امانت در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۲۳ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۱۲

مقدمه

امانت از ریشه «ا م ن»، به معنای زوال خوف و احساس آرامش در امری است^[۱]. امانت به معنای مصدری، به معنای آرامش یافتن است. کاربرد اسمی این واژه، ناظر بر امری است که مالکیّت اصلی آن متعلّق به دیگری است و به طور موقت، در اختیار امینی قرارگرفته و از بودن امانت نزد آن امین احساس آرامش حاصل می‌شود و ترس از دست رفتن یا ورود صدمه به امانت وجود ندارد^[۲]. بنابراین، در امانت چند اصل مورد توجه قرار می‌گیرد: امانت، امر با ارزشی در نظر مالک آن است؛ که خوف از دست رفتن و ضایع شدن در آن وجود دارد. امینِ بر امانت، می‌باید استعداد حفظ آن را داشته باشد و از ارزش آن آگاه باشد. امانت نزد امین موقت است و در نهایت باید به صاحب اصلی آن به صورت اولیه‌اش و بدون تصرّف در آن بازگردد. رابطه امین و امانت، رابطه ظرف و مظروف است و لذا هر مقدار که امانت با ارزش‌تر باشد، ظرف شریف‌تری را می‌طلبد.^[۳]
«امانت» به معنای آن چیزی است که به ودیعه نهاده می‌شود. این واژه از ماده «أمن» گرفته شده که به معنای سکون قلب و رفع خوف و اضطراب است^[۴]. چنان که درکلام حضرت یعقوب (ع) خطاب به فرزندانش، این معنا به خوبی دیده می‌شود: ﴿قَالَ هَلْ آمَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنْتُكُمْ عَلَى أَخِيهِ مِنْ قَبْلُ فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ﴾^[۵] براین اساس، اگر امانت را به صورت مصدری معنا کنیم، ضد خیانت و به معنای آرامش یافتن و سکون قلب و طمأنینه است^[۶] و اگر به صورت اسمی معنا کنیم، به معنای چیزی است که بر محور آن به دیگری اعتماد می‌شود^[۷]. به عبارت دیگر، امانت ودیعه‌ای است که از طرف صاحب امانت موقتاً در اختیار کسی قرار می‌گیرد که مورد اعتماد ودیعه‌گذار است و اگر امین در نگهداری امانت کوتاهی کند، خائن نامیده می‌شود.^[۸]

پرسش مستقیم

امانت در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)

منابع

پانویس

↑ لسان العرب، ج۱۳، ص۲۱.
↑ المصباح المنیر، ج۲، ص۲۴.
↑ فیاض‌بخش، محمد تقی و محسنی، فرید، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۲ ص ۱۰۲.
↑ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی) (مؤسسه دار الهجرة، ۱۴۱۴ ﻫ.ق)، ج۲، ص۲۴.
↑ «گفت: آیا شما را بر او جز همان‌گونه امین می‌توانم داشت که پیش از این بر برادرش امین داشته بودم؟ پس خداوند بهترین نگهبان و او بخشاینده‌ترین بخشایندگان است» سوره یوسف، آیه ۶۴.
↑ مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه. ش.)، ج۴، ص۶۹۷.
↑ المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ﻫ.ق)، ج۱۶، ص۳۴۸.
↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۵ ص ۴۲۴.

[1] لسان العرب، ج۱۳، ص۲۱.

[2] المصباح المنیر، ج۲، ص۲۴.

[3] فیاض‌بخش، محمد تقی و محسنی، فرید، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۲ ص ۱۰۲.

[4] المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی) (مؤسسه دار الهجرة، ۱۴۱۴ ﻫ.ق)، ج۲، ص۲۴.

[5] «گفت: آیا شما را بر او جز همان‌گونه امین می‌توانم داشت که پیش از این بر برادرش امین داشته بودم؟ پس خداوند بهترین نگهبان و او بخشاینده‌ترین بخشایندگان است» سوره یوسف، آیه ۶۴.

[6] مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه. ش.)، ج۴، ص۶۹۷.

[7] المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ﻫ.ق)، ج۱۶، ص۳۴۸.

[8] فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۵ ص ۴۲۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 * امانت از ریشه «ا م ن»، به معنای زوال [[خوف]] و [[احساس]] [[آرامش]] در امری است<ref>لسان العرب، ج۱۳، ص۲۱.</ref>. [[امانت]] به معنای مصدری، به معنای آرامش یافتن است. کاربرد اسمی این واژه، ناظر بر امری است که [[مالکیّت]] اصلی آن متعلّق به دیگری است و به طور موقت، در [[اختیار]] امینی قرارگرفته و از بودن امانت نزد آن [[امین]] احساس آرامش حاصل می‌شود و [[ترس]] از دست رفتن یا ورود صدمه به امانت وجود ندارد<ref>المصباح المنیر، ج۲، ص۲۴.</ref>. بنابراین، در امانت چند اصل مورد توجه قرار می‌گیرد: امانت، امر با ارزشی در نظر [[مالک]] آن است؛ که خوف از دست رفتن و ضایع شدن در آن وجود دارد. امینِ بر امانت، می‌باید [[استعداد]] [[حفظ]] آن را داشته باشد و از [[ارزش]] آن [[آگاه]] باشد. امانت نزد امین موقت است و در نهایت باید به صاحب اصلی آن به صورت اولیه‌اش و بدون تصرّف در آن بازگردد. رابطه امین و امانت، رابطه ظرف و مظروف است و لذا هر مقدار که امانت با ارزش‌تر باشد، ظرف شریف‌تری را می‌طلبد.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۲ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۲ ص ۱۰۲.</ref>
 *«[[امانت]]» به معنای آن چیزی است که به [[ودیعه]] نهاده می‌شود. این واژه از ماده «[[أمن]]» گرفته شده که به معنای سکون [[قلب]] و رفع [[خوف]] و [[اضطراب]] است<ref>المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی) (مؤسسه دار الهجرة، ۱۴۱۴ ﻫ.ق)، ج۲، ص۲۴.</ref>. چنان که درکلام [[حضرت یعقوب]] {{ع}} خطاب به فرزندانش، این معنا به خوبی دیده می‌شود: {{متن قرآن|قَالَ هَلْ آمَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنْتُكُمْ عَلَى أَخِيهِ مِنْ قَبْلُ فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}<ref>«گفت: آیا شما را بر او جز همان‌گونه امین می‌توانم داشت که پیش از این بر برادرش امین داشته بودم؟ پس خداوند بهترین نگهبان و او بخشاینده‌ترین بخشایندگان است» سوره یوسف، آیه ۶۴.</ref> براین اساس، اگر امانت را به صورت مصدری معنا کنیم، [[ضد]] [[خیانت]] و به معنای [[آرامش]] یافتن و سکون قلب و [[طمأنینه]] است<ref>مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه. ش.)، ج۴، ص۶۹۷.</ref> و اگر به صورت اسمی معنا کنیم، به معنای چیزی است که بر محور آن به دیگری [[اعتماد]] می‌شود<ref>المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ﻫ.ق)، ج۱۶، ص۳۴۸.</ref>. به عبارت دیگر، امانت ودیعه‌ای است که از طرف صاحب امانت موقتاً در [[اختیار]] کسی قرار می‌گیرد که مورد اعتماد ودیعه‌گذار است و اگر [[امین]] در نگهداری امانت کوتاهی کند، [[خائن]] نامیده می‌شود.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۵ ص ۴۲۴.</ref>
-== نکاتی پیرامون واژه «امانت» ==
-# با توجه به معنای امانت، روشن می‌شود که امانت اصالتاً از آنِ دیگری است و موقتاً در اختیار [[امانت‌دار]] است. همچنین معنای [[صداقت]] یا خیانت در امانت، به چگونگی [[حفظ]] [[حریم]] مالِ غیر در دورانی که امانت‌دار [[ولایت]] بر آن دارد، باز می‌گردد.
-# در واژه امانت، معانی [[اطمینان]]، آرامش، [[تصدیق]] دیگری و [[ثقه]] و اعتماد به او وجود دارد<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۱۵۰.</ref>. چون این امور از اوصاف [[قلبی]] است، شدت و [[ضعف]] آنها به [[میزان]] [[ارزش]] امانت باز می‌گردد. هر مقدار که امانت نزد صاحبش عزیزتر و گرانبهاتر باشد، بیانگر اعتماد بیشتر به [[امانت‌دار]] است. متقابلاً، هر مقدار که [[امانت]] ارزشمندتر باشد، [[خیانت]] در آن [[عقاب]] و بازخواست شدیدتری را به دنبال دارد؛ چنان‌که [[آیه]] مورد [[استدلال]] به خوبی بیانگر این معنا است.
-[[مقام]] و مرتبه [[امین]] و امانت به یکدیگر گره خورده است. به این ترتیب که هر مقدار امانت ارزشمندتر باشد، از یک طرف بیانگر [[میزان]] [[اعتماد]] صاحب امانت به امین است و از سوی دیگر، بیانگر [[قدرت]] امین و مقام و مرتبه او در [[حفظ امانت]] می‌باشد؛ چنان‌که [[حضرت یعقوب]] {{ع}} درشماتت [[فرزندان]] خود هنگام سپردن [[بنیامین]] به برادرانش فرمود: {{متن قرآن|قَالَ هَلْ آمَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنْتُكُمْ عَلَى أَخِيهِ مِنْ قَبْلُ}}<ref>«گفت: آیا شما را بر او جز همان‌گونه امین می‌توانم داشت که پیش از این بر برادرش امین داشته بودم؟ پس خداوند بهترین نگهبان و او بخشاینده‌ترین بخشایندگان است» سوره یوسف، آیه ۶۴.</ref>.
-یعنی «در امانت گران‌قدری چون [[یوسف]] {{ع}} برای شما [[ارزش]] قائل شدم و اعتماد کردم و شما با خیانت در امانت، اولاً، اعتماد مرا از بین بردید و ثانیاً، ارزش و مقام خود را در نزد [[پدر]] ضایع کردید». و لذا در پایان می‌فرماید:
-{{متن قرآن|فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}<ref>«پس خداوند بهترین نگهبان و او بخشاینده‌ترین بخشایندگان است» سوره یوسف، آیه ۶۴.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۵ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۵ ص ۴۲۴.</ref>
 == پرسش مستقیم ==