| مداخل مرتبط = [[احنف بن قیس در تراجم و رجال]] - [[احنف بن قیس در تاریخ اسلامی]]
| پرسش مرتبط = احنف بن قیس (پرسش)
}}
{{جعبه اطلاعات اصحاب
| نام = احنف بن قیس
| مشهور به =
| نام تصویر = تصویر نمادین جنگ صفین.jpg
| عرض تصویر =
| توضیح تصویر = تصویر نمادین جنگ صفین
| نام کامل = احنف بن قیس بن معاویة بن حصین بن تمیم
| نام‌های دیگر =
| جنسیت = مرد
| کنیه =
| لقب =
| اهل =
| از قبیله = [[بنی تمیم]]
| از تیره =
| پدر =
| مادر =
| همسر =
| پسر = [[یزید بن احنف بن قیس]]
| دختر =
| خواهر =
| برادر =
| خویشاوندان =
| وابستگان =
| تاریخ تولد =
| محل تولد =
| محل زندگی =
| تاریخ درگذشت = [[ ۶۷هجری]]
| محل درگذشت = [[کوفه]]
| تاریخ شهادت =
| محل شهادت =
| طول عمر =
| محل دفن = [[کوفه]]
| دین =
| مذهب =
| از اصحاب = [[پیامبر خاتم]]، [[امام علی]]
| از طبقه =
| در جنگ = {{فهرست جعبه| [[جنگ نهروان]] | [[جنگ صفین]] }}
| نقش‌ها =
| فعالیت‌ها = شرکت در [[فتح ایران]]
| علت شهرت =
| علت درگذشت =
| علت شهادت =
| راوی از =
| روایات مشهور =
| مشایخ او =
| راویان از او =
| آخرین راوی از او =
}}
== مقدمه ==
احنف بن قیس از [[قبیله بنی‌تمیم]] از [[رجال]] [[صدر اسلام]] و از زمره [[یاران پیامبر اکرم]] {{صل}} است که موفق به [[دیدار]] [[حضرت]] نشد و به همین [[دلیل]] برخی نام او را در زمره [[تابعین]] یاد می‌کنند. او در [[بصره]] ساکن شد و [[فتح]] [[ایران]] در زمان [[خلیفه دوم]] و در وقایع دوران [[حکومت امام علی]] {{ع}} نقش بسزا داشت. هنگامی که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} عده‌ای را برای [[تبلیغ]] به‌سوی قبیله بنی‌تمیم فرستاد، احنف [[دعوت پیامبر]] را پذیرفت و [[قبیله]] خود را به گرایش به [[اسلام]] [[تشویق]] کرد. از این‌رو [[پیامبر]] وی را [[دعا]] فرمود. احنف در زمان [[خلیفه دوم]] با جمعی از تمیمیان به [[مدینه]] آمد و یک سال نزد [[خلیفه]] ماند. [[خلیفه]] چون نسبت به او اعتماد حاصل کرد، به [[ابوموسی اشعری]] [[دستور]] داد که او را با لشکری برای [[فتح]] [[خراسان]] بفرستد و با او به [[مشورت]] بپردازد<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص: ۹۱.</ref>.
در مورد حضور او در [[ایران]]، مورخان [[روایات]] گوناگونی [[نقل]] کرده‌اند. او در روزگار [[خلیفه دوم]] در لشکرکشی و کشورگشایی‌های او نقش آفرین بوده است. احنف در روزهای واپسین حیات [[خلیفه دوم]] و دوران [[عثمان]] در [[عربستان]] و [[عراق]] ساکن شد و پس از قتل [[عثمان]] با [[امام علی]] {{ع}} [[بیعت]] کرد. احنف در جریان [[جنگ جمل]] موضع بی‌طرفی اتخاذ کرد و با هیچ‌یک از طرفین همراه نشد. از این‌رو مورد [[نکوهش]] [[امام]] قرار گرفت. احنف عدم حضور خود را در [[جمل]] بازداری شش‌هزار [[شمشیر]] از [[نبرد]] با [[امام]] ذکر می‌کند. اما در [[جنگ صفین]] در [[سپاه امام]] حاضر بود و [[فرماندهی]] تمیمیان را برعهده داشت<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص۹۱.</ref>.
وی از جمله کسانی بود که با [[حکم]] قرار [[ابوموسی اشعری]] [[مخالفت]] ورزید. در [[جنگ نهروان]] نیز شرکت جست. [[امام]] او را به همراه [[مالک اشتر]] برای بازداشتن [[خوارج]] از [[جنگ]] فرستاد و چون [[جنگ]] درگرفت، احنف با اهالی [[بصره]] به [[یاری امام]] شتافت. او مردی خردمند، شکیبا و بخشنده بود و سخنان حکمت‌آمیزی از او [[نقل]] کرده‌اند. او از برخی [[صحابی]] نامور چون [[امام علی]] {{ع}}، [[عمر بن خطاب]]، [[عثمان بن عفان]]، [[ابوذر]] غفاری و [[عبدالله بن مسعود]] [[روایت]] [[نقل]] کرده است. احنف پس از [[امام علی]] {{ع}} به [[معاویه]] پیوست. [[اخبار]] دلالت بر آن دارد که احنف از آن پس عافیت گزید. سرانجام در روزگار [[والی]] زبیری، در حالی که مصعب بن زیبر او را گرامی می‌داشت، در [[کوفه]] درگذشت. [[امام علی]] {{ع}} در [[نهج البلاغه]] در [[خطبه]] ۱۲۸ وی را مخاطب قرار می‌دهد<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص۹۱.</ref>.
