عدالت اقتصادی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
خط ۷: خط ۷:
}}
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
*یکی از مصادیق مهم [[عدالت اجتماعی]]، [[عدالت]] در بخش [[اقتصاد]] است که ویژگی بسیار مهم [[دولت اسلامی]] محسوب می‌شود. عدالت اقتصادی را میتوان ایجاد [[تعادل]] و [[توازن]] در [[حقوق]] [[اقتصادی]] [[شهروندان]] دانست. طبعاً چنین عدالتی زمانی محقق می‌شود که هر یک از افراد [[جامعه]] به [[حقوق]] [[شایسته]] خود در [[ناحیه]] [[ثروت]] و درآمدهای [[جامعه]] [[دست]] یابند. باید توجه داشت که عدالت اقتصادی به معنای [[تساوی]] همه افراد در [[ناحیه]] درآمدها نیست. [[سید قطب]] در این زمینه مینویسد: [[مساوات]] غیر منطقی در [[مال]] از دیدگاه [[اسلام]]، قانونی و صحیح نیست؛ چراکه به اقتضای [[عدل مطلق]]، [[مردم]] باید از لحاظ کسب روزی، مختلف باشند و گروهی [[برتر]] از گروه دیگر باشند. لازمه تحقق [[عدالت]] در این زمینه، مهیا نمودن شرایط و امکانات مساوی برای همگان است به نحوی که نوع [[فرهنگ]] و [[جایگاه اجتماعی]] افراد کم بضاعت و [[فقیر]]، مانع [[پیشرفت]] و کوشش آنها در عرصه‌های مختلف [[جامعه]] نگردد<ref>سید قطب، عدالت اجتماعی در اسلام، ص۸.</ref>.
* یکی از مصادیق مهم [[عدالت اجتماعی]]، [[عدالت]] در بخش [[اقتصاد]] است که ویژگی بسیار مهم [[دولت اسلامی]] محسوب می‌شود. عدالت اقتصادی را میتوان ایجاد [[تعادل]] و [[توازن]] در [[حقوق]] [[اقتصادی]] [[شهروندان]] دانست. طبعاً چنین عدالتی زمانی محقق می‌شود که هر یک از افراد [[جامعه]] به [[حقوق]] [[شایسته]] خود در [[ناحیه]] [[ثروت]] و درآمدهای [[جامعه]] [[دست]] یابند. باید توجه داشت که عدالت اقتصادی به معنای [[تساوی]] همه افراد در [[ناحیه]] درآمدها نیست. [[سید قطب]] در این زمینه مینویسد: [[مساوات]] غیر منطقی در [[مال]] از دیدگاه [[اسلام]]، قانونی و صحیح نیست؛ چراکه به اقتضای [[عدل مطلق]]، [[مردم]] باید از لحاظ کسب روزی، مختلف باشند و گروهی [[برتر]] از گروه دیگر باشند. لازمه تحقق [[عدالت]] در این زمینه، مهیا نمودن شرایط و امکانات مساوی برای همگان است به نحوی که نوع [[فرهنگ]] و [[جایگاه اجتماعی]] افراد کم بضاعت و [[فقیر]]، مانع [[پیشرفت]] و کوشش آنها در عرصه‌های مختلف [[جامعه]] نگردد<ref>سید قطب، عدالت اجتماعی در اسلام، ص۸.</ref>.
* [[جایگاه]] والا و نقش محوری عدالت اقتصادی، در آثار [[حضرت]] [[امام خمینی]] بسیار چشمگیر و بارز است. [[امام خمینی]] همواره به ریشه کنی [[فقر]] و [[محرومیت]] از [[جامعه]] و زدودن شکاف طبقاتی تأکید مکرر مینمود. از دیدگاه ایشان، یکی از راه‌های دستیابی به [[اقتصاد]] عادلانه و مترقی، پیاده‌سازی [[قوانین]] [[اقتصادی]] [[اسلام]] است<ref>صحیفه امام، ج۴، ص۲۴۲.</ref> و اجرای دو مبنای مهم [[اقتصادی]] [[اسلام]]؛ یعنی [[حرام]] بودن [[ربا]] و [[پذیرش حق]] [[مالکیت]] افراد، در حل [[مشکلات]] و نابرابری‌های [[اقتصادی]] حائز اهمیت می‌باشد<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۵۱.</ref>. هرچند ترکیب "عدالت اقتصادی" در [[سخنان امام]] وجود ندارد، اما با تتبع و دقت در آثار ایشان میتوان شاخصه‌ها و کارکردهای مفهوم عدالت اقتصادی از نگاه [[امام خمینی]] را به دست آورد. ایشان راهکارها و اقدامات فراوانی را در جهت ایجاد [[رفاه عمومی]] و برقراری [[توازن]] [[اقتصادی]] در [[جامعه]] اتخاذ نموده‌اند از جمله:
* [[جایگاه]] والا و نقش محوری عدالت اقتصادی، در آثار [[حضرت]] [[امام خمینی]] بسیار چشمگیر و بارز است. [[امام خمینی]] همواره به ریشه کنی [[فقر]] و [[محرومیت]] از [[جامعه]] و زدودن شکاف طبقاتی تأکید مکرر مینمود. از دیدگاه ایشان، یکی از راه‌های دستیابی به [[اقتصاد]] عادلانه و مترقی، پیاده‌سازی [[قوانین]] [[اقتصادی]] [[اسلام]] است<ref>صحیفه امام، ج۴، ص۲۴۲.</ref> و اجرای دو مبنای مهم [[اقتصادی]] [[اسلام]]؛ یعنی [[حرام]] بودن [[ربا]] و [[پذیرش حق]] [[مالکیت]] افراد، در حل [[مشکلات]] و نابرابری‌های [[اقتصادی]] حائز اهمیت می‌باشد<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۵۱.</ref>. هرچند ترکیب "عدالت اقتصادی" در [[سخنان امام]] وجود ندارد، اما با تتبع و دقت در آثار ایشان میتوان شاخصه‌ها و کارکردهای مفهوم عدالت اقتصادی از نگاه [[امام خمینی]] را به دست آورد. ایشان راهکارها و اقدامات فراوانی را در جهت ایجاد [[رفاه عمومی]] و برقراری [[توازن]] [[اقتصادی]] در [[جامعه]] اتخاذ نموده‌اند از جمله:
*'''ارج گذاری و توجه ویژه به [[مستمندان]]''': توصیه‌ها و جهت‌گیری مواضع [[اقتصادی]] [[امام خمینی]] عموماً بر [[اولویت]] دادن به [[حق]] [[مستضعفین]] و [[محرومان]] [[جامعه]] بود و [[معتقد]] بود اساس [[اقتصاد]] سالم و مستقل، بر تأمین اساسی‌ترین نیازهای [[مردم]] [[محروم]] و ستمدیده است<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۳۷.</ref>؛ چرا که بار سنگین [[انقلاب]] بر دوش همین قشر [[مستضعف]] است که به امکانات کم و ساده قانع هستند<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۳۷.</ref>. ایشان عدول از [[حمایت]] [[محرومان]] و پابرهنه‌ها را عدول از [[عدالت اجتماعی]] و در نتیجه [[خیانت]] به [[اسلام]] و [[مسلمین]] تلقی مینمود<ref>صحیفه امام، ج۲۱، ص۹۹-۱۰۰.</ref>.
* '''ارج گذاری و توجه ویژه به [[مستمندان]]''': توصیه‌ها و جهت‌گیری مواضع [[اقتصادی]] [[امام خمینی]] عموماً بر [[اولویت]] دادن به [[حق]] [[مستضعفین]] و [[محرومان]] [[جامعه]] بود و [[معتقد]] بود اساس [[اقتصاد]] سالم و مستقل، بر تأمین اساسی‌ترین نیازهای [[مردم]] [[محروم]] و ستمدیده است<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۳۷.</ref>؛ چرا که بار سنگین [[انقلاب]] بر دوش همین قشر [[مستضعف]] است که به امکانات کم و ساده قانع هستند<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۴۳۷.</ref>. ایشان عدول از [[حمایت]] [[محرومان]] و پابرهنه‌ها را عدول از [[عدالت اجتماعی]] و در نتیجه [[خیانت]] به [[اسلام]] و [[مسلمین]] تلقی مینمود<ref>صحیفه امام، ج۲۱، ص۹۹-۱۰۰.</ref>.
*'''اقدامات عملی در [[رسیدگی به محرومان]]''': از مهم‌ترین اقدامات عملی [[امام خمینی]] در کمک‌رسانی به [[محرومان]] و خودکفا کردن آنان، تأسیس کمیته [[امداد]] بود که ۲۲ روز پس از [[پیروزی انقلاب]]، به عنوان دومین نهاد انقلابی شروع به فعالیت کرد. از دیگر اقدامات عملی [[امام خمینی]] در مسیر فقرزدایی از [[جامعه]] میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: [[ابداع]] [[جهاد]] [[سازندگی]] برای [[آبادانی]] مناطق [[محروم]] و بهبود [[زندگی]] روستائیان<ref>صحیفه امام، ج۱۶، ص۳۳۷.</ref>، افتتاح حساب ۱۰۰ به منظور خانه‌سازی، برای [[مستضعفان]]<ref>صحیفه امام، ج۶، ص۵۱۹.</ref>، فروش نفت با [[هدف]] زدودن [[فقر]]<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۳۶۳.</ref>، وضع [[قوانین]] برای اعاده [[حقوق]] [[فقرا]]<ref>صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۰۴.</ref>، نهادینه کردن [[سنّت]] [[قرض الحسنه]]<ref>صحیفه امام، ج۲۰، ص۴۰۰.</ref> و ارائه برنامه‌ها و طرح‌های [[سازندگی]]<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۱۵۰.</ref> اشاره کرد.
* '''اقدامات عملی در [[رسیدگی به محرومان]]''': از مهم‌ترین اقدامات عملی [[امام خمینی]] در کمک‌رسانی به [[محرومان]] و خودکفا کردن آنان، تأسیس کمیته [[امداد]] بود که ۲۲ روز پس از [[پیروزی انقلاب]]، به عنوان دومین نهاد انقلابی شروع به فعالیت کرد. از دیگر اقدامات عملی [[امام خمینی]] در مسیر فقرزدایی از [[جامعه]] میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: [[ابداع]] [[جهاد]] [[سازندگی]] برای [[آبادانی]] مناطق [[محروم]] و بهبود [[زندگی]] روستائیان<ref>صحیفه امام، ج۱۶، ص۳۳۷.</ref>، افتتاح حساب ۱۰۰ به منظور خانه‌سازی، برای [[مستضعفان]]<ref>صحیفه امام، ج۶، ص۵۱۹.</ref>، فروش نفت با [[هدف]] زدودن [[فقر]]<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۳۶۳.</ref>، وضع [[قوانین]] برای اعاده [[حقوق]] [[فقرا]]<ref>صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۰۴.</ref>، نهادینه کردن [[سنّت]] [[قرض الحسنه]]<ref>صحیفه امام، ج۲۰، ص۴۰۰.</ref> و ارائه برنامه‌ها و طرح‌های [[سازندگی]]<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۱۵۰.</ref> اشاره کرد.
*'''[[مبارزه]] با زراندوزی''': [[امام]] [[تبیین]] جهت‌گیری [[اقتصاد]] [[اسلام]] در راستای [[حفظ]] [[منافع]] [[محرومان]]، گسترش [[مشارکت]] عمومی آنان در ثروت‌های [[جامعه]] و [[مبارزه]] با زراندوزان را بزرگ‌ترین [[هدیه]] و [[بشارت]] [[آزادی]] [[انسان]] از [[اسارت]] [[فقر]] و تهیدستی به شمار میآورد و [[معتقد]] است بیان این [[حقیقت]] که صاحبان [[مال و منال]] در [[حکومت]] [[اسلام]]، هیچ امتیاز و [[برتری]] از این جهت بر [[فقرا]] ندارند و ابداً اولویتی به آنان تعلق نخواهد گرفت، [[راه]] [[شکوفایی]] و پرورش استعدادهای خفته و [[سرکوب]] شده پابرهنگان را فراهم می‌کند<ref>صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۴۰.</ref>.
* '''[[مبارزه]] با زراندوزی''': [[امام]] [[تبیین]] جهت‌گیری [[اقتصاد]] [[اسلام]] در راستای [[حفظ]] [[منافع]] [[محرومان]]، گسترش [[مشارکت]] عمومی آنان در ثروت‌های [[جامعه]] و [[مبارزه]] با زراندوزان را بزرگ‌ترین [[هدیه]] و [[بشارت]] [[آزادی]] [[انسان]] از [[اسارت]] [[فقر]] و تهیدستی به شمار میآورد و [[معتقد]] است بیان این [[حقیقت]] که صاحبان [[مال و منال]] در [[حکومت]] [[اسلام]]، هیچ امتیاز و [[برتری]] از این جهت بر [[فقرا]] ندارند و ابداً اولویتی به آنان تعلق نخواهد گرفت، [[راه]] [[شکوفایی]] و پرورش استعدادهای خفته و [[سرکوب]] شده پابرهنگان را فراهم می‌کند<ref>صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۴۰.</ref>.
*'''[[پرهیز]] [[دولت]] از [[تجملات]]''': بیشترین سفارش [[امام خمینی]] به [[کارگزاران]] [[نظام اسلامی]]، [[پرهیز]] از [[تجملات]] و [[خوی]] کاخ‌نشینی بود. از دیدگاه ایشان، روزی که [[دولت ما]] توجه به کاخ پیدا کند، آن روز است که باید [[منتظر]] فرسایش و در نتیجه زوال [[دولت]] و [[ملت]] باشیم<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۳۷۶.</ref>. [[امام خمینی]] آغازگر اصلی در [[اصلاح]] و تعدیل [[جامعه]] را خود دولتمردان و [[کارگزاران حکومتی]] میدانست<ref>صحیفه امام، ج۶، ص۳۳۰.</ref> و کسانی را تا آخر خط با [[نظام]] و [[انقلاب]] همراه میدانست که درد [[فقر]] و [[محرومیت]] و [[استضعاف]] را چشیده باشند<ref>صحیفه امام، ج۲۱، ص۸۶.</ref>.
* '''[[پرهیز]] [[دولت]] از [[تجملات]]''': بیشترین سفارش [[امام خمینی]] به [[کارگزاران]] [[نظام اسلامی]]، [[پرهیز]] از [[تجملات]] و [[خوی]] کاخ‌نشینی بود. از دیدگاه ایشان، روزی که [[دولت ما]] توجه به کاخ پیدا کند، آن روز است که باید [[منتظر]] فرسایش و در نتیجه زوال [[دولت]] و [[ملت]] باشیم<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۳۷۶.</ref>. [[امام خمینی]] آغازگر اصلی در [[اصلاح]] و تعدیل [[جامعه]] را خود دولتمردان و [[کارگزاران حکومتی]] میدانست<ref>صحیفه امام، ج۶، ص۳۳۰.</ref> و کسانی را تا آخر خط با [[نظام]] و [[انقلاب]] همراه میدانست که درد [[فقر]] و [[محرومیت]] و [[استضعاف]] را چشیده باشند<ref>صحیفه امام، ج۲۱، ص۸۶.</ref>.
*'''[[اصلاح]] ساختار بازار''': در یک نگاه ابتدایی و سطحی، [[بازار]]، محلی عمومی برای [[خرید و فروش]] کالاهاست؛ اما در نگاه تیزبین و عمیق [[امام خمینی]] اهمیت بازار و [[جایگاه]] آن در [[حفظ]] کیان [[کشور]] تا بدانجاست که اگر در یک مسیر [[اسلامی]] حرکت بکند، مملکت را از آسیب نگه میدارد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۵۲۶.</ref>. طبعاً بخشی از این آسیب‌ها، از [[ناحیه]] بروز نابرابری‌های [[اقتصادی]] و ایجاد خلل در چرخه [[اقتصاد]] [[کشور]] از طرق مختلف مثل [[احتکار]]، گرانفروشی و... خواهد بود. به همین [[دلیل]] [[امام خمینی]] [[معتقد]] بود بازار باید [[مظهر]] تام [[اسلام]] و [[عدالت]] باشد یعنی از اموری که [[مخالف]] [[دستورات اسلام]] است، احتراز کند و در مقابل، مقررات [[اسلام]] را سرلوحه عملکرد خود قرار دهد. از جمله، [[بازار]] باید از [[ربا]] [[مطهر]] باشد و نیز گران‌فروشی نکند و کالاهای قاچاق که [[اقتصاد]] [[کشور]] را بر هم میزند، وارد نسازد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۵۷.</ref><ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>.
* '''[[اصلاح]] ساختار بازار''': در یک نگاه ابتدایی و سطحی، [[بازار]]، محلی عمومی برای [[خرید و فروش]] کالاهاست؛ اما در نگاه تیزبین و عمیق [[امام خمینی]] اهمیت بازار و [[جایگاه]] آن در [[حفظ]] کیان [[کشور]] تا بدانجاست که اگر در یک مسیر [[اسلامی]] حرکت بکند، مملکت را از آسیب نگه میدارد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۵۲۶.</ref>. طبعاً بخشی از این آسیب‌ها، از [[ناحیه]] بروز نابرابری‌های [[اقتصادی]] و ایجاد خلل در چرخه [[اقتصاد]] [[کشور]] از طرق مختلف مثل [[احتکار]]، گرانفروشی و... خواهد بود. به همین [[دلیل]] [[امام خمینی]] [[معتقد]] بود بازار باید [[مظهر]] تام [[اسلام]] و [[عدالت]] باشد یعنی از اموری که [[مخالف]] [[دستورات اسلام]] است، احتراز کند و در مقابل، مقررات [[اسلام]] را سرلوحه عملکرد خود قرار دهد. از جمله، [[بازار]] باید از [[ربا]] [[مطهر]] باشد و نیز گران‌فروشی نکند و کالاهای قاچاق که [[اقتصاد]] [[کشور]] را بر هم میزند، وارد نسازد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۵۷.</ref><ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>.


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']]
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


نسخهٔ ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۳۸

این مدخل زیرشاخهٔ بحث عدالت اجتماعی است. عدالت اقتصادی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عدالت اقتصادی در قرآن - عدالت اقتصادی در حدیث - عدالت اقتصادی در نهج البلاغه - عدالت اقتصادی در کلام اسلامی - عدالت اقتصادی در سیره معصوم - عدالت اقتصادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - عدالت اقتصادی در معارف و سیره نبوی - عدالت اقتصادی در معارف و سیره علوی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

منابع

  1. خاکبان، سلیمان، یوسفی، رقیه، منظومه فکری امام خمینی

پانویس

  1. ↑ سید قطب، عدالت اجتماعی در اسلام، ص۸.
  2. ↑ صحیفه امام، ج۴، ص۲۴۲.
  3. ↑ صحیفه امام، ج۵، ص۴۵۱.
  4. ↑ صحیفه امام، ج۵، ص۴۳۷.
  5. ↑ صحیفه امام، ج۵، ص۴۳۷.
  6. ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۹۹-۱۰۰.
  7. ↑ صحیفه امام، ج۱۶، ص۳۳۷.
  8. ↑ صحیفه امام، ج۶، ص۵۱۹.
  9. ↑ صحیفه امام، ج۵، ص۳۶۳.
  10. ↑ صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۰۴.
  11. ↑ صحیفه امام، ج۲۰، ص۴۰۰.
  12. ↑ صحیفه امام، ج۷، ص۱۵۰.
  13. ↑ صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۴۰.
  14. ↑ صحیفه امام، ج۱۷، ص۳۷۶.
  15. ↑ صحیفه امام، ج۶، ص۳۳۰.
  16. ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۸۶.
  17. ↑ صحیفه امام، ج۱۳، ص۵۲۶.
  18. ↑ صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۵۷.
  19. ↑ خاکبان، سلیمان، یوسفی، رقیه، "عدالت اسلامی»، منظومه فکری امام خمینی
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=عدالت_اقتصادی&oldid=1106501»