|
|
| خط ۱۳۱: |
خط ۱۳۱: |
| === [[عصمت از اشتباه]] و [[فراموشی]] در مرحله عمل به [[دین]] === | | === [[عصمت از اشتباه]] و [[فراموشی]] در مرحله عمل به [[دین]] === |
| پس از آنکه دانستیم در [[اندیشه]] مرحوم [[شیخ طوسی]]، [[امام]] از [[گناهان]] عمدی [[معصوم]] است، این [[پرسش]] به نظر می‌رسد که نظریه وی درباره [[عصمت امام]] از [[اشتباه]] در مرحله عمل به دین چیست؟ آیا ممکن است امام به هر دلیلی، از جمله [[جهل]] به موضوع، در عمل به دین مرتکب خلاف شود؟ پیش‌تر بیان شد که ارتکاب خلاف در عمل به دین، اگر ناشی از اشتباه در موضوع باشد، دو حالت دارد: | | پس از آنکه دانستیم در [[اندیشه]] مرحوم [[شیخ طوسی]]، [[امام]] از [[گناهان]] عمدی [[معصوم]] است، این [[پرسش]] به نظر می‌رسد که نظریه وی درباره [[عصمت امام]] از [[اشتباه]] در مرحله عمل به دین چیست؟ آیا ممکن است امام به هر دلیلی، از جمله [[جهل]] به موضوع، در عمل به دین مرتکب خلاف شود؟ پیش‌تر بیان شد که ارتکاب خلاف در عمل به دین، اگر ناشی از اشتباه در موضوع باشد، دو حالت دارد: |
| === [[عصمت از اشتباه]] در نظریات غیر [[دینی]] ===
| |
| مراجعه‌ای کوتاه به [[روایات]] رسیده از [[امامان]] [[پاک]] روشن می‌کند که آن بزرگواران، افزون بر نظریات دینی، درباره مسائل غیردینی، از جمله [[پزشکی]] و غیر آن نیز اظهار نظر کرده‌اند<ref>برای آشنایی با این روایات ر. ک: ابوالعباس مستغفری، طب النبی {{صل}} عبدالله و حسین ابنابسطام، طب الائمة {{عم}}، همو، طب الرضا {{ع}}.</ref>. حال [[پرسش]] این است که آیا امام {{ع}}، از [[اشتباه]] در این نظریات نیز [[معصوم]] است؟ آیا می‌توان از این نظریه‌ها در علوم امروز امروز استفاده کرد؟
| |
|
| |
| برای اینکه نظریه مرحوم [[شیخ طوسی]] را در این باره به دست آوریم، لازم است دیدگاه وی را درباره [[قلمرو علم امام]] بررسی کنیم.
| |
| عبارت‌های وی درباره قلمرو علم امام پس از [[تصدی منصب امامت]] را می‌توان در دو بخش مطرح کرد:
| |
|
| |
| ۱. عبارت‌هایی که بیانگر [[علم امام]] {{ع}} به جمیع مسائل هستند.
| |
| مضمون‌های این عبارت‌ها را می‌توان این‌گونه خلاصه کرد:
| |
| # امام باید به نیازهای [[مردم]] عالم باشد: «نزد ما کسی امام نیست، مگر آنکه به همه نیازهای مردم عالم باشد، و جایز نیست که در میان [[رعیت]] عالم‌تر از او باشد»<ref>محمد بن حسن طوسی، تلخیص الشافی، ج۱، ص۸۰.</ref>. عبارت، جای هیچ توجیهی را باقی نگذاشته است؛ زیرا با ادات [[حصر]] و استثنا به گونه‌ای بیان شده است که گویا اساساً شرط لازم امامت، [[علم]] به همه مسائل مورد نیاز مردم، اعم از [[احکام]] و غیر احکام است؛
| |
| # مرحوم شیخ، ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|إِنِّي أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ}}<ref>«فرمود: ای نوح! او از خاندان تو نیست، بی‌گمان او کرداری ناشایسته است پس چیزی را که نمی‌دانی از من مخواه، من تو را اندرز می‌دهم که مبادا از نادانان باشی» سوره هود، آیه ۴۶.</ref> بر آن است که [[جهل]]، در هر حالت [[قبیح]] است؛ هرچند که [[جاهل]] مستحق [[عقاب]] نیست<ref>{{عربی|و الصحیح أن الجهل قبیح علی کل حال،... ان استحقاق الذم علیه یشرط بالعمد فاما قبحه فلا کما نقوله فی الظلم سواء}}؛ (محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۵، ص۴۹۵).</ref>. حال، این نظریه را می‌توان با نظریه دیگری از مرحوم شیخ جمع کرد که بر اساس آن [[پیامبر]] و - به تبع آن، [[امام]] از هر قبیحی به دور و [[معصوم]] است: {{عربی|النبی یجب أن یکون معصوما من القبایح کلها صغیرها و کبیرها قبل النبوة و بعدها علی طریق السهو و العمد و علی کل حال}}<ref>محمد بن حسن طوسی، تمهید الاصول، تصحیح عبدالمحسن مشکوة الدینی، ص۳۲۰-۳۲۱.</ref>. برایند این دو نظریه آن است که امام، باید از [[جهل معصوم]] باشد. به عبارت دیگر، وی باید به هر چیزی عالم باشد؛
| |
| # مرحوم شیخ، [[روایت]] معروف {{متن حدیث|سَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي}} را نقل می‌کند که بر اساس ظاهر آن، باید [[اذعان]] کرد که امام، به همه مسائل عالم است<ref>{{متن حدیث|عَنْ عَبَايَةَ بْنِ رِبْعِيٍّ، قَالَ: كَانَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}} كَثِيراً مَا يَقُولُ: سَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي، فَوَ اللَّهِ مَا مِنْ أَرْضٍ مُخْصِبَةٍ وَ لَا مُجْدِبَةٍ، وَ لَا فِئَةٍ تُضِلُّ مِائَةً أَوْ تَهْدِي مِائَةً إِلَّا وَ أَنَا أَعْلَمُ قَائِدَهَا وَ سَائِقَهَا وَ نَاعِقَهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}}؛ (محمد بن حسن طوسی، الامالی، ص۵۸).</ref>.
| |
| برداشت اولیه از این عبارت‌ها آن است که در دیدگاه مرحوم شیخ، امام {{ع}} به همه مسائل عالم است. پس [[عصمت]] او از [[اشتباه]] در نظریات غیردینی نیز امری روشن خواهد بود؛
| |
|
| |
| ۲. عبارت‌هایی که بیانگر این معنا هستند که لازمه [[منصب امامت]]، چیزی جز [[علم به احکام]] [[دین]] نیست.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۳۸۰.</ref>
| |
|
| |
| == پرسش مستقیم == | | == پرسش مستقیم == |
| * [[محدوده زمانی عصمت امامان چیست؟ (پرسش)]] | | * [[محدوده زمانی عصمت امامان چیست؟ (پرسش)]] |
