دعبل خزاعی در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = دعبل خزاعی

| عنوان مدخل  = دعبل خزاعی

| مداخل مرتبط = [[دعبل خزاعی در تاریخ اسلامی]] - [[دعبل خزاعی در حدیث]] - [[دعبل خزاعی در کلام اسلامی]] - [[دعبل خزاعی در معارف و سیره رضوی]]

| پرسش مرتبط  =  

}}

{{عربی|أَرَى فَيْئَهُمْ فِي غَيْرِهِمْ مُتَقَسِّماً *** وَ أَيْدِيَهُمْ مِنْ فَيْئِهِمْ صَفِرَاتٍ‌}}

([[غنائم]] و [[بیت‌المال]] [[مسلمین]] را می‌بینم که در میان دیگران تقسیم می‌شود و می‌نگرم که دست‌های ایشان ([[آل محمد]] {{صل}}) از آن خالیست).

{{عربی|إِذَا وُتِرُوا مَدُّوا إِلَى وَاتِرِيهِمْ *** أَكُفّاً عَنِ الْأَوْتَارِ مُنْقَبِضَاتٍ}}

(هرگاه [[هدف]] حربه و تیر [[جنایت]] و [[بلا]] و [[ظلم]] [[دشمن]] واقع می‌شوند، دست‌های تهی از حربه و بسته را به سوی دشمن می‌گشایند).

{{عربی|لَقَدْ خِفْتُ فِي الدُّنْيَا وَ أَيَّامِ سَعْيِهَا *** وَ إِنِّي لَأَرْجُو الْأَمْنَ بَعْدَ وَفَاتِي}}

(من چون دارای [[محبت]] شما خاندانم، همه [[عمر]] در [[ترس]] و [[وحشت]] [[زندگی]] کردم، اما [[امید]] من همه این است که پس از وفاتم دیگر از [[عذاب]] در [[امان]] باشم).

{{عربی|وَ قَبْرٌ بِبَغْدَادَ لِنَفْسٍ زَكِيَّةٍ *** تَضَمَّنَهَا الرَّحْمَنُ فِي الْغُرُفَاتِ‌}}

(و قبری در [[بغداد]] از آن [[انسان پاک]] سیرتی<ref>مراد حضرت امام موسی بن جعفر {{ع}} می‌باشد.</ref> است که خداوند در یکی از غرفات [[بهشت]] او را مأوا داده است).

{{متن حدیث|وَ قَبْرٌ بِطُوسٍ يَا لَهَا مِنْ مُصِيبَةٍ *** تَوَقَّدُ فِي الْأَحْشَاءِ بِالْحُرُقَاتِ

إِلَى الْحَشْرِ حَتَّى يَبْعَثَ اللَّهُ قَائِماً *** يُفَرِّجُ عَنَّا الْهَمَّ وَ الْكُرُبَاتِ‌}}

(و قبری در [[شهر]] [[طوس]] است که وامصیبتا از [[غم]] و اندوهش که [[آتش]] [[مصیبت]] فاجعه مرگش در اعضاء و رگ و ریشه [[بدن]] شعله می‌زند تا [[روز قیامت]]، مگر خداوند قائمی برانگیزد و بر [[ستم]] و [[ستمکاران]] [[پیروز]] شود و درد و [[رنج]] ما را تا حدی آرام بخشد).

{{عربی|أَرَى أُمَيَّةَ مَعْذُورِينَ إِنْ قَتَلُوا *** وَ لَا أَرَى لِبَنِي الْعَبَّاسِ مِنْ عُذْرٍ

أَوْلَادُ حَرْبٍ وَ مَرْوَانَ وَ أُسْرَتُهُمْ *** بَنُو مُعَيْطٍ وُلَاةُ الْحِقْدِ وَ الْوَغْرِ

قَوْمٌ قَتَلْتُمْ عَلَى الْإِسْلَامِ أَوَّلَهُمْ *** حَتَّى إِذَا اسْتَمْكَنُوا جَازُوا عَلَى الْكُفْرِ

ارْبَعْ بِطُوسَ عَلَى قَبْرِ الزَّكِيِّ بِهِ *** إِنْ كُنْتَ تَرْبَعُ مِنْ دِينٍ عَلَى وَطَرٍ

قَبْرَانِ فِي طُوسَ خَيْرُ النَّاسِ كُلِّهِمْ *** وَ قَبْرُ شَرِّهِمْ هَذَا مِنَ الْعِبَرِ

مَا يَنْفَعُ الرِّجْسُ مِنْ قُرْبِ الزَّكِيِّ وَ لَا *** عَلَى الزَّكِيِّ بِقُرْبِ الرِّجْسِ مِنْ ضَرَرٍ

هَيْهَاتَ كُلُّ امْرِئٍ رَهْنٌ بِمَا كَسَبَتْ *** لَهُ يَدَاهُ فَخُذْ مَا شِئْتَ أَوْ فَذَرْ}}

(من [[بنی امیه]] را در کشتن [[اولاد فاطمه]] {{س}} معذور می‌بینم اما برای [[اولاد]] [[عباس]] عذری نمی‌یابم. [[فرزندان]] [[حرب]] و [[مروان]] و [[خاندان]] بنو معیط، [[اهل]] [[کینه]] و [[بغض]] و [[دشمنی]] با [[آل محمد]] {{صل}} هستند. قومی که با سران آنان به [[مبارزه]] پرداختید تا ناگزیر از دشمنی و [[عناد]] دست برداشتند و [[فرصت]] می‌جستند، همین که [[قدرت]] یافتند، بر [[کفر]] و [[ستیز]] خود ادامه دادند. به [[شهر]] طوس بر کوی و [[مزار]] [[پاک]] و [[مطهر]] او [[منزل]] گزین! اگر در [[دین]] خود بر آئین [[فطرت]] که [[دین حق]] است بر قراری. دو [[قبر]] در طوس است، یکی قبر [[بهترین]] [[خلق]] [[خداوند]] و دیگری [[گور]] شریرترین [[مردم]] [[جهان]]، و این بسیار موجب [[تعجب]] و [[عبرت]] است. فایده و نفعی برای شخص [[پلید]] نخواهد داشت این که گورش در نزدیک قبر [[پاک‌ترین]] خلق باشد و همچنین ضرری برای فرد پاک ندارد که قبر مطهرش در نزدیکی گور شخص [[پلیدی]] باشد. هیهات! بدون [[شک]] هر کس در گرو عمل خویش خواهد بود، پس تو اگر می‌خواهی این را بپذیر و اگر می‌خواهی واگذار و رهاکن، [[حق]] همین است که گفته شد)<ref>عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج۲، باب ۶۵۵، ص۶۱۶-۶۱۷.</ref>.

{{عربی|فلولا الذي أرجوه في اليوم *** أوغد تقطّع نفسي اثرهم حسرات

خروج إمام لا محالة خارج *** يقوم على اسم [[اللّه]] و البركات

يميّز فينا كلّ [[حقّ]] و [[باطل]] *** و يجزي على النعماء و النقمات}}

(اگر آن چه را امروز یا فردا [[امید]] وقوع آن را دارم، نمی‌بود؛ دلم از [[حسرت]] و [[اندوه]] بر ایشان - [[اهل بیت]] {{عم}} - پاره پاره می‌شد. و آن امید به [[قیام]] امامی است که بدون تردید قیام خواهد کرد که با [[نام خدا]] و همراه با [[برکات الهی]] قیام می‌فرماید. و او در میان ما [[حق و باطل]] را از هم جدا می‌سازد، و [[پاداش]] و [[کیفر]] می‌دهد). هنگامی که دعبل این ابیات را خواند، امام رضا {{ع}} به شدت گریستند و فرمودند: «ای [[خزاعی]]! این اشعار را [[روح‌القدس]]، بر زبان تو جاری ساخته است. و فرمودند: آیا می‌دانی آن [[امام]] کیست؟ دعبل عرض کرد: نمی‌دانم، فقط شنیده‌ام که امامی از [[دودمان]] شما خروج می‌فرماید و زمین را پر از [[عدل و داد]] می‌سازد. امام {{ع}} فرمودند: ای دعبل! امام بعد از من، پسرم [[محمد]] و بعد از او پسرش [[علی]] و بعد از او پسرش [[حسن]] و پس از حسن، فرزندش [[حجت قائم]] است که در [[غیبت]] او انتظارش را می‌برند و به [[هنگام ظهور]] مطلع خواهد بود، و اگر از [[دنیا]] جز یک [[روز]] باقی بماند، [[خدا]] آن روز را طولانی می‌سازد تا [[قائم]] {{ع}} خروج نماید و [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] سازد، چنان که از [[جور]] پر شده است»<ref>الغدیر، ج۲، ص۳۶۰؛ الفصول المهمه، ص۲۵۱؛ عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج۲، باب ۶۶، ص۶۵۵-۶۵۷.</ref>.

دعبل در مسائل [[شیعی]] اشعار فراوانی دارد و در [[فضایل]] [[آل علی]] {{ع}} و در [[رثای امام حسین]] {{ع}} سروده‌های بسیاری از خود به یادگار گذاشته است. [[دوستی اهل بیت]] {{عم}} او را به [[نشاط]] می‌آورد و هنگامی که از آنان سخن می‌گفت، چنان با [[گریه]] و سوز و [[خلوص]] لب می‌گشود که چنین عاطفه‌ای در هیچ شاعری دیده نشده است. [[دیوان]] شعرش سیصد برگ بوده است که به وسیله ادیب معروف، «[[ابوبکر]] صولی» گردآوری شده است. ۹۸ سال از [[عمر]] دعبل گذشت، ولی اشعار و بیانات پر توان او آن چنان [[کینه]] و [[انتقام]] [[دشمن]] را بر [[ضد]] او برانگیخته بود که همین موضوع سرانجام موجب [[مرگ]] او شد، و او را به کام مرگ فرو برد. او برای [[نجات]] خود از چنگال [[معتصم]] عباسی، از [[بغداد]] به [[اهواز]] گریخت، «[[مالک بن طوق]]» (یکی از [[حکام جور]] که [[دعبل]] با اشعار خود او را هجو کرده بود) [[مرد]] [[زیرک]] ولی [[پول]] پرستی را [[مأمور]] [[قتل]] دعبل کرد و به او برای اجرای این امر ده هزار [[درهم]] داد. او به خاطر ده هزار درهم در تعقیب دعبل شب و [[روز]] نمی‌شناخت، تا این که دعبل را در قریه‌ای از نواحی [[شوش]] پیدا کرد، سرانجام شبی او را غافلگیر نمود، و بعد از [[نماز]] [[شام]]، سر نیزه مسمومی را به پای او فرو برد، و این ضربه آن چنان کاری بود، که دعبل در همان شب، در [[سال ۲۴۶ هجری]] قمری، [[شهید]] شد و در همان [[شهر]] [[دفن]] گردید. او [[وصیت]] کرد تا [[قصیده تائیه]] را در قبرش بگذارند.

[[ابن شهر آشوب]] و [[شیخ طوسی]] دعبل را از [[یاران]] و [[راویان امام کاظم]] {{ع}} و [[امام رضا]] {{ع}} دانسته‌اند که [[توفیق]] [[ملاقات با امام]] جواد {{ع}} را نیز داشته است<ref>معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۱۴۳-۱۴۴.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۳۰۶.</ref>