تفسیر حنفیه

تفسیر حنفیه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تفسیر حنفیه در علوم قرآنی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

تفسیر حنفیه تفسیری است که براساس مبانی فقهی و کلامی مذهب حنفیه نوشته شده است.

حنفیه از نعمان بن ثابت بن نعمان بن زوطی معروف به ابوحنیفه تبعیت می‌کنند که به رأی و اجتهاد قائل و از اهل حدیث بیزار بود، قیاس و استحسان را به عنوان اصلی از اصول دین پذیرفت و آن را پس از قرآن، اجماع و سنت، اصل چهارم قرار داد.

شیوه ابداعی وی در فقه، فقه حنفی را پدید آورد که اساس آن بر هفت اصل استوار است:

1. قرآن؛
2. سنت رسول‌الله؛
3. اقوال صحابه؛
4. قیاس؛
5. استحسان؛
6. اجماع؛
7. عرف.

برای تفسیر حنفیه ویژگی خاصی نمی‌توان ذکر کرد؛ مگر این که آنان نیز کوشیده‌اند عقاید فقهی و کلامی خویش را بر قرآن تحمیل کنند.

تفاسیر حنفیه

برخی کتاب‌های تفسیری که به‌قلم عالمان و مفسران حنفی مذهب نوشته شده عبارت است از:

1. احکام القرآن، تألیف ابوبکر احمد بن علی رازی جصاص در پنج جلد، به زبان عربی و از مهم‌ترین آثار تفسیری - فقهی حنفیان که فقط آیاتی را تفسیر کرده است که حکمی از احکام الهی را بیان کرده‌اند؛
2. تفسیر القرآن الکریم (تفسیر بحرالعلوم)، اثر ابولیث نصر بن محمد بن احمد بن ابراهیم سمرقندی به زبان عربی و در سه جلد. جنبه نقلی این تفسیر بیشتر از جنبه عقلی آن است؛
3. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، (تفسیر الکشاف) تألیف محمود بن عمر بن محمد بن احمد خوارزمی زمخشری مشهور به زمخشری در چهار جلد و به زبان عربی که از تفاسیر مشهور و ماندگار ادبی - بلاغی قرآن است؛
4. مدارک التنزیل و حقایق التأویل، (تفسیر النسفی) تألیف عبدالله بن احمد نسفی؛ به زبان عربی و در پنج جلد. این تفسیر را باید خلاصه تفسیر کشّاف دانست؛
5. تبصیر الرحمان و تیسیر المنان اثر علی بن احمد بن ابراهیم مهایمی مشهور به مخدوم علی مهایمی به زبان عربی و در دو جلد؛
6. الفواتح الالهیة و المفاتح الغیبیة اثر نعمة‌الله بن محمود نخجوانی به زبان عربی و در دو جلد که به شیوه تفسیر اشاری گرد آمده است؛
7. حاشیه شیخ زاده علی تفسیر البیضاوی، به زبان عربی در چهار جلد، اثر محیی‌الدین محمد بن مصطفی، معروف به شیخ‌زاده که حاشیه‌ای است بر انوار التنزیل و اسرار التأویل بیضاوی؛
8. ارشاد العقل السلیم إلی مزایا الکتاب الکریم معروف به تفسیر ابی السعود، اثر محمد بن محمد بن مصطفی عمادی معروف به ابو السعود به زبان عربی در چهار جلد؛
9. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی (تفسیر آلوسی)، تألیف شهاب الدین سید محمود آلوسی به زبان عربی و در پانزده جلد؛
10. تفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج اثر دکتر وهبة مصطفی الزحیلی به زبان عربی در شانزده جلد. مؤلف در تفسیر آیات به عقل و نقل هر دو استناد می‌کند.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی