عمل‌گرایی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۹ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۱۱

مقدمه

در قرآن و روایات معصومان (ع) هر جا سفارش به عمل کرده‌اند، مراد از آن، سوق و میل به‌سوی عمل نیک، خیر و شایسته است. عمل شامل چیزی است که به نوعی دارای سود و ارزش دنیوی یا اخروی است و در فرهنگ دینی به‌عنوان "عمل صالح" از آن نام برده شده است^[۱].

آثار و موانع عمل‌گرایی

آثار مترتب بر عمل و عمل‌گرایی از دیدگاه قرآن عبارت‌اند از: بخشش گناهان^[۲]، حیات طیبه^[۳]، محبوب شدن در دل‌ها^[۴]، خلافت در زمین^[۵]، مستجاب شدن دعا^[۶]، امنیت از ترس‌های قیامت^[۷]، پاداش مضاعف^[۸] و جاودان^[۹] و... . از موانع عمل‌گرایی، پیروی از هوا^[۱۰]، استکبار^[۱۱]، شرک عبادی^[۱۲] و حب دنیا^[۱۳] است^[۱۴].

ضرورت عمل‌گرایی

تکیه‌گاه تعلیم و تربیت اسلامی، عمل است. اسلام انسان را متوجه می‌کند که سرنوشت او را عمل تعیین خواهد کرد. هر عمل نیز در فرایند انجام آن، سه ویژگی دارد: خوب بودن عمل، نیت خالص داشتن و مراقبت از کیفیت عمل. یعنی عمل بیش از آن‌که به اندازه و مقدار آن مربوط باشد، به کیفیت و چگونگی آن ارتباط دارد^[۱۵].
با این توضیحات معلوم شد که مراد از عمل‌گرایی اهتمام به انجام کار و افعالی است که به صورت عبادت یا غیر آن وضع شده و مورد رضایت خداوند متعال است. یعنی سعادت انسان فقط با علم و دانستن کامل نمی‌شود، بلکه در بینش اسلامی علم مقدمه عمل و همراه با آن است. بنابراین نباید به صرف علم و دانسته‌ها دل‌خوش بود، بلکه اثر این علوم به هنگام عمل به آن‌ها ظاهر می‌شود. حضرت علی (ع) در ضرورت عمل‌گرایی می‌فرماید: آن عمل وی او را به جایی نرساند و نسب او وی را پیش نراند^[۱۶]^[۱۷].

علم و یقین، منشأ عمل

هر عملی که از انسان سر می‌زند، باید از علم و یقین منشأ گرفته باشد، امام علی (ع) در این‌باره فرمود: دانش خود را نادانی نینگارید و یقین را گمان نپندارید؛ چون دانستید دست به کار آرید و چون یقین کردید، پا پیش گذارید^[۱۸]^[۱۹].

منشور عمل مؤمن

حضرت علی (ع)، هشت عمل مؤمن را می‌ستاید:خوشا آن‌که خود را خوار انگاشت و کسبی پاکیزه داشت و نهادش را از بدی بپرداخت و خوی خود را نیکو ساخت و زیادت مالش را بخشید و زبان را از فزون‌گویی درکشید و شر خود را به مردم نرساند و سنت، او را کافی بود و خود را به بدعت منسوب نگرداند^[۲۰]^[۲۱].

منابع

دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲

پانویس

↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 592.
↑ ﴿ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾؛ سوره عنکبوت، آیه ۷ و ﴿ إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴾؛ سوره فرقان، آیه ۷۰
↑ ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ﴾؛ سوره نحل، آیه ۹۷
↑ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا ﴾؛ سوره مریم، آیه ۹۶
↑ ﴿ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ﴾؛ سوره نور، آیه ۵۵
↑ ﴿وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ ﴾؛ سوره شوری، آیه ۲۶
↑ ﴿وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلا يَخَافُ ظُلْمًا وَلا هَضْمًا﴾؛ سوره طه، آیه ۱۱۲
↑ ﴿ وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ ﴾؛ سوره سبأ، آیه ۳۷
↑ ﴿إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ ﴾؛ سوره تین، آیه ۶
↑ ﴿فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلا يُظْلَمُونَ شَيْئًا ﴾؛ سوره مریم / ۵۹ – ۶۰
↑ ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْرًا لَّمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِيَهْدِيَهُمْ سَبِيلاً ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۳۷
↑ ﴿قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلا صَالِحًا وَلا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ﴾؛ سوره کهف، ۱۱۰
↑ ﴿وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ﴾؛ سوره سبأ، آیه ۳۷
↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.
↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.
↑ «مَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ، لَمْ يُسْرِعْ بِهِ [حَسَبُهُ] نَسَبُهُ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۳
↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.
↑ «لَا تَجْعَلُوا عِلْمَكُمْ جَهْلًا، وَ يَقِينَكُمْ شَكّاً؛ إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا، وَ إِذَا تَيَقَّنْتُمْ فَأَقْدِمُوا»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۷۴
↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.
↑ «طُوبَى لِمَنْ ذَلَّ فِي نَفْسِهِ، وَ طَابَ كَسْبُهُ، وَ صَلَحَتْ سَرِيرَتُهُ، وَ حَسُنَتْ خَلِيقَتُهُ، وَ أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ، وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسَانِهِ، وَ عَزَلَ عَنِ النَّاسِ شَرَّهُ، وَ وَسِعَتْهُ السُّنَّةُ، وَ لَمْ يُنْسَبْ إلَى الْبِدْعَةِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۲۳
↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.

[1] دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 592.

[2] ﴿ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾؛ سوره عنکبوت، آیه ۷ و ﴿ إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴾؛ سوره فرقان، آیه ۷۰

[3] ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ﴾؛ سوره نحل، آیه ۹۷

[4] ﴿ إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا ﴾؛ سوره مریم، آیه ۹۶

[5] ﴿ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ﴾؛ سوره نور، آیه ۵۵

[6] ﴿وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ ﴾؛ سوره شوری، آیه ۲۶

[7] ﴿وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلا يَخَافُ ظُلْمًا وَلا هَضْمًا﴾؛ سوره طه، آیه ۱۱۲

[8] ﴿ وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ ﴾؛ سوره سبأ، آیه ۳۷

[9] ﴿إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ ﴾؛ سوره تین، آیه ۶

[10] ﴿فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلا يُظْلَمُونَ شَيْئًا ﴾؛ سوره مریم / ۵۹ – ۶۰

[11] ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْرًا لَّمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِيَهْدِيَهُمْ سَبِيلاً ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۳۷

[12] ﴿قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلا صَالِحًا وَلا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ﴾؛ سوره کهف، ۱۱۰

[13] ﴿وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ﴾؛ سوره سبأ، آیه ۳۷

[14] دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.

[15] دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.

[16] «مَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ، لَمْ يُسْرِعْ بِهِ [حَسَبُهُ] نَسَبُهُ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۳

[17] دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.

[18] «لَا تَجْعَلُوا عِلْمَكُمْ جَهْلًا، وَ يَقِينَكُمْ شَكّاً؛ إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا، وَ إِذَا تَيَقَّنْتُمْ فَأَقْدِمُوا»؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۷۴

[19] دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.

[20] «طُوبَى لِمَنْ ذَلَّ فِي نَفْسِهِ، وَ طَابَ كَسْبُهُ، وَ صَلَحَتْ سَرِيرَتُهُ، وَ حَسُنَتْ خَلِيقَتُهُ، وَ أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ، وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسَانِهِ، وَ عَزَلَ عَنِ النَّاسِ شَرَّهُ، وَ وَسِعَتْهُ السُّنَّةُ، وَ لَمْ يُنْسَبْ إلَى الْبِدْعَةِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۲۳

[21] دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 593.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 == مقدمه ==
-* در [[قرآن]] و [[روایات]] [[معصومان]] {{عم}} هر جا سفارش به عمل کرده‌اند، مراد از آن، سوق و میل به‌سوی [[عمل نیک]]، خیر و [[شایسته]] است. عمل شامل چیزی است که به نوعی دارای سود و [[ارزش]] دنیوی یا اخروی است و در [[فرهنگ دینی]] به‌عنوان "[[عمل صالح]]" از آن نام برده شده است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 592.</ref>.
+* در [[قرآن]] و [[روایات]] [[معصومان]] {{عم}} هر جا سفارش به عمل کرده‌اند، مراد از آن، سوق و میل به‌سوی [[عمل نیک]]، خیر و [[شایسته]] است. عمل شامل چیزی است که به نوعی دارای سود و [[ارزش]] دنیوی یا اخروی است و در [[فرهنگ دینی]] به‌عنوان "[[عمل صالح]]" از آن نام برده شده است<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 592.</ref>.
 == آثار و موانع عمل‌گرایی ==
-* آثار مترتب بر عمل و عمل‌گرایی از دیدگاه [[قرآن]] عبارت‌اند از: [[بخشش گناهان]]<ref>{{متن قرآن| وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ}}؛ سوره عنکبوت، آیه ۷ و {{متن قرآن| إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا }}؛ سوره فرقان، آیه ۷۰</ref>، [[حیات طیبه]]<ref>{{متن قرآن|مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ}}؛ سوره نحل، آیه ۹۷</ref>، [[محبوب]] شدن در [[دل‌ها]]<ref>{{متن قرآن| إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا }}؛ سوره مریم، آیه ۹۶</ref>، [[خلافت]] در [[زمین]]<ref>{{متن قرآن| وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ }}؛ سوره نور، آیه ۵۵</ref>، [[مستجاب شدن دعا]]<ref>{{متن قرآن|وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ }}؛ سوره شوری، آیه ۲۶</ref>، [[امنیت]] از ترس‌های [[قیامت]]<ref>{{متن قرآن|وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلا يَخَافُ ظُلْمًا وَلا هَضْمًا}}؛ سوره طه، آیه ۱۱۲</ref>، [[پاداش]] مضاعف<ref>{{متن قرآن| وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ }}؛ سوره سبأ، آیه ۳۷</ref> و جاودان<ref>{{متن قرآن|إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ }}؛ سوره تین، آیه ۶</ref> و... . از موانع عمل‌گرایی، [[پیروی]] از هوا<ref>{{متن قرآن|فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلا يُظْلَمُونَ شَيْئًا }}؛ سوره مریم / ۵۹ – ۶۰</ref>، [[استکبار]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْرًا لَّمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِيَهْدِيَهُمْ سَبِيلاً }}؛ سوره نساء، آیه ۱۳۷</ref>، [[شرک]] عبادی<ref>{{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلا صَالِحًا وَلا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا }}؛ سوره کهف، ۱۱۰</ref> و حب [[دنیا]]<ref>{{متن قرآن|وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ}}؛ سوره سبأ، آیه ۳۷</ref> است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
+* آثار مترتب بر عمل و عمل‌گرایی از دیدگاه [[قرآن]] عبارت‌اند از: [[بخشش گناهان]]<ref>{{متن قرآن| وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ}}؛ سوره عنکبوت، آیه ۷ و {{متن قرآن| إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا }}؛ سوره فرقان، آیه ۷۰</ref>، [[حیات طیبه]]<ref>{{متن قرآن|مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ}}؛ سوره نحل، آیه ۹۷</ref>، [[محبوب]] شدن در [[دل‌ها]]<ref>{{متن قرآن| إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا }}؛ سوره مریم، آیه ۹۶</ref>، [[خلافت]] در [[زمین]]<ref>{{متن قرآن| وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ }}؛ سوره نور، آیه ۵۵</ref>، [[مستجاب شدن دعا]]<ref>{{متن قرآن|وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ }}؛ سوره شوری، آیه ۲۶</ref>، [[امنیت]] از ترس‌های [[قیامت]]<ref>{{متن قرآن|وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلا يَخَافُ ظُلْمًا وَلا هَضْمًا}}؛ سوره طه، آیه ۱۱۲</ref>، [[پاداش]] مضاعف<ref>{{متن قرآن| وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ }}؛ سوره سبأ، آیه ۳۷</ref> و جاودان<ref>{{متن قرآن|إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ }}؛ سوره تین، آیه ۶</ref> و... . از موانع عمل‌گرایی، [[پیروی]] از هوا<ref>{{متن قرآن|فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا إِلاَّ مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلا يُظْلَمُونَ شَيْئًا }}؛ سوره مریم / ۵۹ – ۶۰</ref>، [[استکبار]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ آمَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْرًا لَّمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِيَهْدِيَهُمْ سَبِيلاً }}؛ سوره نساء، آیه ۱۳۷</ref>، [[شرک]] عبادی<ref>{{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلا صَالِحًا وَلا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا }}؛ سوره کهف، ۱۱۰</ref> و حب [[دنیا]]<ref>{{متن قرآن|وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ}}؛ سوره سبأ، آیه ۳۷</ref> است<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
 == [[ضرورت]] عمل‌گرایی ==
-* تکیه‌گاه [[تعلیم و تربیت]] [[اسلامی]]، عمل است. [[اسلام]] [[انسان]] را متوجه می‌کند که [[سرنوشت]] او را عمل تعیین خواهد کرد. هر عمل نیز در فرایند انجام آن، سه ویژگی دارد: خوب بودن عمل، [[نیت]] [[خالص]] داشتن و [[مراقبت]] از کیفیت عمل. یعنی عمل بیش از آن‌که به اندازه و مقدار آن مربوط باشد، به کیفیت و چگونگی آن ارتباط دارد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
+* تکیه‌گاه [[تعلیم و تربیت]] [[اسلامی]]، عمل است. [[اسلام]] [[انسان]] را متوجه می‌کند که [[سرنوشت]] او را عمل تعیین خواهد کرد. هر عمل نیز در فرایند انجام آن، سه ویژگی دارد: خوب بودن عمل، [[نیت]] [[خالص]] داشتن و [[مراقبت]] از کیفیت عمل. یعنی عمل بیش از آن‌که به اندازه و مقدار آن مربوط باشد، به کیفیت و چگونگی آن ارتباط دارد<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
-* با این توضیحات معلوم شد که مراد از عمل‌گرایی اهتمام به انجام کار و افعالی است که به صورت [[عبادت]] یا غیر آن وضع شده و مورد [[رضایت]] [[خداوند متعال]] است. یعنی [[سعادت انسان]] فقط با [[علم]] و دانستن کامل نمی‌شود، بلکه در [[بینش]] [[اسلامی]] [[علم]] [[مقدمه]] عمل و همراه با آن است. بنابراین نباید به صرف [[علم]] و دانسته‌ها دل‌خوش بود، بلکه اثر این [[علوم]] به هنگام عمل به آن‌ها ظاهر می‌شود. [[حضرت علی]] {{ع}} در [[ضرورت]] عمل‌گرایی می‌فرماید: آن عمل وی او را به جایی نرساند و [[نسب]] او وی را پیش نراند<ref>{{متن حدیث|مَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ، لَمْ يُسْرِعْ بِهِ [حَسَبُهُ] نَسَبُهُ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۳</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
+* با این توضیحات معلوم شد که مراد از عمل‌گرایی اهتمام به انجام کار و افعالی است که به صورت [[عبادت]] یا غیر آن وضع شده و مورد [[رضایت]] [[خداوند متعال]] است. یعنی [[سعادت انسان]] فقط با [[علم]] و دانستن کامل نمی‌شود، بلکه در [[بینش]] [[اسلامی]] [[علم]] [[مقدمه]] عمل و همراه با آن است. بنابراین نباید به صرف [[علم]] و دانسته‌ها دل‌خوش بود، بلکه اثر این [[علوم]] به هنگام عمل به آن‌ها ظاهر می‌شود. [[حضرت علی]] {{ع}} در [[ضرورت]] عمل‌گرایی می‌فرماید: آن عمل وی او را به جایی نرساند و [[نسب]] او وی را پیش نراند<ref>{{متن حدیث|مَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ، لَمْ يُسْرِعْ بِهِ [حَسَبُهُ] نَسَبُهُ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۳</ref><ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
 == [[علم]] و [[یقین]]، منشأ عمل ==
-* هر عملی که از [[انسان]] سر می‌زند، باید از [[علم]] و [[یقین]] منشأ گرفته باشد، [[امام علی]] {{ع}} در این‌باره فرمود: [[دانش]] خود را [[نادانی]] نینگارید و [[یقین]] را [[گمان]] نپندارید؛ چون دانستید دست به کار آرید و چون [[یقین]] کردید، پا پیش گذارید<ref>{{متن حدیث|لَا تَجْعَلُوا عِلْمَكُمْ جَهْلًا، وَ يَقِينَكُمْ شَكّاً؛ إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا، وَ إِذَا تَيَقَّنْتُمْ فَأَقْدِمُوا}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۷۴</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
+* هر عملی که از [[انسان]] سر می‌زند، باید از [[علم]] و [[یقین]] منشأ گرفته باشد، [[امام علی]] {{ع}} در این‌باره فرمود: [[دانش]] خود را [[نادانی]] نینگارید و [[یقین]] را [[گمان]] نپندارید؛ چون دانستید دست به کار آرید و چون [[یقین]] کردید، پا پیش گذارید<ref>{{متن حدیث|لَا تَجْعَلُوا عِلْمَكُمْ جَهْلًا، وَ يَقِينَكُمْ شَكّاً؛ إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا، وَ إِذَا تَيَقَّنْتُمْ فَأَقْدِمُوا}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۷۴</ref><ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
 == منشور [[عمل مؤمن]] ==
-* [[حضرت علی]] {{ع}}، هشت [[عمل مؤمن]] را می‌ستاید:خوشا آن‌که خود را [[خوار]] انگاشت و کسبی [[پاکیزه]] داشت و نهادش را از [[بدی]] بپرداخت و [[خوی]] خود را [[نیکو]] ساخت و زیادت مالش را بخشید و زبان را از فزون‌گویی درکشید و شر خود را به [[مردم]] نرساند و [[سنت]]، او را کافی بود و خود را به [[بدعت]] منسوب نگرداند<ref>{{متن حدیث|طُوبَى لِمَنْ ذَلَّ فِي نَفْسِهِ، وَ طَابَ كَسْبُهُ، وَ صَلَحَتْ سَرِيرَتُهُ، وَ حَسُنَتْ خَلِيقَتُهُ، وَ أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ، وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسَانِهِ، وَ عَزَلَ عَنِ النَّاسِ شَرَّهُ، وَ وَسِعَتْهُ السُّنَّةُ، وَ لَمْ يُنْسَبْ إلَى الْبِدْعَةِ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۲۳</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
+* [[حضرت علی]] {{ع}}، هشت [[عمل مؤمن]] را می‌ستاید:خوشا آن‌که خود را [[خوار]] انگاشت و کسبی [[پاکیزه]] داشت و نهادش را از [[بدی]] بپرداخت و [[خوی]] خود را [[نیکو]] ساخت و زیادت مالش را بخشید و زبان را از فزون‌گویی درکشید و شر خود را به [[مردم]] نرساند و [[سنت]]، او را کافی بود و خود را به [[بدعت]] منسوب نگرداند<ref>{{متن حدیث|طُوبَى لِمَنْ ذَلَّ فِي نَفْسِهِ، وَ طَابَ كَسْبُهُ، وَ صَلَحَتْ سَرِيرَتُهُ، وَ حَسُنَتْ خَلِيقَتُهُ، وَ أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ، وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسَانِهِ، وَ عَزَلَ عَنِ النَّاسِ شَرَّهُ، وَ وَسِعَتْهُ السُّنَّةُ، وَ لَمْ يُنْسَبْ إلَى الْبِدْعَةِ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۲۳</ref><ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 593.</ref>.
 == منابع ==

v t e مکاتب
مکتب دینی	اسلام (اسلام سیاسی - اصول گرایی)
مکتب غیردینی	مدرنیسم (پست مدرنیسم - رفاه گرایی - سکولاریسم (لائیسم) - سرمایه‌داری - نسبی‌گرایی)
ایدئولوژی	ایدئولوژی اسلامی • ایدئولوژی سیاسی (لیبرالیسم (لیبرالیسم کلاسیک - لیبرالیسم نوین - لیبرالیسم سیاسی - فردگرایی - فایده‌گرایی - قرارداد اجتماعی (رضایت) - پوزیتیویسم (رفتارگرایی) - سوسیالیسم (چپ • چپ نو • مارکسیسم (مارکسیسم کلاسیک - مارکسیسم نوین - کمونیسم - از خود‌بیگانگی) • جمع گرایی • محافظه‌کاری (راست - راست نو) - فاشیسم (توتالیتاریسم - اقتدارگرایی - انحصارگرایی) • نژادگرایی (صهیونیسم) • ناسیونالیسم (بین‌الملل‌گرایی - فراملی‌گرایی - قومیت - ملیت) - آنارشیسم (آنارشیسم جمع گرا - آنارشیسم فردگرا) • فمنیسم • بوم‌گرایی • بنیادگرایی (بنیادگرایی اسلامی • بنیادگرایی مسیحی) • عمل‌گرایی)
ایده‌آلیسم	ایده‌آلیسم
رئالیسم	رئالیسم
ملت	ملت فاضل • ملت ضلاله • دین (دین الهی دین بشری • دین حق • دین باطل)