلا أَوْلادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}؛ سوره مجادله، آیه ۱۷- ۱۴.</ref>، کسی که [[گناه]] سراسر وجودش را گرفته<ref>{{متن قرآن|بَلَى مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۸۱.</ref>، کسی که مؤمنی را به عمد و ناحق کشته<ref>{{متن قرآن|وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا }}؛ سوره نساء، آیه ۹۳.</ref>، رباخواران<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لاَ يَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۲۷۵.</ref>، ستم‌پیشگان<ref>{{متن قرآن|فَمَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ }}؛ سوره مؤمنون، آیه ۱۰۲ و ۱۰۳.</ref> و برخی کسان دیگر<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 224.</ref>.
+# کسان دیگری نیز هستند که بر اثر بزرگی [[گناه]]، در جهنم جاودان می‌مانند. از این کسان‌اند [[کافران]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا وَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ }}؛ سوره آل عمران، آیه ۱۱۶.</ref>، [[منافقان]]<ref>{{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِم مَّا هُم مِّنكُمْ وَلا مِنْهُمْ وَيَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَهُمْ يَعْلَمُونَ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا إِنَّهُمْ سَاء مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ اتَّخَذُوا أَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلا أَوْلادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}؛ سوره مجادله، آیه ۱۷- ۱۴.</ref>، کسی که [[گناه]] سراسر وجودش را گرفته<ref>{{متن قرآن|بَلَى مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۸۱.</ref>، کسی که مؤمنی را به عمد و ناحق کشته<ref>{{متن قرآن|وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا }}؛ سوره نساء، آیه ۹۳.</ref>، رباخواران<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لاَ يَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}؛ سوره بقره، آیه ۲۷۵.</ref>، ستم‌پیشگان<ref>{{متن قرآن|فَمَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ }}؛ سوره مؤمنون، آیه ۱۰۲ و ۱۰۳.</ref> و برخی کسان دیگر<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 224.</ref>.
-*بنابر [[اعتقاد]] مشهور علمای [[شیعه]]، [[علت]] اصلی خلود در جهنم، [[کفر]] است. پس می‌توان گفت کسانی که در [[دوزخ]] جاودان می‌شوند، عمل آنها به [[کفر]] بازمی‌گردد و در [[حقیقت]]، این کسان در شمار کافران‌اند. اگر کسی [[مؤمن]] باشد و به [[خدا]] [[معرفت]] داشته باشد، هیچ گاه جاودانه در جهنم نمی‌ماند، بلکه اگر به علتی [[جهنمی]] شود، پس از [[کیفر]] دیدن و [[پاک]] شدن، رها می‌شود و به [[بهشت]] راه می‌یابد<ref>اوائل المقالات‌، ۵۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 224.</ref>.
+* بنابر [[اعتقاد]] مشهور علمای [[شیعه]]، [[علت]] اصلی خلود در جهنم، [[کفر]] است. پس می‌توان گفت کسانی که در [[دوزخ]] جاودان می‌شوند، عمل آنها به [[کفر]] بازمی‌گردد و در [[حقیقت]]، این کسان در شمار کافران‌اند. اگر کسی [[مؤمن]] باشد و به [[خدا]] [[معرفت]] داشته باشد، هیچ گاه جاودانه در جهنم نمی‌ماند، بلکه اگر به علتی [[جهنمی]] شود، پس از [[کیفر]] دیدن و [[پاک]] شدن، رها می‌شود و به [[بهشت]] راه می‌یابد<ref>اوائل المقالات‌، ۵۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 224.</ref>.
 * [[عذاب]] [[جهنمیان]] به دو صورت است: [[عذاب]] جسمانی و [[عذاب]] [[روحانی]]. [[جهنمیان]] نه می‌میرند و نه [[زندگی]] می‌کنند؛ بلکه همواره در حالتی میان حیات و ممات به سر می‌برند<ref>{{متن قرآن|إِنَّهُ مَن يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لا يَمُوتُ فِيهَا وَلا يَحْيَى}}؛ سوره طه، آیه ۷۴.</ref> و پیوسته به [[گناه]] خود معترف‌اند<ref>{{متن قرآن|وَسِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاؤُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِ رَبِّكُمْ وَيُنذِرُونَكُمْ لِقَاء يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا بَلَى وَلَكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذَابِ عَلَى الْكَافِرِينَ}}؛ سوره زمر، آیه ۷۱.</ref> و اظهار [[پشیمانی]] می‌کنند؛ ولی [[پشیمانی]] آنها پذیرفته نیست<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا لا تَعْتَذِرُوا الْيَوْمَ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ}}؛ سوره تحریم، آیه ۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 224.</ref>.