سهو: تفاوت میان نسخهها
خط ۴: | خط ۴: | ||
«سهو» در برابر [[تذکر]] عبارت است از محو شدن صورت [[علمی]] شیء از [[قوه]] ذاکره [[انسان]]، بدون محو آن از [[حافظه]]؛ به گونهای که با اندک [[تأمل]] و تذکری به یاد میآورد. <ref>المبسوط، ج۲، ص:۷۵؛ المهذب، ج۱، ص:۳۲۷؛ تحریر الأحکام، ج۲، ص:۱۹۸.</ref> | «سهو» در برابر [[تذکر]] عبارت است از محو شدن صورت [[علمی]] شیء از [[قوه]] ذاکره [[انسان]]، بدون محو آن از [[حافظه]]؛ به گونهای که با اندک [[تأمل]] و تذکری به یاد میآورد. <ref>المبسوط، ج۲، ص:۷۵؛ المهذب، ج۱، ص:۳۲۷؛ تحریر الأحکام، ج۲، ص:۱۹۸.</ref> | ||
===تفاوت با نسیان=== | ===تفاوت با نسیان=== | ||
تفاوت آن با [[نسیان]] آن است که در سهو ـ چنان که گذشت ـ صورت علمی شیء تنها از قوه ذاکره محو میشود، نه از [[خزانه]] حافظه؛ اما در نسیان، صورت علمی شیء از خزانه حافظه نیز محو میشود و تنها با [[یادگیری]] [[مجدد]] و یا مراجعه، در [[ذهن]] حاضر میشود و نه با تذکر اجمالی و تأمل. در [[حقیقت]]، سهو حالت متوسط میان تذکر و نسیان است. <ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص:۱۰۴</ref> البته در [[فقه]]، وقتی از سهو سخن گفته میشود، نسیان را هم دربر میگیرد، چه آنکه کاربرد سهو، معمولا در برابر عمد است؛ یعنی جایی که فرد متذکر است و با توجه و تذکر عملی را انجام میدهد یا ترک میکند؛ بر خلاف سهو که منشأ فعل یا ترک عمل، [[غفلت]] یا [[فراموشی]] است. | تفاوت آن با [[نسیان]] آن است که در سهو ـ چنان که گذشت ـ صورت علمی شیء تنها از قوه ذاکره محو میشود، نه از [[خزانه]] حافظه؛ اما در نسیان، صورت علمی شیء از خزانه حافظه نیز محو میشود و تنها با [[یادگیری]] [[مجدد]] و یا مراجعه، در [[ذهن]] حاضر میشود و نه با تذکر اجمالی و تأمل. در [[حقیقت]]، سهو حالت متوسط میان تذکر و نسیان است. <ref>الحدائق الناضرة، ج۹، ص:۱۰۴</ref> البته در [[فقه]]، وقتی از سهو سخن گفته میشود، نسیان را هم دربر میگیرد، چه آنکه کاربرد سهو، معمولا در برابر عمد است؛ یعنی جایی که فرد متذکر است و با توجه و تذکر عملی را انجام میدهد یا ترک میکند؛ بر خلاف سهو که منشأ فعل یا ترک عمل، [[غفلت]] یا [[فراموشی]] است.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۴، صفحه ۵۵۹-۵۶۰.</ref> | ||
===تفاوت با شک=== | ===تفاوت با شک=== | ||
تفاوت سهو با [[شک]] نیز روشن است. [[شک]] عبارت است از [[تساوی]] دو طرف احتمال. منشأ تردد و تساوی احتمال میتواند سهو و نسیان باشد. بنابر این، سهو از اسباب شک است؛ بدین جهت ـ از باب نامیدن مسبّب به اسم سبب ـ سهو بر شک نیز اطلاق شده است؛ <ref>مستند العروة (الصلاة)، ج۷، ص:۴۹</ref> به عنوان مثال، مراد از سهو در این سخن: "با [[غلبه]] [[ظن]]، حکمی برای سهو نیست" شک است؛ <ref>إرشاد الأذهان، ج۱، ص:۲۶۸</ref> چنان که مراد از آن در این جمله: "در صورت کثرت سهو حکمی برای آن نیست" یا شک است و یا اعم از سهو و شک. <ref>الروضة البهیة، ج۱، ص:۷۲۱ ـ ۷۲۲؛ جواهر الکلام، ج۱۲، ص:۴۱۶ ـ ۴۱۸</ref> از [[احکام]] عنوان یاد شده در باب [[صلات]] [[سخن]] گفتهاند.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۴، صفحه ۵۵۹-۵۶۰.</ref> | تفاوت سهو با [[شک]] نیز روشن است. [[شک]] عبارت است از [[تساوی]] دو طرف احتمال. منشأ تردد و تساوی احتمال میتواند سهو و نسیان باشد. بنابر این، سهو از اسباب شک است؛ بدین جهت ـ از باب نامیدن مسبّب به اسم سبب ـ سهو بر شک نیز اطلاق شده است؛ <ref>مستند العروة (الصلاة)، ج۷، ص:۴۹</ref> به عنوان مثال، مراد از سهو در این سخن: "با [[غلبه]] [[ظن]]، حکمی برای سهو نیست" شک است؛ <ref>إرشاد الأذهان، ج۱، ص:۲۶۸</ref> چنان که مراد از آن در این جمله: "در صورت کثرت سهو حکمی برای آن نیست" یا شک است و یا اعم از سهو و شک. <ref>الروضة البهیة، ج۱، ص:۷۲۱ ـ ۷۲۲؛ جواهر الکلام، ج۱۲، ص:۴۱۶ ـ ۴۱۸</ref> از [[احکام]] عنوان یاد شده در باب [[صلات]] [[سخن]] گفتهاند.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۴، صفحه ۵۵۹-۵۶۰.</ref> |
نسخهٔ ۶ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۳۹
معناشناسی
«سهو» در برابر تذکر عبارت است از محو شدن صورت علمی شیء از قوه ذاکره انسان، بدون محو آن از حافظه؛ به گونهای که با اندک تأمل و تذکری به یاد میآورد. [۱]
تفاوت با نسیان
تفاوت آن با نسیان آن است که در سهو ـ چنان که گذشت ـ صورت علمی شیء تنها از قوه ذاکره محو میشود، نه از خزانه حافظه؛ اما در نسیان، صورت علمی شیء از خزانه حافظه نیز محو میشود و تنها با یادگیری مجدد و یا مراجعه، در ذهن حاضر میشود و نه با تذکر اجمالی و تأمل. در حقیقت، سهو حالت متوسط میان تذکر و نسیان است. [۲] البته در فقه، وقتی از سهو سخن گفته میشود، نسیان را هم دربر میگیرد، چه آنکه کاربرد سهو، معمولا در برابر عمد است؛ یعنی جایی که فرد متذکر است و با توجه و تذکر عملی را انجام میدهد یا ترک میکند؛ بر خلاف سهو که منشأ فعل یا ترک عمل، غفلت یا فراموشی است.[۳]
تفاوت با شک
تفاوت سهو با شک نیز روشن است. شک عبارت است از تساوی دو طرف احتمال. منشأ تردد و تساوی احتمال میتواند سهو و نسیان باشد. بنابر این، سهو از اسباب شک است؛ بدین جهت ـ از باب نامیدن مسبّب به اسم سبب ـ سهو بر شک نیز اطلاق شده است؛ [۴] به عنوان مثال، مراد از سهو در این سخن: "با غلبه ظن، حکمی برای سهو نیست" شک است؛ [۵] چنان که مراد از آن در این جمله: "در صورت کثرت سهو حکمی برای آن نیست" یا شک است و یا اعم از سهو و شک. [۶] از احکام عنوان یاد شده در باب صلات سخن گفتهاند.[۷]
منابع
پانویس
- ↑ المبسوط، ج۲، ص:۷۵؛ المهذب، ج۱، ص:۳۲۷؛ تحریر الأحکام، ج۲، ص:۱۹۸.
- ↑ الحدائق الناضرة، ج۹، ص:۱۰۴
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۴، صفحه ۵۵۹-۵۶۰.
- ↑ مستند العروة (الصلاة)، ج۷، ص:۴۹
- ↑ إرشاد الأذهان، ج۱، ص:۲۶۸
- ↑ الروضة البهیة، ج۱، ص:۷۲۱ ـ ۷۲۲؛ جواهر الکلام، ج۱۲، ص:۴۱۶ ـ ۴۱۸
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۴، صفحه ۵۵۹-۵۶۰.