مهدویت از دیدگاه اهل سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[امام مهدی]] {{ع}} است. </div>

== مقدمه ==

* عده‌ای از بزرگان [[اهل سنت]] کتابی مستقل درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} نوشته‌اند، از قبیل:

== مهدویت از دیدگاه اهل سنت در درسنامه ==

* باورداشت "[[مهدویت]]" و [[اندیشه]] [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}- برخلاف تصور عده‌ای- نه‌تنها اختصاص به [[شیعه]] ندارد؛ بلکه بخش مهمی از [[عقاید اسلامی]] به حساب می‌آید که براساس بشارت‌های [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}}، میان تمامی فرقه‌ها و [[مذاهب اسلامی]] شکل گرفته است. در حوزه [[اعتقادات]] [[اسلامی]]، کمتر موضوعی را می‌توان یافت که تا این حد به آن اهمیت داده شده و در اصل [[اعتقاد]] به [[ظهور منجی]]، نوعی اتفاق‌نظر و [[وحدت]] [[فکر]]، شکل گرفته باشد. [[احادیث]] مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}}، در بسیاری از کتاب‌های معروف [[اهل سنت]] نیز آمده است. در بیشتر این کتاب‌ها، از اوصاف و [[زندگی حضرت مهدی]] {{ع}}، [[نشانه‌های ظهور]]، محل [[ظهور]] و [[بیعت]]، تعداد [[یاران]] و دیگر موضوعات سخن به میان آمده است. مشهور میان [[مسلمانان]] در طول [[تاریخ]]، این است که در [[آخر الزمان]]، مردی از [[اهل بیت]] {{عم}} [[ظهور]] کرده، [[عدالت]] را [[آشکار]] می‌کند. [[مسلمانان]] از او [[پیروی]] می‌کنند و او بر [[کشورهای اسلامی]] چیره می‌شود. نام او "[[مهدی]]" است<ref>عبد الرحمن ابن خلدون، مقدمة العبر، ص ۲۴۵.</ref>. البته عده کم‌شماری، از پذیرفتن اصل "[[مهدویت]]" سرباز زده، با دلایلی [[سست]] و واهی، به [[انکار]] آن پرداخته و آن را [[فکری]] [[شیعی]] معرفی کرده‌اند!! با مروری بر کتاب‌های روایی [[اهل سنت]] روشن می‌شود که موضوع [[مهدویت]] در این منابع‌ نیز به فراوانی مورد اشاره قرار گرفته است<ref>لازم به یادآوری است که در تدوین بخش‌هایی از اینجا و درس آینده از تحقیقات و مطالب ارزشمند استاد مهدی اکبر نژاد بهره فراوانی برده‌ام. با تشکر از ایشان.</ref>. علاوه بر [[روایات]] فراوانی که در منابع [[اهل سنت]] به صورت پراکنده به چشم می‌خورد، تدوین و تألیف [[کتاب‌های حدیثی]] مختص به [[حضرت مهدی]] {{ع}}، به وسیله [[دانشمندان]] [[اهل سنت]]، گویای [[جایگاه]] والای "[[مهدویت]]" نزد آنان است متون روایی [[اهل سنت]] را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

# کتاب‌های عمومی: بی‌گمان [[روایات]] مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}} در اغلب [[منابع روایی اهل سنت]] ذکر شده است. البته در پاره‌ای از این منابع، به روشنی به [[حضرت مهدی]] {{ع}} اشاره نشده؛ ولی در همان منابع نیز روایاتی وجود دارد که بر او قابل انطباق است.

# کتاب‌های ویژه [[امام مهدی]] {{ع}}: در بین [[منابع روایی اهل سنت]] کتاب‌هایی چند ویژه موضوعات مربوط به آن [[حضرت]] [[نگارش]] یافته است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۶۹، ۷۰.</ref>.

== کتاب‌های عمومی‌==  

* در این کتاب‌ها به موضوع "[[مهدویت]]"- مانند بسیاری از مسائل دیگر- به تناسب اشاره شده است. از جمله موضوعاتی که در این [[روایات]] آمده، می‌توان به این موارد اشاره کرد: بودن [[حضرت مهدی]] {{ع}} از [[خاندان پیامبر]] اکرم {{صل}} و از [[فرزندان حضرت علی]] {{ع}} و [[حضرت]] [[فاطمه]] {{س}}، خصایص [[حضرت مهدی]] {{ع}}، [[زندگی]] و [[سیرت]] آن [[حضرت]]، چگونگی [[ظهور]] و [[حکومت]] ایشان و.... اما بعضی از کتاب‌هایی که بیشتر [[روایات]] مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}} در آنها [[نقل]] شده، عبارت است از:

# '''[[المصنف عبد الرزاق‌ (کتاب)|المصنف عبد الرزاق‌]]:''' این کتاب اثر [[ابو بکر عبد الرزاق بن همام صنعانی]] (م ۲۱۱ ق) است. وی در این کتاب‌ فصلی را با عنوان "باب المهدی" گشوده و در آن بیش از ده [[حدیث]] [[نقل]] کرده است. این [[احادیث]] از شماره ۲۰۷۶۹ آغاز و تا شماره ۲۰۷۷۹ ادامه دارد. وی پس از این باب، با عنوان باب "[[اشراط الساعة]]" به برخی موضوعات دیگر اشاره کرده است. این اولین کتابی از [[اهل سنت]] است که [[احادیث]] مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}} را به شکلی منظم، گرد آورده است.

# کتاب [[الفتن‌ (کتاب)|الفتن‌]]: [[حافظ ابو عبد الله نعیم بن حماد المروزی]] (م ۲۲۹ ق) در کتاب [[الفتن‌ (کتاب)|الفتن‌]] [[احادیث]] فراوانی درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} و صفات، ویژگی‌ها و حوادث عصر او، [[روایت]] کرده است. مصنف در مجموع ده بخش را با عناوین مختلف به موضوعات مربوط به فتنه‌های [[آخر الزمان]] اختصاص داده است. چهار بخش نخست آن، درباره حوادث و فتنه‌هایی است که در [[روایات]] بدان‌ها اشاره شده است. عمده [[روایات]] مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}} در بخش پنج و بعد از آن ذکر شده است.

# '''[[المصنف فی الاحادیث و الآثار (کتاب)|المصنف فی الاحادیث و الآثار]]:''' [[حافظ عبد الله بن محمد بن ابی شیبة الکوفی]] (م ۲۳۵ ق)، مؤلف کتاب یاد شده، در فصل ۳۷ آن، بخشی را با عنوان "[[الفتن‌ (کتاب)|الفتن‌]]" قرار داده است. او در این بخش احادیثی را در رابطه با [[حضرت مهدی]] {{ع}} و مباحث مربوط به او ذکر کرده است ([[حدیث]] ۳۷۶۳۷ تا [[حدیث]] ۳۷۶۵۳). در بعضی از این [[احادیث]] به [[نام حضرت مهدی]] {{ع}} تصریح شده است. از موضوعاتی که در این [[روایات]] مورد اشاره قرار گرفته، می‌توان به ویژگی‌های نسبی و [[اخلاقی]] [[مهدی]] {{ع}}، مدت [[حکومت]] و [[عمر]] آن [[حضرت]]، شرایط [[پیش از ظهور]]، [[نشانه‌های ظهور]] و ویژگی‌های [[دوران ظهور]] ایشان اشاره کرد.

# '''[[مسند احمد (کتاب)|مسند احمد]]:''' [[احمد بن حنبل ابو عبد الله الشیبانی]] (م ۲۴۱ ق)، از [[پیشوایان]] چهارگانه [[اهل سنت]] است. وی در کتاب مسند [[احادیث]] مختلف و متعددی را درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} ذکر کرده است<ref>این کتاب که از گسترده‌ترین جوامع حدیثی کهن اهل سنت است، در چاپ جدید با فهارس در پنجاه مجلد به چاپ رسیده است.</ref>. این‌ [[احادیث]] به ضمیمه کتاب [[البیان فی الاخبار صاحب الزمان (کتاب)|البیان فی الاخبار صاحب الزمان]] و در مجموعه‌ای با نام [[احادیث المهدی من مسند احمد بن حنبل (کتاب)|احادیث المهدی من مسند احمد بن حنبل]] به چاپ رسیده است<ref>ر. ک: سید محمد جواد حسینی جلالی، احادیث المهدی من مسند احمد بن حنبل، (انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم).</ref>. در این مجموعه، ۱۳۶ [[حدیث]] از [[مسند احمد (کتاب)|مسند احمد]] استخراج و در موضوعات زیر تنظیم شده است: ۳۵ [[حدیث]] با عنوان "الخلفاء الاثنا عشر"؛ ۳۵ [[حدیث]] در بیان "علامات الظهور"؛ ۲۶ [[حدیث]] با عنوان "[[ظهور]] المهدی"؛ شش [[حدیث]] با عنوان "المهدی من عترة [[رسول الله]] {{صل}}"، چهار [[حدیث]] با عنوان "یواطی‌ء اسمه اسم [[رسول الله]] {{صل}}؛ چهارده [[حدیث]] با عنوان "[[نزول عیسی]] و الامام هو المهدی" و [[چهل]] [[حدیث]] هم با عنوان "لا تزال طائفة یقاتلون [[علی]] الحق الی ان یاتی امر [[الله]]". در میان کتاب‌های نخستین [[حدیثی]]، [[مسند احمد (کتاب)|مسند احمد]] بیشترین [[حدیث]] را در این موضوع ذکر کرده است.

# '''[[سنن ابن ماجه‌ (کتاب)|سنن ابن ماجه‌]]:''' [[محمد بن یزید]] [[ابو عبد الله القزوینی]] (م ۲۷۵ ق) از حدیث‌شناسان و [[محدثان]] معروف و زبردست [[اهل سنت]] بوده و [[سنن]] وی در زمره [[صحاح]] ششگانه قرار گرفته است. وی در کتاب [[الفتن (کتاب)|الفتن]] این مجموعه، بخشی را به بیان [[احادیث]] [[مهدی]] با عنوان "باب [[خروج]] المهدی" اختصاص داده است. [[نسب حضرت مهدی]] {{ع}}، شرایط [[قبل از ظهور]]، [[زمینه‌سازان ظهور]]، [[یاران]] وی، مدت [[حکومت]] او و بالاخره ویژگی‌های [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] [[حکومت]] [[مهدی]] {{ع}}، از جمله موضوعات این [[روایات]] است. نکته قابل‌توجه اینکه در شش [[حدیث]] از مجموع هفت [[حدیث]]، به [[نام امام مهدی]] {{ع}} تصریح شده است.

# '''[[سنن ابو داود (کتاب)|سنن ابو داود]]:''' این کتاب نیز یکی از [[صحاح]] شش‌گانه [[اهل سنت]] بوده و به‌وسیله [[سلیمان بن الاشعث ابو داود السجستانی]] (م ۲۷۵ ق) [[نگارش]] یافته است. وی در این مجموعه بخشی را با عنوان‌ "کتاب المهدی"<ref>سلیمان ابن الاشعث، سنن ابی داود، ص ۷۱۲.</ref> به صورت مستقل ذکر کرده که با [[حدیث]] ۴۲۷۹ آغاز می‌شود. بعضی از موضوعاتی که در این [[روایات]] مورد اشاره قرار گرفته، عبارت است از: [[حضرت مهدی]] {{ع}} از [[اهل بیت]] [[رسول خدا]] {{صل}} است، ویژگی‌های نسبی وی، ویژگی‌های جسمی ایشان، شرایط [[قبل از ظهور]]، حتمی بودن [[ظهور]]، اوضاع اجتماعی- [[اقتصادی]] [[عصر ظهور]] و بالاخره [[جهان]] پس از [[حضرت مهدی]] {{ع}}. [[احادیث]] [[سنن]] ابو [[داود]] یکی از منابع قابل‌ملاحظه، درباره "[[مهدویت]]" نزد [[اهل سنت]] است.

# '''[[الجامع الصحیح‌ (کتاب)|الجامع الصحیح‌]]:''' این کتاب از جمله [[صحاح]] شش‌گانه [[اهل سنت]] است که به وسیله [[محمد بن عیسی ابو عیسی ترمذی سلمی]] (م ۲۷۹ ق) به رشته تحریر درآمده است. وی در فصل "ما جاء فی المهدی"، سه [[حدیث]] به [[نقل]] از [[رسول خدا]] {{صل}} آورده است. در دو [[حدیث]] اول این باب، به [[نام حضرت مهدی]] {{ع}} تصریحی نشده و صرفا مسأله [[منجی]] و حتمی بودن [[حاکمیت]] شخصی از [[اهل بیت]] {{عم}} و هم نام [[رسول خدا]] {{صل}} بیان شده است. [[ترمذی]] در مورد [[حدیث]] اول گفته است: "هذا [[حدیث]] [[حسن]] صحیح" و درباره [[حدیث]] سوم گفته است: "هذا [[حدیث]] [[حسن]]". هرچند در این مجموعه [[حدیثی]]، تعداد [[احادیث]] مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}}، بسیار اندک است؛ ولی با توجه به اسناد خوب آنها، این [[احادیث]] مهم و قابل‌توجه دارای اطلاعات جامعی درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} می‌باشند.

# '''[[المستدرک علی الصحیحین‌ (کتاب)|المستدرک علی الصحیحین‌]]: ''' [[محمد بن عبد الله ابو عبد الله حاکم نیشابوری]] (م ۴۰۵ ق)، [[احادیث]] مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}} را در فصلی خاص، در کتاب [[الفتن و الملاحم (کتاب)|الفتن و الملاحم]] و در برخی قسمت‌های دیگر به صورت پراکنده ذکر کرده است. وی در این [[احادیث]] به برخی موضوعات مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}}- اعم از [[نسب]]، ویژگی‌های جسمانی، شرایط [[قبل از ظهور]]، اصل [[ظهور]] و مسائل‌ مختلف دیگر- پرداخته است.

# '''[[کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال‌ (کتاب)|کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال‌]]:''' علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین الهندی]] (م ۹۷۵ ق) با تألیف کتابی چون [[کنز العمال (کتاب)|کنز العمال]] شهرت به سزایی دارد. این جامع [[حدیثی]] از جمله معروف‌ترین مجموعه‌های [[حدیثی]] موجود [[اهل سنت]] است. مؤلف- که جداگانه تألیفی درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} با عنوان [[البرهان فی علامات مهدی الآخر الزمان (کتاب)|البرهان فی علامات مهدی الآخر الزمان]] دارد- در مجموعه [[حدیثی]] [[کنز العمال (کتاب)|کنز العمال]] علاوه بر [[روایات]] پراکنده‌<ref>ایشان در بخشی با عنوان«جامع الاشراط الکبری» ده‌ها روایت دیگر را درباره موضوعات مهدویت ذکر کرده است. این روایات از شماره ۳۹۶۵۶ به بعد می‌باشد.</ref>، فصلی را با عنوان "[[خروج]] المهدی" گشوده و در آن ده‌ها [[حدیث]] را از منابع مختلف [[نقل]] کرده است. این [[احادیث]] از شماره ۳۸۶۵۱ آغاز شده و تا [[روایت]] ۳۸۷۰۸ ادامه یافته است. در این مجموعه، ابعاد مختلف مهدویت- از جمله شرایط [[قبل از ظهور]]، [[یاوران مهدی]] {{ع}} در دوران [[حکومت]] وی، حوادث و جریانات [[عصر ظهور]]، شرایط [[حاکم]] [[اقتصادی]] در آن زمان و ویژگی‌های جسمی آن حضرت- بیان شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۷۰-۷۴.</ref>.

== کتاب‌های حدیثی ویژه حضرت مهدی {{ع}}‌==

::* فی ذکر خروجه فی آخر الزمان‌

::* فی قوله {{صل}}: المهدی من عترتی من ولد فاطمه‌

::* فی ذکر المهدی من [[سادات]] اهل الجنة

::* فی امر النبی {{صل}} بمبایعة المهدی‌

::* فی ذکر نصرة اهل المشرق للمهدی‌

::* فی مقدار ملکه بعد ظهوره‌

::* فی بیان انه یصلی بعیسی {{ع}}‌

::* فی تحلیة النبی {{صل}} المهدی {{ع}}‌

::* فی تصریح النبی بان المهدی من ولد الحسین {{ع}}‌

::* فی ذکر [[کرم]] المهدی {{ع}}‌

* نکته قابل‌توجه اینکه وی- به رغم [[انکار]] [[ولادت حضرت مهدی]] {{ع}} از طرف بیشتر علمای‌ اهل سنت- آخرین باب را چنین نامیده است: "فی الدلالة [[علی]] جواز بقاء المهدی [[حیا]]". بر این اساس وی نه‌تنها [[ولادت حضرت مهدی]] {{ع}} را پذیرفته؛ بلکه هرگونه استبعاد در مورد [[طول عمر]] آن [[حضرت]] را منتفی دانسته است. [[گنجی شافعی]] در آغاز این باب می‌نویسد: "هیچ امتناعی در بقای [[مهدی]] {{ع}} وجود ندارد؛ به [[دلیل]] اینکه [[عیسی]]، [[الیاس]] و خضر- که از اولیای [[خداوند]] می‌باشند- زنده هستند و [[دجال]] و ابلیس- که از [[دشمنان]] [[خداوند]] می‌باشند- نیز زنده هستند و زنده بودن اینها، به وسیله [[قرآن]] و [[سنت]] اثبات شده است. آن‌گاه که بر این موضوع اتفاق کرده‌اند، زنده بودن [[مهدی]] را [[انکار]] نموده‌اند... پس به سخن هیچ عاقلی بعد از این توجه نمی‌شود، در اینکه باقی بودن [[مهدی]] را [[انکار]] کند"<ref>ابو عبد الله محمد کنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان، تحقیق مهدی حمد الفتلاوی، ص ۹۷.</ref>. به [[باور]] [[تاریخ‌نگاران]]، نویسنده کتاب، در سال ۶۵۸ ه در جامع [[اموی]] [[دمشق]]، به دست گروهی از عوام و به جهت تمایل وی به [[شیعه]]، مظلومانه کشته شد<ref>همان، مقدمة التحقیق، ص ۱۲.</ref>. [[آیت الله]] حسن‌زاده آملی در [[وصف]] این کتاب می‌نویسد: "کتاب بیان در عین حال که صغیر الحجم است، بسیار عظیم النفع است. این کتاب موجز حائز فوایدی گران‌قدر و ارزشمند است و هرچند هریک از ابواب آن را در امر [[صاحب الامر]] {{ع}} اهمیتی به‌سزا است؛ لکن بعضی از ابواب- به خصوص باب‌های دوم و هفتم و نهم و سیزدهم و بیست و چهارم و بیست و پنجم- را شأنی دیگر و درخور دقت بیشتر و بهتر است"<ref>حسن حسن‌زاده آملی، نهج الولایة، ص ۹۳.</ref>.

::* فی بیان انه من ذریة [[رسول الله]] {{صل}} و عترته‌: در این باب به روایاتی درباره [[نسب]] آن [[حضرت]] اشاره شده است.

::* فی اسمه و خلقه و کنیته‌: مطالبی درباره نام آن [[حضرت]]، خصلت‌ها و [[کنیه]] آن [[حضرت]] در این باب گردآوری شده است.

::* فی عدله و حلیته‌: در این باب به ویژگی‌های جسمانی آن [[حضرت]] و نیز [[عدالت‌گستری]] ایشان اشاره شده است.

::* فی ما یظهر من [[الفتن]] الدالة [[علی]] ولایته‌: این باب دارای چهار فصل درباره رخدادها و حوادث مربوط به [[ظهور]] ایشان است.

::* فی أن [[الله]] تعالی یبعث من یوطی‌ء له قبل امارته‌: در این باب به [[زمینه‌سازان]] و [[زمینه‌سازی]] [[حکومت]] [[مهدی]] {{ع}} اشاره شده است.

::* فی ما یظهر له من الکرامات فی مدة خلافته‌: این باب درباره آثار و کرامت‌های آن [[حضرت]] در دوران [[دولت]] ایشان است.

::* فی شرفه و عظیم منزلته‌؛

::* فی کرمه و فتوته‌؛

::* فی فتوحاته و سیرته‌؛

::* فی ان [[عیسی بن مریم]] {{ع}} یصلی خلفه و یبایعه و ینزل فی نصرته‌؛

::* فی [[اختلاف]] الروایات فی مدة اقامته‌؛

::* فی ما یجری من الفتن فی ایامه و بعد انقضاء مدته‌: در این باب پس از ذکر یک [[مقدمه]]، مطالب را در ضمن هشت فصل و یک خاتمه تنظیم شده است.

::* آنچه [[نقل]] شده که [[مهدی]] از [[مغرب]] [[ظهور]] خواهد کرد، هیچ‌گونه [[دلیل]] و پایه‌ای ندارد<ref>سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص ۱۰۲.</ref>.

::* فی الکرامات‌

::* فی [[نسب]] المهدی {{ع}}‌

::* فی حلیة المهدی {{ع}}‌

::* فی احوال تقع قبل [[خروج]] المهدی {{ع}}‌

::* فی جامع العلامات و...

* در باب‌های بعد به چگونگی [[بیعت]] با [[حضرت مهدی]] {{ع}}، [[یاران]]، [[فتوحات]]، مدت [[حکومت]] و نازل شدن [[عیسی]] {{ع}} برای [[یاری]] آن [[حضرت]] اشاره شده است. مؤلف درباره کتاب خود می‌گوید: چون کتاب [[العرف الوردی فی اخبار (کتاب)|العرف الوردی فی اخبار]] المهدی تألیف [[جلال الدین سیوطی]] را مشاهده کردم، از آنجایی که آن کتاب دارای باب‌بندی و [[نظم]] لازم نبود، آن را باب‌بندی نمودم و برخی [[احادیث]] دیگر بر آن افزودم<ref>البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان، ص ۱۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۷۴-۷۹.</ref>.

== صحت احادیث مهدوی {{ع}}‌==

* نکته قابل‌توجه درباره [[روایات]] مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}} در منابع [[اهل سنت]]، این است که بزرگان فراوانی از ایشان، تصریح به صحت آنها کرده‌اند؛ از جمله:

# بغوی (م ۵۱۰ یا ۵۱۶) در کتابش مصابیح السنة در فصل "الصحاح" یک [[حدیث]] و در فصل "الحسان" پنج [[حدیث]] [[نقل]] کرده است.

# [[قرطبی]] [[مالکی]] (م ۶۷۱) از معتقدان به [[متواتر بودن]] حدیث‌های مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}} است. نکته مهم، اینکه وی ذیل [[حدیث]] [[ابن ماجه]] در مورد [[مهدی]] گوید: "اسنادش صحیح است" و تصریح می‌کند: [[حدیث]] "[[مهدی]] از [[عترت]] من، از [[فرزندان]] [[فاطمه]] است"، از [[حدیث]] [[محمد بن خالد الجندی]] صحیح‌تر است<ref>کتاب التذکرة، ص ۷۰۴.</ref>. علاوه بر موارد یاد شده، [[دانشمندان]] فراوانی از [[اهل سنت]] به صحیح بودن [[روایات]] مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}} تصریح کرده‌اند<ref>ر. ک: مهدی منتظر در اندیشه اسلامی، صص ۵۴- ۶۰.</ref>. چهار. [[تواتر]]<ref>.«حدیث یا متواتر است یا آحاد. متواتر، در لغت، آمدن یکی پس از دیگری بلافاصله است و در اصطلاح علم الحدیث، منظور خبر جماعتی است که فی حد نفسه، نه به ضمیمه قرائن، اتفاق آنان بر دروغ محال، و در نتیجه، موجب علم به مضمون خبر باشد»: کاظم مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ص ۱۴۴.</ref> [[احادیث]] مهدی‌ [[احادیث]] [[پیامبر]] {{صل}}، درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}}، در کتاب‌های [[مذاهب اسلامی]]، به اندازه‌ای فراوان است که کمتر درباره موضوعی به این [[میزان]]، [[حدیث]] رسیده است. همین واقعیت باعث شده، تا [[دانشمندان]] [[علم حدیث]]، در موارد فراوانی، به "[[متواتر]]" بودن [[احادیث]] [[مهدی]]، تصریح کنند. [[احمد بن محمد بن صدیق]]، [[ابو الفیض غماری حسنی شافعی]] [[مغربی]]، در کتاب ارزشمند [[ابراز الوهم المکنون من کلام ابن خلدون (کتاب)|ابراز الوهم المکنون من کلام ابن خلدون]] [[متواتر بودن]] حدیث‌های مربوط به [[حضرت مهدی]] {{ع}} را به شیوه‌ای بی‌نظیر و بی‌سابقه ثابت می‌کند و بی‌اساس بودن تضعیف‌های [[ابن خلدون]] را در باره این حدیث‌ها به خوبی نشان می‌دهد. در برابر، افرادی چون [[احمد امین مصری]]، [[محمد فرید وجدی]] و امثال آنها، اظهارنظرهای [[ابن خلدون]] را مستندی برای گفته‌های ناصحیح خود برگزیده‌اند!!

== تواتر [[احادیث]] مهدوی ==

* برخی دیگر از کسانی که به [[تواتر]] [[احادیث]] مربوط به [[حضرت مهدی]] تصریح کرده‌اند، بدین قرارند:

# [[ابن حجر هیتمی]] (م ۹۷۴ ق) درباره این [[احادیث]] گفته است: "احادیثی که در آنها [[مهدی]] ذکر شده است، فراوان و [[متواتر]] می‌باشند."<ref>الاشاعة فی اشراط الساعة، ص ۸۷.</ref> به جز موارد یاد شده، [[دانشمندان]] دیگری نیز به [[متواتر بودن]] [[روایات]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} تصریح کرده‌اند<ref>ر. ک: [[لطف الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف الله]]، منتخب الاثر، ص ۵، پانوشت؛ و نیز ر. ک: مهدی منتظر {{ع}} در اندیشه اسلامی، صص ۶۰- ۶۷.</ref>.  

# کتاب‌هایی که که ویژه [[امام مهدی]] {{ع}} [[نگارش]] یافته و یا فصل‌هایی که در دیگر کتاب‌ها، درباره آن [[حضرت]] آمده، براساس [[احادیث]] [[نبوی]] است.

# در این کتاب‌ها، [[احادیث]] بسیار جالب، درباره مسائل [[حضرت مهدی]] {{ع}}، [[روایت]] شده است.

# در برخی از اینها، آیاتی از "[[قرآن کریم]]"، درباره آن [[حضرت]] مطرح گشته است.

# در میان این کتاب‌ها، بعضی پیش از میلاد [[حضرت مهدی]] {{ع}} و برخی نیز در عصر [[غیبت صغرا]] و بعد از آن تألیف یافته است.

# در میان آنها از معتبرترین کتاب‌های [[اهل سنت]] نیز وجود دارد؛ مانند: [[صحاح]] شش گانه، [[مسند احمد بن حنبل]] و...

# بسیاری از این کتاب‌ها- و چه‌بسا نوع آنها- در محیط‌هایی فارغ از هرگونه [[وابستگی]] به [[شیعه]]، تألیف یافته است.

# در این کتاب‌ها، مسائل گوناگون و حقایق بسیاری درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} آمده است. همچنین تأییدات و سخنانی مفید از خود [[عالمان]]، [[محدثان]] و [[مفسران اهل سنت]] در این باره ذکر شده است<ref>ر. ک: خورشید مغرب، ص ۶۸.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱،ص۸-۸۳.</ref>.

== پرسش مستقیم ==

* اصل

* انصار حضرت

* پدر حضرت

* تمام

* دو [[غیبت]]

* عین

* [[محمد، علی و حسن]]

* مخالفان حضرت