آزادی اندیشه: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = آزادی | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[آزادی اندیشه در قرآن]] - [[آزادی اندیشه در سیره نبوی]] - [[آزادی اندیشه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط  = آزادی (پرسش)}}
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = آزادی اندیشه
| عنوان مدخل  = آزادی اندیشه
| مداخل مرتبط = [[آزادی اندیشه در قرآن]] - [[آزادی اندیشه در سیره نبوی]] - [[آزادی اندیشه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
| پرسش مرتبط  = آزادی (پرسش)
}}


== مقدمه ==
== مقدمه ==
[[اسلام]]، [[دین]] [[اندیشه]] است و در آموزه‌های [[پیامبر]] {{صل}} آزادی [[اندیشه]] و بیان اهمیت والایی دارد. [[خداوند]] در [[قرآن]] در این باره می‌فرماید: کسانی که از [[نعمت]] [[عقل]] و حواسشان بهره نمی‌گیرند و در [[حکمت]] [[آفرینش انسان]] و [[جهان]] [[تدبر]] نمی‌کنند، از دیدگاه [[قرآن کریم]]، گمراه‌تر از چارپایان هستند<ref>سوره اعراف، آیه۱۷۹ و سوره انفال، آیه۲۲.</ref>. هم چنین از [[پیامبر اسلام]] [[نقل]] شده است: یک ساعت [[تفکر]]، بهتر از یک سال [[عبادت]] است<ref>ابن ابی جمهور، عوالی اللآلی، ج ۲، ص ۵۶؛ امام صادق {{ع}}، مصالح الشریعه، ص ۱۷۱ و محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۱۰۵.</ref>.
آزادی در اندیشه از مهم‌ترین جلوه‌های آزادی فردی است و ناظر به آزادی افراد در [[گزینش]] هر اندیشه و باوری است که آن را درست می‌دانند<ref>منوچهر طباطبایی مؤتمنی، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، ص۶۵.</ref>. اصل آزادی عقیده، از اصول مورد [[احترام]] در [[آموزه‌های اسلامی]] است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۳۷۱؛ ج۴، ص۴۳۵؛ ج۶، ص۲۶۲؛ ج۱۴، ص۹۳.</ref> و [[اسلام]]، [[مکتب]] [[تحمیل]] نیست<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۱، ص۱۵۷.</ref>؛ زیرا تحمیل دیدگاه و جلوگیری از [[آزادی اندیشه]]، به [[اختناق]] و [[استبداد]] می‌انجامد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۹۱.</ref>.<ref>[[حمید فاضل قانع|فاضل قانع، حمید]]، [[آزادی - فاضل قانع (مقاله)| مقاله «آزادی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۱؛ [[شریف لک‌زایی|لک‌زایی، شریف]]، [[آزادی (کتاب)|آزادی]]، ص ۵۶؛ [[منصور میراحمدی|میراحمدی، منصور]] و [[رجبعلی اسفندیار|اسفندیار، رجبعلی]]، [[آزادی - میراحمدی (مقاله)| مقاله «آزادی»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌]]، ص ۱۰.</ref>


در سال چهارم [[هجرت]] که [[یهودیان]] [[بنی نضیر]] به سبب [[خیانت]] به [[پیامبر]] {{صل}} و [[مسلمانان]]، به ترک وطن مجبور شدند، [[انصار]] می‌خواستند به [[اجبار]]، پسران و [[برادران]] خود را به پذیرش [[اسلام]] مجبور کنند و مانع رفتن آنها بشوند و به آنها می‌گفتند: "باید بمانید و [[مسلمان]] شوید؛ اما آنها نمی‌پذیرفتند و می‌خواستند با آنها بروند. در این هنگام، این [[آیه]] نازل شد که در پذیرش [[اسلام]] و [[ایمان]] اجباری نیست؛ چون آنها به رشد رسیده، [[هدایت]] را از [[ضلالت]] تشخیص می‌دهند". پس [[پیامبر]] {{صل}} به [[انصار]] فرمود: پسران و [[برادران]] شما آزادند که یا شما را برگزینند، که در این صورت از شما هستند و یا آنها را [[انتخاب]] کنند، که در این صورت از [[یهودیان]] هستند؛ ولی آنان [[اسلام]] را نپذیرفتند و همراه [[یهودیان]]، [[مدینه]] را ترک گفتند<ref>محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج ۲، ص ۳۴۷؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان، ج ۳، ص ۱۰؛ ابن ابی الحاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج ۲، ص ۴۹۳ و عبدالله بن عمر بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج ۱، ص ۱۵۵.</ref>.
== دلایل آزادی اندیشه در اسلام ==
این نوع [[آزادی]] در [[ارتباط]] [[انسان]] با پروردگارش اتفاق می‌افتد و مربوط به [[اعتقادات]] و چگونگی رابطه انسان و [[خداوند]] است و با مفاهیم [[جبر و اختیار]] سر و کار دارد. در این نوع آزادی، انسان باید دارای [[اختیار]] و [[اراده آزاد]] باشد تا با خدای خود ارتباط برقرار کند. تأکید [[اسلام]] بر اصل [[نفی]] [[ولایت انسان]] بر انسان دیگر به جز [[اذن الهی]] دلیل همین مدعاست<ref>سوره غاشیه، آیه ۲۱-۲۳.</ref>، همچنین تأکید بر [[آزمایش الهی]] [[بندگان]]، خود دلیلی بر وجود چنین آزادی است<ref>سوره بقره، آیه ۱۵۵.</ref>.


در [[سیره پیامبر]] {{صل}} هیچ گونه اجباری در پذیرش [[اسلام]] وجود نداشت و آن حضرت با شیوه [[تبلیغ]] آگاهانه [[دین]] با [[منطق]] [[موعظه]] و [[گفتگو]] و [[حسن خلق]]، [[مردم]] را به [[اسلام]] فرا می‌خواند.
دستور [[شریعت]] بر [[امر به معروف و نهی از منکر]] بندگان که از فروعات [[دین]] بوده و حاکی از [[نظارت]] [[مؤمنان]] بر [[رفتار]] یکدیگر است، نشان دیگری از آموزه [[دین اسلام]] در خصوص آزادی است<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۰۴، سوره توبه، آیه ۷۱.</ref>.<ref>[[علی حسن‌زاده|حسن‌زاده، علی]]، [[آزادی اسلامی - حسن‌زاده (مقاله)| مقاله «آزادی اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۷۸۴.</ref>


روزی شخصی به نام صفوان نزد [[رسول خدا]] {{صل}} آمد و خواست که ایشان اجازه دهد که دو ماه در [[مکه]] بماند و درباره [[اسلام]] تحقیق کند تا [[حقیقت]] و درستی این [[دین]] برایش روشن شود و [[ایمان]] آورد. [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: من چهار ماه به تو [[فرصت]] می‌دهم که آزادانه راه خود را [[انتخاب]] کنی<ref>تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۶۳، السیرة النبویه (ابن هشام، ج ۲، ص ۴۱۸، المغازی، ج ۲، ص ۸۵۴ و عیون الاثر، ج ۲، ص ۲۲۸.</ref>.
== ضرورت آزاداندیشی ==
[[آزادی فکر]] و بیان یکی از مهمترین مظاهر [[آزادی عقیده]] است . مفهوم آزادی فکر، تابع موضوع «آزادی فکر از...» است. در بسیاری از مصادیق آزادی، وجه برجسته آزادی از یک امر خارجی چون [[ظلم و ستم]] [[حاکمان]] است؛ اما مسأله عمده آزادی فکر، آزادی از [[خودباختگی]] و [[تقلید]] است. موضوع [[آزاداندیشی]] شامل همه موضوعاتی است که ماهیت [[فرهنگی]] دارند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار جمعی از اعضای تشکل‌ها، کانون‌ها، نشریات، هیئت‌های مذهبی و شماری از نخبگان دانشجویی، ۱۵/۸/۱۳۸۲.</ref>.


[[سیره پیامبر]] {{صل}} این گونه بود که برای افکار و آرای دیگران [[احترام]] قائل بود و در عهدنامه‌ای که در سال دوم [[هجرت]] برای [[مسیحیان]] نوشت، چنین آمده است: "من [[عهد]] می‌کنم کشیش و [[راهب]] شما را تغییر ندهم و از آنها کسی را که [[تارک دنیا]] است، از صومعه نرانم و هیچ تحقیری و تحمیلی بر آنها نخواهد شد و همچنین [[لشکریان]] ما زمین‌های آنها را اشغال نخواهند کرد و آنهایی که [[عدالت]] بخواهند، به آنها اعطا خواهد شد..."<ref>فتوح البلدان، ص۷۲.</ref>.<ref>[[هادی اکبری]]، [[فاطمه پهلوان‌پور]]، [[آزادی - اکبری و پهلوان‌پور (مقاله)|'''آزادی''']]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۹۰-۹۲.</ref>
جنبه ایجابی آزاداندیشی عبارت از آزادانه [[فکر]] کردن و [[تصمیم]] گرفتن و جنبه سلبی آن ترجمه‌ای [[تقلیدی]] و بر اثر تلقین دنبال بلندگوهای [[تبلیغاتی]] حرکت نکردن است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با جمعی از اعضای تشکل‌ها، کانون‌ها، نشریات هیئت‌های مذهبی و شماری از نخبگان دانشجویی، ۱۵/۸/۱۳۸۲.</ref>. اگر در جامعه‌ای آزادی فکر پذیرفته شد، [[آزادی بیان]] نیز پذیرفته می‌شود. حتی اگر فردی در فکر و اندیشه خود آزاد بود، در بیان آن [[مقید]] به [[اجازه]] دیگران نخواهد شد.
 
برخی برای  [[ضرورت]] آزاداندیشی از مواضع مختلفی [[استدلال]] می‌آورد:
# بدون آزاداندیشی، [[رشد اجتماعی]]، [[علمی]]، [[فکری]] و [[فلسفی]] امکان ندارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، ۲۹/۳/۱۳۸۵.</ref>. کار [[حقیقی]] در زمینه گسترش و [[توسعه]] واقعیِ [[فرهنگ]] و [[اندیشه]] و [[علم]] نیازمند [[آزاداندیشی]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱.</ref>. نبود آزاداندیشی، یعنی [[خودباختگی]] و [[تقلید]] در اندیشه. این امر ملازم با قبول [[سلطه]] [[بیگانه]] است.
# آزاداندیشی لازمه [[علمی]] بودن [[جامعه]] و فرد است و [[تحجر]] در میدان علم، اصولاً معنا ندارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با هزاران نفر از بسیجیان استان قم، ۲/۸/۱۳۸۹.</ref>.
# همواره رشد در [[کلام]]، [[فلسفه]] و هر علم دیگر، در [[سایه]] [[مباحثه]] و [[جدل]] و بحث و وجود معارض بوده است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای هیئت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref>. اساساً رشد [[شیعه]] حاصل آزاد [[فکری]] و [[عقلانیت]] آن است که از [[تعالیم]] [[اهل بیت]]{{عم}} اخذ کرده است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با روحانیون، ۱۷/۸/۱۳۸۵.</ref>.
# [[آزادی]] به مثابه یک [[حق]] [[انسانی]] برای [[اندیشیدن]] و گفتن، مصداقی از آزادی تأکید و [[تجلیل]] شده در [[قرآن کریم]] و کلمات [[ائمه]]{{عم}} است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>. به همین جهت، آزادی و [[آزاداندیشی]]، یکی از مبانی اصلی [[اصول‌گرایی]] باید به شمار آید<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، ۲۹/۳/۱۳۸۵.</ref>.<ref>[[ابوالحسن حسنی (زاده 1348)|حسنی، ابوالحسن]]، [[آزادی اسلامی - حسنی (مقاله)|مقاله «آزادی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۱۵۳.</ref>
 
== اصول آزاداندیشی ==
# آزاداندیشی یک امر تشریفاتی یا [[شعار]] تبلیغاتی نیست، بلکه باید به مثابه یک [[کارزار]] [[فکری]] باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای هیئت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref>.
# آزاداندیشی بدون نهاد [[اجتماعی]] ممکن نیست. بنابراین، نسبت به مسأله آزاداندیشی، [[احساس]] [[مسئولیت همگانی]]، در [[دولت]]، [[مردم]] و [[نخبگان]]، [[ضرورت]] دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در صحن جامع رضوی مشهد مقدس، ۱/۱/۱۳۸۴.</ref>.
# آزاداندیشی مخصوص محافل تخصصی است؛ نه محافل عمومی<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱؛ ۳۱/۵/۱۳۸۹.</ref>.
#آزاداندیشی، جهت لازم دارد و آن [[دعوت]] به سوی [[خدا]] است<ref>سوره نحل، آیه ۱۲۵.</ref>.<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در تاریخ ۳۱/۵/۱۳۸۹.</ref>
# آزاداندیشی به رشته یا سطح خاصی مقید نیست؛ بلکه باید در سطوح مختلف گسترش و تعمیق یابد و [[اهل]] [[فکر]]، در همه رشته‌ها، همه گونه آراء و افکار خود را، آزادانه بیان کنند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱؛ دیدار هزاران نفر از بسیجیان استان قم، ۲/۸/۱۳۸۹.</ref>.
# حمایت به روش سالم از [[افکار]] و آزاداندیشی [[وظیفه]] [[حکومت]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱؛ دیدار اعضای هیئت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref>.  
# حمایت از [[آزاد]] اندیشی نباید به حمایت از [[باطل]] و باز گذاشتن دست [[اهل باطل]] منجر شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای هیئت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref>.  
# آزاد اندیشی در زمینه سالم به نتایج مطلوب می‌رسد؛ بنابراین، آزاد اندیشی نباید به ساختارشکنی و شالوده‌شکنی و بر هم زدن پایه‌های [[هویت ملی]] بینجامد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اساتید و دانشجویان دانشگاه‌های استان سمنان، ۱۸/۸/۱۳۸۵.</ref>.
# برای آزاداندیشی ایجاد فضای گفتمانی لازم است و راهکار آن آزاداندیشی فردی و سازمانی است: [[فکر]] کردن، گفتن، [[نوشتن]]، انعکاس دادن در مجامعِ علمی، راه‌اندازی کرسی‌های آزاداندیشی و نهادینه کردن گفتگوی محترمانه، عاقلانه، منصفانه و با [[استدلال]]<ref>حضرت¬آیت‌الله¬خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱؛ ۳/۷/۱۳۹۰.</ref>.<ref>[[ابوالحسن حسنی (زاده 1348)|حسنی، ابوالحسن]]، [[آزادی اسلامی - حسنی (مقاله)|مقاله «آزادی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۱۵۳.</ref>


== پرسش وابسته ==
== پرسش وابسته ==
خط ۱۷: خط ۴۱:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:152259.jpg|22px]] [[هادی اکبری]]، [[فاطمه پهلوان‌پور]]، [[آزادی - اکبری و پهلوان‌پور (مقاله)|'''آزادی''']]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]
# [[پرونده:1100648.jpg|22px]] [[شریف لک‌زایی|لک‌زایی، شریف]]، [[آزادی (کتاب)|'''آزادی''']]
# [[پرونده:IM009731.jpg|22px]] [[حمید فاضل قانع|فاضل قانع، حمید]]، [[آزادی - فاضل قانع (مقاله)| مقاله «آزادی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۱''']]
# [[پرونده:1100697.jpg|22px]] [[منصور میراحمدی|میراحمدی، منصور]] و [[رجبعلی اسفندیار|اسفندیار، رجبعلی]]، [[آزادی - میراحمدی (مقاله)| مقاله «آزادی»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|'''مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌''']]
# [[پرونده:1100618.jpg|22px]] [[علی حسن‌زاده|حسن‌زاده، علی]]، [[آزادی اسلامی - حسن‌زاده (مقاله)| مقاله «آزادی اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']]
# [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[ابوالحسن حسنی (زاده 1348)|حسنی، ابوالحسن]]، [[آزادی اسلامی - حسنی (مقاله)|مقاله «آزادی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|'''منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


نسخهٔ ‏۱۶ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۸

این مدخل زیرشاخهٔ بحث آزادی اندیشه است. آزادی اندیشه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آزادی اندیشه در قرآن - آزادی اندیشه در سیره نبوی - آزادی اندیشه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

آزادی در اندیشه از مهم‌ترین جلوه‌های آزادی فردی است و ناظر به آزادی افراد در گزینش هر اندیشه و باوری است که آن را درست می‌دانند[۱]. اصل آزادی عقیده، از اصول مورد احترام در آموزه‌های اسلامی است[۲] و اسلام، مکتب تحمیل نیست[۳]؛ زیرا تحمیل دیدگاه و جلوگیری از آزادی اندیشه، به اختناق و استبداد می‌انجامد[۴].[۵]

دلایل آزادی اندیشه در اسلام

این نوع آزادی در ارتباط انسان با پروردگارش اتفاق می‌افتد و مربوط به اعتقادات و چگونگی رابطه انسان و خداوند است و با مفاهیم جبر و اختیار سر و کار دارد. در این نوع آزادی، انسان باید دارای اختیار و اراده آزاد باشد تا با خدای خود ارتباط برقرار کند. تأکید اسلام بر اصل نفی ولایت انسان بر انسان دیگر به جز اذن الهی دلیل همین مدعاست[۶]، همچنین تأکید بر آزمایش الهی بندگان، خود دلیلی بر وجود چنین آزادی است[۷].

دستور شریعت بر امر به معروف و نهی از منکر بندگان که از فروعات دین بوده و حاکی از نظارت مؤمنان بر رفتار یکدیگر است، نشان دیگری از آموزه دین اسلام در خصوص آزادی است[۸].[۹]

ضرورت آزاداندیشی

آزادی فکر و بیان یکی از مهمترین مظاهر آزادی عقیده است . مفهوم آزادی فکر، تابع موضوع «آزادی فکر از...» است. در بسیاری از مصادیق آزادی، وجه برجسته آزادی از یک امر خارجی چون ظلم و ستم حاکمان است؛ اما مسأله عمده آزادی فکر، آزادی از خودباختگی و تقلید است. موضوع آزاداندیشی شامل همه موضوعاتی است که ماهیت فرهنگی دارند[۱۰].

جنبه ایجابی آزاداندیشی عبارت از آزادانه فکر کردن و تصمیم گرفتن و جنبه سلبی آن ترجمه‌ای تقلیدی و بر اثر تلقین دنبال بلندگوهای تبلیغاتی حرکت نکردن است[۱۱]. اگر در جامعه‌ای آزادی فکر پذیرفته شد، آزادی بیان نیز پذیرفته می‌شود. حتی اگر فردی در فکر و اندیشه خود آزاد بود، در بیان آن مقید به اجازه دیگران نخواهد شد.

برخی برای ضرورت آزاداندیشی از مواضع مختلفی استدلال می‌آورد:

  1. بدون آزاداندیشی، رشد اجتماعی، علمی، فکری و فلسفی امکان ندارد[۱۲]. کار حقیقی در زمینه گسترش و توسعه واقعیِ فرهنگ و اندیشه و علم نیازمند آزاداندیشی است[۱۳]. نبود آزاداندیشی، یعنی خودباختگی و تقلید در اندیشه. این امر ملازم با قبول سلطه بیگانه است.
  2. آزاداندیشی لازمه علمی بودن جامعه و فرد است و تحجر در میدان علم، اصولاً معنا ندارد[۱۴].
  3. همواره رشد در کلام، فلسفه و هر علم دیگر، در سایه مباحثه و جدل و بحث و وجود معارض بوده است[۱۵]. اساساً رشد شیعه حاصل آزاد فکری و عقلانیت آن است که از تعالیم اهل بیت(ع) اخذ کرده است[۱۶].
  4. آزادی به مثابه یک حق انسانی برای اندیشیدن و گفتن، مصداقی از آزادی تأکید و تجلیل شده در قرآن کریم و کلمات ائمه(ع) است[۱۷]. به همین جهت، آزادی و آزاداندیشی، یکی از مبانی اصلی اصول‌گرایی باید به شمار آید[۱۸].[۱۹]

اصول آزاداندیشی

  1. آزاداندیشی یک امر تشریفاتی یا شعار تبلیغاتی نیست، بلکه باید به مثابه یک کارزار فکری باشد[۲۰].
  2. آزاداندیشی بدون نهاد اجتماعی ممکن نیست. بنابراین، نسبت به مسأله آزاداندیشی، احساس مسئولیت همگانی، در دولت، مردم و نخبگان، ضرورت دارد[۲۱].
  3. آزاداندیشی مخصوص محافل تخصصی است؛ نه محافل عمومی[۲۲].
  4. آزاداندیشی، جهت لازم دارد و آن دعوت به سوی خدا است[۲۳].[۲۴]
  5. آزاداندیشی به رشته یا سطح خاصی مقید نیست؛ بلکه باید در سطوح مختلف گسترش و تعمیق یابد و اهل فکر، در همه رشته‌ها، همه گونه آراء و افکار خود را، آزادانه بیان کنند[۲۵].
  6. حمایت به روش سالم از افکار و آزاداندیشی وظیفه حکومت است[۲۶].
  7. حمایت از آزاد اندیشی نباید به حمایت از باطل و باز گذاشتن دست اهل باطل منجر شود[۲۷].
  8. آزاد اندیشی در زمینه سالم به نتایج مطلوب می‌رسد؛ بنابراین، آزاد اندیشی نباید به ساختارشکنی و شالوده‌شکنی و بر هم زدن پایه‌های هویت ملی بینجامد[۲۸].
  9. برای آزاداندیشی ایجاد فضای گفتمانی لازم است و راهکار آن آزاداندیشی فردی و سازمانی است: فکر کردن، گفتن، نوشتن، انعکاس دادن در مجامعِ علمی، راه‌اندازی کرسی‌های آزاداندیشی و نهادینه کردن گفتگوی محترمانه، عاقلانه، منصفانه و با استدلال[۲۹].[۳۰]

پرسش وابسته

منابع

  1. لک‌زایی، شریف، آزادی
  2. فاضل قانع، حمید، مقاله «آزادی»، دانشنامه امام خمینی ج۱
  3. میراحمدی، منصور و اسفندیار، رجبعلی، مقاله «آزادی»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌
  4. حسن‌زاده، علی، مقاله «آزادی اسلامی»، منظومه فکری امام خمینی
  5. حسنی، ابوالحسن، مقاله «آزادی اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲

پانویس

  1. ↑ منوچهر طباطبایی مؤتمنی، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، ص۶۵.
  2. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۳۷۱؛ ج۴، ص۴۳۵؛ ج۶، ص۲۶۲؛ ج۱۴، ص۹۳.
  3. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۱، ص۱۵۷.
  4. ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۹۱.
  5. ↑ فاضل قانع، حمید، مقاله «آزادی»، دانشنامه امام خمینی، ج۱؛ لک‌زایی، شریف، آزادی، ص ۵۶؛ میراحمدی، منصور و اسفندیار، رجبعلی، مقاله «آزادی»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌، ص ۱۰.
  6. ↑ سوره غاشیه، آیه ۲۱-۲۳.
  7. ↑ سوره بقره، آیه ۱۵۵.
  8. ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۰۴، سوره توبه، آیه ۷۱.
  9. ↑ حسن‌زاده، علی، مقاله «آزادی اسلامی»، منظومه فکری امام خمینی، ص ۷۸۴.
  10. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار جمعی از اعضای تشکل‌ها، کانون‌ها، نشریات، هیئت‌های مذهبی و شماری از نخبگان دانشجویی، ۱۵/۸/۱۳۸۲.
  11. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با جمعی از اعضای تشکل‌ها، کانون‌ها، نشریات هیئت‌های مذهبی و شماری از نخبگان دانشجویی، ۱۵/۸/۱۳۸۲.
  12. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، ۲۹/۳/۱۳۸۵.
  13. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱.
  14. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با هزاران نفر از بسیجیان استان قم، ۲/۸/۱۳۸۹.
  15. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای هیئت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.
  16. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با روحانیون، ۱۷/۸/۱۳۸۵.
  17. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.
  18. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، ۲۹/۳/۱۳۸۵.
  19. ↑ حسنی، ابوالحسن، مقاله «آزادی اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ ص ۱۱۵۳.
  20. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای هیئت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.
  21. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در صحن جامع رضوی مشهد مقدس، ۱/۱/۱۳۸۴.
  22. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱؛ ۳۱/۵/۱۳۸۹.
  23. ↑ سوره نحل، آیه ۱۲۵.
  24. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در تاریخ ۳۱/۵/۱۳۸۹.
  25. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱؛ دیدار هزاران نفر از بسیجیان استان قم، ۲/۸/۱۳۸۹.
  26. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱؛ دیدار اعضای هیئت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.
  27. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای هیئت دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.
  28. ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اساتید و دانشجویان دانشگاه‌های استان سمنان، ۱۸/۸/۱۳۸۵.
  29. ↑ حضرت¬آیت‌الله¬خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای انجمن اهل قلم، ۷/۱۱/۱۳۸۱؛ ۳/۷/۱۳۹۰.
  30. ↑ حسنی، ابوالحسن، مقاله «آزادی اسلامی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ ص ۱۱۵۳.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=آزادی_اندیشه&oldid=1223857»