تحریف تورات: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۲۲ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۳۹

بنی‌اسرائیل و تحریف تورات

سنگدلی بنی‌اسرائیل، منشأ تحریف تورات به دست آنان: ﴿فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ وَنَسُواْ حَظًّا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِ وَلاَ تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَىَ خَائِنَةٍ مِّنْهُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمُ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ﴾^[۱]^[۲].
بنی‌اسرائیل تحریفگران تورات و انجیل: ﴿سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُم مِّنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ وَمَن يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ﴾^[۳]^[۴]^[۵].
تحریف تورات از ناحیه گروهی از اهل‌کتاب، با‌هدف فریب مردم: ﴿وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقًا يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ﴾^[۶]، ﴿وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لاَّ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلاَّ مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴾^[۷]^[۸].

افترا بودن تحریف

تحریف تورات به دست یهود، افترای به خدا: ﴿وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقًا يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ﴾^[۹]^[۱۰].

ظلم بودن تحریف

ظالمانه بودن تحریف اوامر خداوند: ﴿وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُواْ حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَفْسُقُونَ﴾^[۱۱]، ﴿وَإِذْ قِيلَ لَهُمُ اسْكُنُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُولُواْ حِطَّةٌ وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطِيئَاتِكُمْ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنْهُمْ قَوْلاً غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُواْ يَظْلِمُونَ ﴾^[۱۲]^[۱۳].

قبول تحریف

ترغیب به شنیدن و پذیرش احکام تحریف شده، از سوی گروهی از علمای یهود، رفتاری زشت و ناروا: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴾^[۱۴]^[۱۵].
تسلیم و اطاعت بی چون و چرای یهود و نصارا، در برابر تحریف احبار و راهبان خویش: ﴿اتَّخَذُواْ أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَمَا أُمِرُواْ إِلاَّ لِيَعْبُدُواْ إِلَهًا وَاحِدًا لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ﴾^[۱۶]^[۱۷].

کیفر تحریف تورات

محرومیّت تحریفگران تورات، از لطف و رحمت الهی: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾^[۱۸]^[۱۹]^[۲۰].
عذاب الهی، کیفر تحریفگران تورات: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾^[۲۱]^[۲۲]، ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴾^[۲۳]^[۲۴].
بی‌بهره بودن تحریفگران تورات از مواهب آخرتی: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾^[۲۵]^[۲۶].
عدم تعلّق اراده الهی، به پاک ساختن دلهای تحریفگران تورات، از آلودگی کفر و نفاق: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴾^[۲۷]^[۲۸].

نظریه‌های تحریف کتاب مقدس

بر اساس آنچه گفته شد بیشتر مفسّران و قرآن‌پژوهان نخستین، متأخر^[۲۹] و معاصر^[۳۰]، کتاب مقدس را تحریف شده و فاقد ساختار وحیانی دانسته و بر این باورند که افزون بر تحریف معنوی، انواع تحریف لفظی نیز در آن راه یافته است. این گروه از صاحب‌نظران در اثبات ادعای خویش افزون بر آیات بررسی شده، به مواردی همچون اختلاف نسخه‌های سه‌گانه عبری، سُریانی و یونانی عهد قدیم، تاریخ تدوین، عدم تواتر و نگارش آن قرنها پس از حضرت موسی (ع) و به دست عزرای ورّاق، نگارش اناجیل به دست ۴ تن و اختلاف آنها با یکدیگر، نامعقول و توجیه‌ناپذیر بودن بخشی از آموزه‌های کتاب مقدس و تناقضهای موجود در آن استناد کرده‌اند. برخی از احادیث اسلامی^[۳۱] و نیز بعضی پژوهشگران کتاب مقدس بر این نظر صحّه می‌گذارند^[۳۲] در این دیدگاه با استناد به برخی از آیات، کتاب مقدس مورد تأیید اجمالی قرآن خوانده شده است^[۳۳]^[۳۴].
در مقابل، برخی چون ابوحاتم رازی، از متکلمان اسماعیلی قرن چهارم، ﴿يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ﴾ را صرفاً به تأویل نادرست و تحریف معنوی تفسیر و در دفاع از کتاب مقدس، اختلاف نسخه‌های سه‌گانه عبری، سریانی و یونانی عهد قدیم و اناجیل چهارگانه با یکدیگر را به اختلاف قرائتها همانند کرده‌اند^[۳۵]^[۳۶].
برخی دیگر از صاحب‌نظران با تأکید بر تکون کتاب مقدس کنونی به دست بشر و نفی این همانی آن با تورات و انجیل نازل شده، بر این باورند که در آیات بیانگر ﴿يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ﴾ هیچ تصریحی به تحریف تورات و انجیل نشده و این آیات فقط ناظر به تحریف شفاهی است و به کتاب مقدس موجود نیز ناظر نیست، بنابراین درباره تحریف کتاب مقدس کنونی باید بدون لحاظ این آیات، داوری کرد^[۳۷]^[۳۸]
برخی با تفکیک نسخه اصلی عهدین از ترجمه‌های آن، "تحریف کلم" را به تحریف معنوی در نسخه اصلی عهدین ناظر دانسته و بر این باورند که آن نسخه اصلی از بین رفته و کتاب مقدس موجود، ترجمه‌ای ناقص از آن است و تحریف به حذف و اضافه در آن وجود دارد^[۳۹]^[۴۰].

منابع

پانویس

↑ پس، برای پیمان‌شکنی لعنتشان کردیم و دل‌هاشان را سخت گردانیدیم زیرا عبارات (کتاب آسمانی) را از جای خویش پس و پیش می‌کردند و بخشی از آنچه را بدیشان یادآور شده بودند از یاد بردند و تو پیوسته از خیانت آنان- جز شمار اندکی از ایشان- آگاهی می‌یابی؛ آنان را ببخشای و درگذر! بی‌گمان خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد؛ سوره مائده، آیه:۱۳.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ از بنی اسرائیل بپرس که چه بسیار نشانه روشن به آنان دادیم و هر کس نعمت خداوند را پس از آنکه به وی رسید دگرگون سازد (بداند که) بی‌گمان خداوند سخت کیفر است؛ سوره بقره، آیه:۲۱۱.
↑ برداشت یاد شده بر این اساس است که مقصود از «آیة‌ بیّنة» دلایل نبوّت محمّد (ص) در تورات و انجیل و مقصود از تبدیل آن، تحریف نمودن آن باشد؛ التفسیر‌الکبیر، ج‌۲، ص‌۳۶۶.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ و برخی از آنان گروهی هستند که به تحریف کتاب (آسمانی) زبان می‌گردانند تا آن را از کتاب بپندارید در حالی که از کتاب نیست و می‌گویند که از سوی خداوند است و از سوی خداوند نیست؛ آنان دانسته بر خداوند دروغ می‌بندند؛ سوره آل عمران، آیه:۷۸.
↑ و از اهل کتاب کسی هست که اگر دارایی فراوانی بدو بسپاری به تو باز پس می‌دهد و از ایشان کسی نیز هست که چون دیناری بدو بسپاری به تو باز نخواهد داد مگر آنکه پیوسته بر سرش ایستاده باشی؛ این بدان روی است که آنان می‌گویند: درباره بی‌سوادان راهی (برای بازخواست) بر ما نیست و بر خداوند دروغ می‌بندند با آنکه خود می‌دانند؛ سوره آل عمران، آیه:۷۵.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ و برخی از آنان گروهی هستند که به تحریف کتاب (آسمانی) زبان می‌گردانند تا آن را از کتاب بپندارید در حالی که از کتاب نیست و می‌گویند که از سوی خداوند است و از سوی خداوند نیست؛ آنان دانسته بر خداوند دروغ می‌بندند؛ سوره آل عمران، آیه:۷۸.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ و (یاد کنید) آنگاه را که گفتیم: بدین شهر در آیید و از (نعمت‌های) آن از هر جا که خواستید فراوان بخورید و با فروتنی از دروازه وارد شوید و بگویید: از لغزش ما بگذر! تا از لغزش‌های شما درگذریم، و به زودی (پاداش) نکوکاران را می‌افزاییم. امّا ستمکاران گفتاری دیگر را جایگزین آنچه به آنان گفته شده بود، کردند آنگاه ما بر ستمگران به کیفر نافرمانی که می‌کردند، عذابی از آسمان فرو فرستادیم؛ سوره بقره، آیه: ۵۸- ۵۹.
↑ و (یاد کن) آنگاه را که به ایشان گفته شد: در این شهر (بیت المقدس) جای گیرید و از هر جای آن خواستید بخورید و بگویید: «از لغزش ما بگذر!» و از این دروازه، سجده‌کنان (به شهر) در آیید تا گناهانتان را بیامرزیم، به زودی بر (پاداش) نیکوکاران می‌افزاییم اما ستمگران از ایشان گفتاری را به جای آنچه به آنان گفته شده بود جایگزین کردند آنگاه ما بر آنان برای ستمی که می‌کردند عذابی از آسمان فرستادیم؛ سوره اعراف، آیه: ۱۶۱- ۱۶۲.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید- و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست- آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ آنان دانشوران دینی و راهبان خود را به جای خداوند پروردگاران خویش برگزیده‌اند و نیز مسیح پسر مریم را در حالی که جز این فرمان نیافته‌اند که خدایی یگانه را بپرستند که خدایی جز او نیست؛ پاکا که اوست از شرکی که می‌ورزند؛ سوره توبه، آیه:۳۱.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.
↑ در شأن نزول نقل شده است: مقصود از «عَهْدِ اللَّهِ» حقایق مربوط به پیامبر (ص) در تورات است که از سوی عالمان یهود تحریف شده است؛ التفسیر‌ الکبیر، ج‌۳، ص‌:۲۶۵‌-‌۲۶۶.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.
↑ در شأن نزول نقل شده است: مقصود از «عَهْدِ اللَّهِ» حقایق مربوط به پیامبر (ص) در تورات است که از سوی عالمان یهود تحریف شده است؛ التفسیر‌ الکبیر، ج‌۳، ص‌:۲۶۵‌-‌۲۶۶.
↑ ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید- و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست- آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید- و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست- آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.
↑ فرهنگ قرآن، ج۷.
↑ برای نمونه ر. ک: تفسیر مقاتل، ج‌۱، ص‌۱۱۸، ۴۶۱ ـ ۴۶۳؛ تنویر‌المقباس، ص‌۸۶، ۱۰۹، ۱۱۴؛ جامع البیان، ج‌۵، ص۱۶۵.
↑ تفسیر المنار، ج‌۶، ص‌۳۸۹؛ المیزان، ج‌۴، ص‌۳۶۳ ـ ۳۶۵؛ ج‌۵، ص‌۳۴۲؛ معارف قرآن، ج‌۴، ص‌۲۳۰ ـ ۲۳۱.
↑ کنزالعمال، ج‌۲، ص‌۳۵۸؛ بحارالانوار، ج‌۹، ص‌۱۸۱، ۱۹۰.
↑ الرحلة المدرسیه، ج‌۲، ص‌۲۵۵ ـ ۲۶۰؛ الهدی الی دین المصطفی، ج‌۱، ص‌۶۹.
↑ المیزان، ج‌۱۲، ص‌۳۴۲.
↑ فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.
↑ الاصلاح، ص‌۲۵۰ ـ ۲۵۲؛ اعلام النبوه، ص‌۱۱۷ ـ ۱۲۷.
↑ فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.
↑ آشنایی با ادیان بزرگ، ص‌۲۳۴.
↑ فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.
↑ صیانة القرآن من التحریف، ص‌۱۲۲، ۱۵۰.
↑ فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.

[1] پس، برای پیمان‌شکنی لعنتشان کردیم و دل‌هاشان را سخت گردانیدیم زیرا عبارات (کتاب آسمانی) را از جای خویش پس و پیش می‌کردند و بخشی از آنچه را بدیشان یادآور شده بودند از یاد بردند و تو پیوسته از خیانت آنان- جز شمار اندکی از ایشان- آگاهی می‌یابی؛ آنان را ببخشای و درگذر! بی‌گمان خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد؛ سوره مائده، آیه:۱۳.

[2] فرهنگ قرآن، ج۷.

[3] از بنی اسرائیل بپرس که چه بسیار نشانه روشن به آنان دادیم و هر کس نعمت خداوند را پس از آنکه به وی رسید دگرگون سازد (بداند که) بی‌گمان خداوند سخت کیفر است؛ سوره بقره، آیه:۲۱۱.

[4] برداشت یاد شده بر این اساس است که مقصود از «آیة‌ بیّنة» دلایل نبوّت محمّد (ص) در تورات و انجیل و مقصود از تبدیل آن، تحریف نمودن آن باشد؛ التفسیر‌الکبیر، ج‌۲، ص‌۳۶۶.

[5] فرهنگ قرآن، ج۷.

[6] و برخی از آنان گروهی هستند که به تحریف کتاب (آسمانی) زبان می‌گردانند تا آن را از کتاب بپندارید در حالی که از کتاب نیست و می‌گویند که از سوی خداوند است و از سوی خداوند نیست؛ آنان دانسته بر خداوند دروغ می‌بندند؛ سوره آل عمران، آیه:۷۸.

[7] و از اهل کتاب کسی هست که اگر دارایی فراوانی بدو بسپاری به تو باز پس می‌دهد و از ایشان کسی نیز هست که چون دیناری بدو بسپاری به تو باز نخواهد داد مگر آنکه پیوسته بر سرش ایستاده باشی؛ این بدان روی است که آنان می‌گویند: درباره بی‌سوادان راهی (برای بازخواست) بر ما نیست و بر خداوند دروغ می‌بندند با آنکه خود می‌دانند؛ سوره آل عمران، آیه:۷۵.

[8] فرهنگ قرآن، ج۷.

[9] و برخی از آنان گروهی هستند که به تحریف کتاب (آسمانی) زبان می‌گردانند تا آن را از کتاب بپندارید در حالی که از کتاب نیست و می‌گویند که از سوی خداوند است و از سوی خداوند نیست؛ آنان دانسته بر خداوند دروغ می‌بندند؛ سوره آل عمران، آیه:۷۸.

[10] فرهنگ قرآن، ج۷.

[11] و (یاد کنید) آنگاه را که گفتیم: بدین شهر در آیید و از (نعمت‌های) آن از هر جا که خواستید فراوان بخورید و با فروتنی از دروازه وارد شوید و بگویید: از لغزش ما بگذر! تا از لغزش‌های شما درگذریم، و به زودی (پاداش) نکوکاران را می‌افزاییم. امّا ستمکاران گفتاری دیگر را جایگزین آنچه به آنان گفته شده بود، کردند آنگاه ما بر ستمگران به کیفر نافرمانی که می‌کردند، عذابی از آسمان فرو فرستادیم؛ سوره بقره، آیه: ۵۸- ۵۹.

[12] و (یاد کن) آنگاه را که به ایشان گفته شد: در این شهر (بیت المقدس) جای گیرید و از هر جای آن خواستید بخورید و بگویید: «از لغزش ما بگذر!» و از این دروازه، سجده‌کنان (به شهر) در آیید تا گناهانتان را بیامرزیم، به زودی بر (پاداش) نیکوکاران می‌افزاییم اما ستمگران از ایشان گفتاری را به جای آنچه به آنان گفته شده بود جایگزین کردند آنگاه ما بر آنان برای ستمی که می‌کردند عذابی از آسمان فرستادیم؛ سوره اعراف، آیه: ۱۶۱- ۱۶۲.

[13] فرهنگ قرآن، ج۷.

[14] ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید- و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست- آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.

[15] فرهنگ قرآن، ج۷.

[16] آنان دانشوران دینی و راهبان خود را به جای خداوند پروردگاران خویش برگزیده‌اند و نیز مسیح پسر مریم را در حالی که جز این فرمان نیافته‌اند که خدایی یگانه را بپرستند که خدایی جز او نیست؛ پاکا که اوست از شرکی که می‌ورزند؛ سوره توبه، آیه:۳۱.

[17] فرهنگ قرآن، ج۷.

[18] آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.

[19] در شأن نزول نقل شده است: مقصود از «عَهْدِ اللَّهِ» حقایق مربوط به پیامبر (ص) در تورات است که از سوی عالمان یهود تحریف شده است؛ التفسیر‌ الکبیر، ج‌۳، ص‌:۲۶۵‌-‌۲۶۶.

[20] فرهنگ قرآن، ج۷.

[21] آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.

[22] در شأن نزول نقل شده است: مقصود از «عَهْدِ اللَّهِ» حقایق مربوط به پیامبر (ص) در تورات است که از سوی عالمان یهود تحریف شده است؛ التفسیر‌ الکبیر، ج‌۳، ص‌:۲۶۵‌-‌۲۶۶.

[23] ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید- و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست- آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.

[24] فرهنگ قرآن، ج۷.

[25] آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.

[26] فرهنگ قرآن، ج۷.

[27] ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید- و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست- آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه:۴۱.

[28] فرهنگ قرآن، ج۷.

[29] برای نمونه ر. ک: تفسیر مقاتل، ج‌۱، ص‌۱۱۸، ۴۶۱ ـ ۴۶۳؛ تنویر‌المقباس، ص‌۸۶، ۱۰۹، ۱۱۴؛ جامع البیان، ج‌۵، ص۱۶۵.

[30] تفسیر المنار، ج‌۶، ص‌۳۸۹؛ المیزان، ج‌۴، ص‌۳۶۳ ـ ۳۶۵؛ ج‌۵، ص‌۳۴۲؛ معارف قرآن، ج‌۴، ص‌۲۳۰ ـ ۲۳۱.

[31] کنزالعمال، ج‌۲، ص‌۳۵۸؛ بحارالانوار، ج‌۹، ص‌۱۸۱، ۱۹۰.

[32] الرحلة المدرسیه، ج‌۲، ص‌۲۵۵ ـ ۲۶۰؛ الهدی الی دین المصطفی، ج‌۱، ص‌۶۹.

[33] المیزان، ج‌۱۲، ص‌۳۴۲.

[34] فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.

[35] الاصلاح، ص‌۲۵۰ ـ ۲۵۲؛ اعلام النبوه، ص‌۱۱۷ ـ ۱۲۷.

[36] فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.

[37] آشنایی با ادیان بزرگ، ص‌۲۳۴.

[38] فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.

[39] صیانة القرآن من التحریف، ص‌۱۲۲، ۱۵۰.

[40] فتحی زنجانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]

@@ خط ۲۱: / خط ۲۱: @@
 == نظریه‌های [[تحریف]] [[کتاب مقدس]] ==
-* بر اساس آنچه گفته شد بیشتر مفسّران و قرآن‌پژوهان نخستین، متأخر<ref>برای نمونه ر. ک: [[تفسیر]] مقاتل، ج‌۱، ص‌۱۱۸، ۴۶۱ ـ ۴۶۳؛ تنویر‌المقباس، ص‌۸۶، ۱۰۹، ۱۱۴؛ جامع البیان، ج‌۵، ص۱۶۵.</ref> و معاصر<ref>تفسیر المنار، ج‌۶، ص‌۳۸۹؛ المیزان، ج‌۴، ص‌۳۶۳ ـ ۳۶۵؛ ج‌۵، ص‌۳۴۲؛ معارف قرآن، ج‌۴، ص‌۲۳۰ ـ ۲۳۱.</ref>، [[کتاب مقدس]] را [[تحریف]] شده و فاقد ساختار وحیانی دانسته و بر این باورند که افزون بر [[تحریف]] [[معنوی]]، انواع [[تحریف]] لفظی نیز در آن راه یافته است. این گروه از [[صاحب نظران]] در اثبات ادعای خویش افزون بر [[آیات]] بررسی شده، به مواردی همچون [[اختلاف]] نسخه‌های سه‌گانه عبری، سُریانی و یونانی [[عهد قدیم]]، [[تاریخ]] تدوین، عدم [[تواتر]] و [[نگارش]] آن قرنها پس از [[حضرت موسی]] {{ع}} و به دست عزرای ورّاق، [[نگارش]] اناجیل به دست ۴ تن و [[اختلاف]] آنها با یکدیگر، نامعقول و توجیه‌ناپذیر بودن بخشی از آموزه‌های [[کتاب مقدس]] و تناقضهای موجود در آن استناد کرده‌اند. برخی از [[احادیث اسلامی]]<ref>کنزالعمال، ج‌۲، ص‌۳۵۸؛ بحارالانوار، ج‌۹، ص‌۱۸۱، ۱۹۰.</ref> و نیز بعضی پژوهشگران [[کتاب مقدس]] بر این نظر صحّه می‌گذارند<ref>الرحلة المدرسیه، ج‌۲، ص‌۲۵۵ ـ ۲۶۰؛ الهدی الی دین المصطفی، ج‌۱، ص‌۶۹.</ref> در این دیدگاه با استناد به برخی از [[آیات]]، [[کتاب مقدس]] مورد [[تأیید]] اجمالی [[قرآن]] خوانده شده است<ref>المیزان، ج‌۱۲، ص‌۳۴۲.</ref><ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.</ref>.
+* بر اساس آنچه گفته شد بیشتر مفسّران و قرآن‌پژوهان نخستین، متأخر<ref>برای نمونه ر. ک: [[تفسیر]] مقاتل، ج‌۱، ص‌۱۱۸، ۴۶۱ ـ ۴۶۳؛ تنویر‌المقباس، ص‌۸۶، ۱۰۹، ۱۱۴؛ جامع البیان، ج‌۵، ص۱۶۵.</ref> و معاصر<ref>تفسیر المنار، ج‌۶، ص‌۳۸۹؛ المیزان، ج‌۴، ص‌۳۶۳ ـ ۳۶۵؛ ج‌۵، ص‌۳۴۲؛ معارف قرآن، ج‌۴، ص‌۲۳۰ ـ ۲۳۱.</ref>، [[کتاب مقدس]] را [[تحریف]] شده و فاقد ساختار وحیانی دانسته و بر این باورند که افزون بر [[تحریف]] [[معنوی]]، انواع [[تحریف]] لفظی نیز در آن راه یافته است. این گروه از [[صاحب‌نظران]] در اثبات ادعای خویش افزون بر [[آیات]] بررسی شده، به مواردی همچون [[اختلاف]] نسخه‌های سه‌گانه عبری، سُریانی و یونانی [[عهد قدیم]]، [[تاریخ]] تدوین، عدم [[تواتر]] و [[نگارش]] آن قرنها پس از [[حضرت موسی]] {{ع}} و به دست عزرای ورّاق، [[نگارش]] اناجیل به دست ۴ تن و [[اختلاف]] آنها با یکدیگر، نامعقول و توجیه‌ناپذیر بودن بخشی از آموزه‌های [[کتاب مقدس]] و تناقضهای موجود در آن استناد کرده‌اند. برخی از [[احادیث اسلامی]]<ref>کنزالعمال، ج‌۲، ص‌۳۵۸؛ بحارالانوار، ج‌۹، ص‌۱۸۱، ۱۹۰.</ref> و نیز بعضی پژوهشگران [[کتاب مقدس]] بر این نظر صحّه می‌گذارند<ref>الرحلة المدرسیه، ج‌۲، ص‌۲۵۵ ـ ۲۶۰؛ الهدی الی دین المصطفی، ج‌۱، ص‌۶۹.</ref> در این دیدگاه با استناد به برخی از [[آیات]]، [[کتاب مقدس]] مورد [[تأیید]] اجمالی [[قرآن]] خوانده شده است<ref>المیزان، ج‌۱۲، ص‌۳۴۲.</ref><ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.</ref>.
 * در مقابل، برخی چون [[ابوحاتم رازی]]، از [[متکلمان]] [[اسماعیلی]] قرن چهارم، {{متن قرآن|يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ}} را صرفاً به [[تأویل]] نادرست و [[تحریف]] [[معنوی]] [[تفسیر]] و در [[دفاع]] از [[کتاب مقدس]]، [[اختلاف]] نسخه‌های سه‌گانه عبری، [[سریانی]] و یونانی [[عهد قدیم]] و اناجیل چهارگانه با یکدیگر را به [[اختلاف]] قرائتها همانند کرده‌اند<ref>الاصلاح، ص‌۲۵۰ ـ ۲۵۲؛ اعلام النبوه، ص‌۱۱۷ ـ ۱۲۷.</ref><ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.</ref>.
-* برخی دیگر از [[صاحب نظران]] با تأکید بر تکون [[کتاب مقدس]] کنونی به دست [[بشر]] و نفی این همانی آن با [[تورات]] و [[انجیل]] نازل شده، بر این باورند که در [[آیات]] بیانگر {{متن قرآن|يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ}} هیچ تصریحی به [[تحریف تورات]] و [[انجیل]] نشده و این [[آیات]] فقط ناظر به [[تحریف]] شفاهی است و به [[کتاب مقدس]] موجود نیز ناظر نیست، بنابراین درباره [[تحریف]] [[کتاب مقدس]] کنونی باید بدون لحاظ این [[آیات]]، [[داوری]] کرد<ref>آشنایی با ادیان بزرگ، ص‌۲۳۴.</ref><ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.</ref>
+* برخی دیگر از [[صاحب‌نظران]] با تأکید بر تکون [[کتاب مقدس]] کنونی به دست [[بشر]] و نفی این همانی آن با [[تورات]] و [[انجیل]] نازل شده، بر این باورند که در [[آیات]] بیانگر {{متن قرآن|يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ}} هیچ تصریحی به [[تحریف تورات]] و [[انجیل]] نشده و این [[آیات]] فقط ناظر به [[تحریف]] شفاهی است و به [[کتاب مقدس]] موجود نیز ناظر نیست، بنابراین درباره [[تحریف]] [[کتاب مقدس]] کنونی باید بدون لحاظ این [[آیات]]، [[داوری]] کرد<ref>آشنایی با ادیان بزرگ، ص‌۲۳۴.</ref><ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.</ref>
 * برخی با تفکیک نسخه اصلی [[عهدین]] از ترجمه‌های آن، "[[تحریف]] کلم" را به [[تحریف]] [[معنوی]] در نسخه اصلی [[عهدین]] ناظر دانسته و بر این باورند که آن نسخه اصلی از بین رفته و [[کتاب مقدس]] موجود، ترجمه‌ای ناقص از آن است و [[تحریف]] به حذف و اضافه در آن وجود دارد<ref>صیانة القرآن من التحریف، ص‌۱۲۲، ۱۵۰.</ref><ref>[[علی فتحی زنجانی|فتحی زنجانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۲۸۶ - ۳۰۲.</ref>.