مودت

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اهل بیت است. مودت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مودت در لغت - مودت در فقه سیاسی - مودت در خانواده - پرسش مرتبط ندارد

مودت، محبّت شدیدی است که ابراز شده و به اطاعت و الگوبرداری از محبوب منجر می‌شود و نقطه مقابل آن، عداوت است.

معناشناسی

"مودت" به معنای دوست داشتن چیزی، همراه با تمنّی (آرزوی) تحقّق آن است. مودت به معنای محبّت شدیدی است که آثار آن در احساسات، گفتار و رفتار انسان آشکار و نمایان شود؛ به عبارت دیگر، مودت، محبتی است که ابراز می‌شود و به اطاعت و الگوبرداری از محبوب منجر می‌شود و نقطه مقابل آن، عداوت است.

ارتباط مودت با برخی از مفاهیم

واژۀ مودت با مفاهیمی همچون محبت، معرفت، اطاعت، و موالات ارتباط دارد؛ مفهوم مودت هر چند با محبت اشتراکاتی دارد اما از چند جهت با آن متفاوت است؛ چراکه:

1. محبت غریزی است، ولی مودّت فطری یا عقلانی است.
2. محبت، فردی و مودّت، اجتماعی است.
3. محبت تشکیلاتی نیست، ولی مودّت تشکیلاتی است.
4. محبت ناپایدار است و مودّت پایدار.
5. محبت عامل وحدت نیست، ولی مودّت عامل وحدت است.
6. محبت بدون عمل هم می‌شود، ولی مودّت همراه با عمل و تبعیت است.
7. محبت، گاهی صادق و گاهی کاذب است، ولی مودّت همیشه صادق است.

دربارۀ نسبت بین مودت و معرفت و اطاعت باید گفت، مودت، واسطه‌ای میان معرفت و اطاعت است؛ چراکه مودت از سویی معلول معرفت و از سوی دیگر، علّت اطاعت است. بنابراین، مودت، بی‌معرفت به دست نمی‌آید، همانطور که اطاعت نیز بی‌مودت، محقق نمی‌شود.

واژۀ دیگری که بیشترین نزدیکی را با مفهوم مودت دارد، "موالات" است که دو مفهوم "دوستی" و "پیروی"، رکن اساسی این ماده را تشکیل می‌‌دهند. از همین رو، می‌‌توان گفت موالات و مودت از معنای یکسانی برخوردارند. نکتۀ قابل توجه اینکه، "موالات" امری دو طرفه و متقابل است، به طور مثال ما شیعیان، خاندان اهل بیت را دوست می‌داریم و از آنان اطاعت می‌کنیم، آنان نیز ما را دوست داشته و توسلات و تقاضاهای ما را اجابت کرده و ما را شفاعت می‌کنند.

آیه مودت

یکی از آیات قرآنی که به آن بر امامت اهل بیت پیامبر (ص) استدلال شده، آیه ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ است که به اختصار آیه «مودت» نامیده می‌شود.

درباره اینکه مقصود از ﴿إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ در آیه شریفه چیست، آراء و اقوال مختلفی مطرح شده است مانند: درخواست یاری و ترک دشمنی از قریش؛ درخواست یاری از انصار؛ تبلیغ و هدایت به مقتضای رابطه خویشاوندی؛ حسن معاشرت با خویشاوندان (صله ارحام) و مودت طاعات و تقرب به خداوند. اما معنای مورد تایید شیعه مودت خاندان پیامبر (ص) است.

دلالت‌های مختلفی از این آیه برداشت می‌شود مانند دلالت بر وجوب مودت اهل بیت (ع)؛ دلالت بر وجوب اطاعت اهل بیت (ع)؛ دلالت بر افضلیت اهل بیت (ع) و دلالت بر عصمت اهل بیت (ع).

جستارهای وابسته

• محبت
• عشق
• آیه مودت
• محبت اهل بیت
• عشق به اهل بیت

منابع

1. مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت
2. سهرابی، صادق، با انتظار در خیمه‌اش درآییم
3. سرمدی، محمود، مقاله «آیه مودت»، دانشنامه معاصر قرآن کریم
4. ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت
5. مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن
6. رضوانی، علی اصغر، دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱