حمزة بن عبدالمطلب: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  =  

[[حمزة بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف]] فرزند [[عبدالمطلب]] و [[عموی پیامبر]] {{صل}} و [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} است و [[مادر]] او [[هاله]] دختر [[وهیب بن عبدمناف]] و دختر عموی [[آمنه بنت وهب]] مادر [[رسول خدا]] {{صل}} است. کنیه‌اش ابویعلی است و پس از [[مهاجرت]] به [[مدینه]] به [[ابوعماره]] [[شهرت]] یافت<ref> المعارف، ص ۶۰۰؛ الاشتقاق، ص ۷۰.</ref>. سال تولد او را سال ۲ یا ۴ قبل از [[عام‌الفیل]] نوشته‌اند، از این رو [[اختلاف]] [[سنی]] او با [[پیامبر]] بین ۲<ref>الاستیعاب، ج ۱، ص ۳۷۰؛ اسدالغابه، ج ۲، ص ۶۷ ـ ۷۰.</ref> تا ۴<ref> انساب الاشراف، ج ۴، ص ۳۸۳.</ref> سال است. چون [[حمزه]] از [[ثویبه]] [[کنیز]] [[ابولهب]] شیر خورده و [[پیامبر]] {{صل}} هم از این [[زن]] شیر خورده، [[برادر]] رضاعی او محسوب می‌شود؛ به همین دلیل وقتی [[ازدواج]] دختر حمزه را به حضرت پیشنهاد کردند، فرمود: او دختر برادر رضاعی من است<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۸، ص۱۵۸؛ الاکمال فی اسماء الرجال، خطیب تبریزی، ص۴۱؛ رجال الطوسی، طوسی، ص۳۵؛ سنن الکبری، بیهقی، ج۷، ص۱۲۱؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۵۲۸.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[حمزه بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزه بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۰۹؛ [[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[حمزة بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزة بن عبدالمطلب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>

حمزه در [[جوانی]] همراه با [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[پیمان]] حلف‌الفضول شرکت داشت. همچنین از او در [[همراهی]] با [[ابوطالب]] و [[پیامبر]] در خواستگاری از [[خدیجه]] نام برده‌اند. حمزه، زمانی که روزگار بر [[ابوطالب]] تنگ آمده بود، [[سرپرستی]] [[جعفر]] را بر عهده گرفت. وی در دوران [[جاهلیّت]] [[ریاست]] یافت و به جایگاهی رسید که با او [[پیمان]] می‌بستند. حمزه در آغاز [[رسالت پیامبر]]، گرچه هنوز [[مسلمان]] نشده بود، اما مانند برادرش [[ابوطالب]] به [[حمایت]] از [[پیامبر اکرم]] در برابر [[مشرکان]] برخاست و در مواردی به تلافی [[آزار]] [[مشرکان]] پرداخت<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۳۱۱.</ref>.

وی سه بار [[ازدواج]] کرد. در ازدواج با [[سلمی]] دختر عمیس، باجناق [[جعفر بن ابی طالب]] شد و دخترش [[امامه]] از این [[همسر]] است که پس از شهادتش و بازگشت [[جعفر]] از [[حبشه]] تحت تکفل جعفر قرار گرفت<ref> انساب الاشراف، ج ۴، ص ۳۸۱ - ۳۸۲؛ اسدالغابه، ج ۷، ص ۱۹.</ref>. [[یعلی]] و [[عامر]] پسران حمزه از زنی [[اوسی]]<ref> الطبقات، ج ۳، ص ۵.</ref> و [[عماره]] پسر دیگرش از [[مادری]] از [[خزرج]] بود. پسری دیگر به نام بکر هم برایش یاد کرده‌اند. [[عامر]] در [[کودکی]] درگذشت<ref> الطبقات، ج ۳، ص ۵.</ref> و [[امامه]] را [[رسول خدا]] {{صل}} به پاس خدمات [[ابوسلمه]] به [[عقد]] [[ازدواج]] [[سلمة بن ابی سلمه]] درآورد؛ ولی پیش از زفاف، [[سلمه]] درگذشت<ref> الطبقات، ج ۳، ص ۵؛ انساب الاشراف، ج ۴، ص ۳۸۲.</ref>. [[یعلی بن حمزه]] ۵ پسر به نام‌های [[عماره]]، [[فضل]]، [[زبیر]]، [[عقیل]] و [[محمد]] داشت؛ لکن همگی در کودکی درگذشتند و برای حمزه فرزند و عقبی نماند<ref> الطبقات، ج ۳، ص ۵؛ المنتظم، ج ۳، ص ۱۷۸.</ref>. [[محدثان]]، تنها دو [[حدیث]] از حمزه [[ثبت]] کرده‌اند<ref> معرفة الصحابه، ج ۲، ص ۶۷۹؛ الاصابه، ج ۲، ص ۱۰۶.</ref>.<ref> [[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[حمزة بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزة بن عبدالمطلب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>

حمزه در [[سال سوم بعثت]] به [[دین اسلام]] مشرف شد. داستان اسلام آوردن حضرت حمزه را چنین [[نقل]] کرده‌اند: روزی [[ابوجهل]] در نزدیکی [[صفا]] به پیامبر {{صل}} برخورد و تا توانست ایشان را [[اذیت]] کرد و [[ناسزا]] گفت و عیب‌جویی کرد، کنیز [[عبدالله جدعان]] از میان اطاقی در بالای صفا همه این احوال را [[مشاهده]] کرد، موقعی که ابوجهل از اذیت پیامبر {{صل}} [[دست]] کشید به [[مسجد]] رفت و پیامبر {{صل}} هم به راه خود رفت.

مسلمان شدن حمزه بر [[شوکت]] و [[عظمت]] پیامبر {{صل}} و [[مسلمانان]] افزود و به همین جهت از طرف [[پروردگار]] [[لقب]] [[اسدالله]] و اسد رسوله یعنی [[شیر خدا]] و [[رسول خدا]] به او [[عطا]] شد<ref>تفسیر قمی، علی بن ابراهیم قمی، ج۱، ص۲۶۵؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۶۹؛ السیره الحلبیه، حلبی، ج۲، ص۵۳۳.</ref>. در این باره رسول خدا {{صل}} فرمودند: "[[جبرئیل]] نزد من آمد و به من خبر داد که [[حمزه]] بین اهالی آسمان‌های هفت‌گانه شیر خدا و رسول خدا نوشته شده است"<ref>{{متن حدیث|جائني جَبْرَئِيلُ واخبرني بِأَنْ حَمْزَةَ مَكْتُوبُ فِي أَهْلِ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ اسدالله رَسُولَهُ}}؛ المستدرک، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۹۴؛ مجمع الزوائد، هیثمی، ج۹، ص۲۶۸؛ معجم الکبیر، طبرانی، ج۳، ص۱۴۹؛ کشف الخفاء، عجلونی، ج۲، ص۳۴۴؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۵، ص۱۷؛ السیرة الحلبیه، حلبی، ج۲، ص۵۳۴.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[حمزه بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزه بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۰۹-۲۱۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۹۲.</ref>

حمزه همواره از پیشقدمان و در صف اول مدافعان [[پیامبر اسلام]] {{صل}} قرار داشته است، چنانکه اولین سریه<ref>سریه آن است که شخص پیغمبر {{صل}} همراه لشکر نباشد و اگر پیامبر باشد آن را غزوه می‌نامند.</ref> رسول خدا با [[سرپرستی]] حمزة بن عبدالمطلب بوده است<ref>تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۳۴؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۴۲: الدرر، ابن عبدالبر، ص۹۶؛ ذخائر العقبی، طبری، ص۱۷۶؛ مناقب آل ابی‌طالب، ابن شهرآشوب، ج۱، ص۱۶۱؛ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۳، ص۳۰۰؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ص۴۷۲؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، نمازی، ص۲۰۰.</ref> و یا آنکه در [[عقبه]] یعنی آن شبی که [[مردم مدینه]] در [[منی]] [[خدمت]] [[رسول خدا]] {{صل}} شرفیاب شدند و با او [[پیمان]] بستند تا حضرتش به [[مدینه]] کوچ کند، [[مردم]] [[مکه]] که از این [[اجتماع]] خبردار شدند همگی با [[شمشیر]] به [[خانه]] [[عبدالمطلب]] که محل انجمن بود [[هجوم]] آوردند و فقط [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} و [[حمزه]] جلو گردنه پاس می‌دادند که جمعیت [[قریش]] رسیدند، حمزه با شمشیر کشیده جلو جمعیت [[ایستاده]] و قسم یاد کرد به [[خدا]] هر که قدم به این گردنه بگذارد او را با شمشیر قطعه قطعه می‌کنم، مردم که چنین دیدند عقب‌نشینی کرده و برگشتند<ref>تفسیر قمی، علی بن ابراهیم قمی، ج۱، ص۲۷۳؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۱۴۴؛ تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۲، ص۲۹۴؛ حلیة الأبرار، علامه بحرانی، ج۱، ص۹۴.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[حمزه بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزه بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۱۲؛ [[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[حمزة بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزة بن عبدالمطلب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>

در [[سال اول هجری]] در حالی که بیش از هفت ماه از [[هجرت]] رسول خدا {{صل}} نگذشته بود، آن حضرت، حمزه عموی خود را همراه با سی نفر سواره از [[مهاجرین]] با پرچمی سفید [[مأمور]] حمله به کاروان [[اقتصادی]] قریش که از [[شام]] به مکه می‌رفت کرد و حمزه با [[ابوجهل]] و سیصد نفر از همراهانش مواجه شد ولی براثر میانجی‌گری مجدی بن عمرو جهنی [[جنگی]] در نگرفت<ref> المغازی، ج ۱، ص ۹؛ الطبقات، ج ۲، ص ۴، السیرة النبویه، ج ۲، ص ۵۹۵.</ref>. این اولین لشکری بود که رسول خدا {{صل}} در مدینه به [[مأموریت]] فرستاد<ref>تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۳۴؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۲، ص۶ و ۵۱؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ص۴۳۰۱؛ المستدرک، حاکم نیشابوری، ج۲۳، ص۱۸۷؛ ذخائر العقبی، طبری، ص۱۷۶؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۲، ص۴۷؛ امتاع الاسماع، مقریزی، ج۱، ص۷۱؛ الاعلام، زرکلی، ج۲، ص۲۷۸؛ اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۶، ص۲۴۴.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[حمزه بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزه بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۱۳؛ [[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[حمزة بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزة بن عبدالمطلب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>

[[حمزه]] در [[جنگ‌ها]] با پر شترمرغی که در بالای سر قرار می‌داد شناخته می‌شد. در [[بدر]] با دو [[شمشیر]] در مقابل [[رسول خدا]] {{صل}} جنگید، بسیاری از [[اسیران]] بدر می‌پرسیدند آنکه بالای سر خود با پر علامت نهاده کیست؟ گفته می‌شد حمزه است، می‌گفتند او ما را [[اسیر]] نمود<ref>ذخائر العقبی، طبری، ص۱۷۵؛ المستدرک، حاکم نیشابوری، ج۲، ص۱۱۷؛ سنن الکبری، بیهقی، ج۳، ص۲۷۶؛ مجمع الزوائد، هیثمی، ج۶، ص۸۱؛ معجم الکبیر، طبرانی، ج۳، ص۱۵۰.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[حمزه بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزه بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۱۳-۲۱۴؛ [[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[حمزة بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزة بن عبدالمطلب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>

وحشی می‌گوید: با خود اندیشیدم و دیدم که به محمد دست نمی‌یابم زیرا یارانش اطرافش را دارند و علی هم در میدان جنگ خیلی حواسش جمع و متوجه همه اطراف و جوانب است، ولی حمزه وقتی که به [[خشم]] می‌آید جلو پایش را نمی‌بیند، لذا در کمین وی برآمدم. دیدم جمعیت را مانند [[گله]] می‌راند و به هر سو رو می‌کند مردان [[جنگی]] از جلوی روی او فرار می‌کنند و هر که با او مصاف می‌دهد کشته می‌شود. درصدد بودم تا وقتی که نزدیک من رسید، حربه پران خود را به حرکت درآورده و به طرف او پرتاب نمودم، خنجر بران به تهیگاهش رسید و از مثانه‌اش خارج شد و [[حمزه]] به [[زمین]] افتاد، مدتی درنگ نمودم تا وقتی که [[جان]] داد. بالای سر او رفتم، شکمش را پاره نموده و جگرش را بیرون آوردم و برای [[هند]] بردم؛ هند جگر حمزه را به دندان گرفت تا بجود ولی در دهن او مانند سنگ سخت شد و نتوانست بخورد به زمین افکند (از اینجا هند به {{عربی|"آكلة الأكباد"}} یعنی جگرخوار معروف گردید)<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[حمزه بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزه بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۱۷-۲۱۸؛ [[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[حمزة بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزة بن عبدالمطلب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>.

پیامبر {{صل}} بعد از [[شهادت]] حمزه در [[جنگ اُحد]] فرمودند: "[[برترین]] شهدا [[حمزه بن عبد المطلب]] است"<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلَ اَلشُّهَدَاءِ حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ اَلْمُطَّلِبِ}}؛ احکام القرآن، جصاص، ج۱، ص۸۵؛ تفسیر ثعلبی، ثعلبی، ج۲، ص۱۲۵؛ تفسیر سمعانی، سمعانی، ج۴، ص۲۳۳؛ مجمع الزوائد، هیثمی، ج۹، ص۳۶۸؛ المعجم الاوسط، طبرانی، ج۱، ص۲۸۱.</ref>. از [[روایات]] بسیاری استفاده می‌شود [[پیامبر]] {{صل}} و بزرگان [[دین]] به زیارت قبر حمزه اهمیت می‌دادند، بلکه [[دستور]] داده شده آن حضرت را زیارت کنند. پیامبر {{صل}} همواره به زیارت قبر حمزه می‌رفت و دستور می‌فرمود دیگران هم به زیارتش بروند، هم‌چنین فاطمه زهرا {{س}} هر [[شنبه]] صبح به زیارت قبر حمزه می‌رفت و او را زیارت می‌کرد<ref>من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج۱، ص۱۸۰؛ تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج۱، ص۴۶۵؛ المعتبر، محقق حلی، ج۱، ص۳۴۰؛ الحدائق الناظرة، علامه بحرانی، ج۴، ص۱۷۰.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[حمزه بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزه بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۲۰-۲۲۱؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۳۱۱؛ [[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[حمزة بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزة بن عبدالمطلب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱]].</ref>

زمانی که وحشی قاتل حمزه [[اسلام]] آورد و [[خدمت]] رسول خدا {{صل}} رسید حضرت از او سؤال کردند عمویم حمزه را چگونه کشتی. او نحوه کشتن حمزه را تعریف کرد. حضرت ناراحت شده و [[گریه]] کردند و فرمودند: تو را بخشیدم اما از جلوی چشم من دور شو پس هر [[زمان]] که [[رسول خدا]] {{صل}} را می‌دید فرار می‌کرد تا اینکه به [[شام]] رفت و آنجا شراب می‌نوشید و او اولین کسی بود که حد شراب بر او جاری شد<ref>انساب الاشراف، بلاذری، ج۴، ص۲۹۲؛ تفسیر ثعلبی، ثعلبی، ج۳، ص۳۲۵؛ شرح الاخبار، قاضی نعمان مغربی، ج۳، ص۲۳۱؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۵۶۵؛ سعد السعود، سید ابن طاووس، ص۲۱۱؛ عمدة القاری، عینی، ج۱۷، ص۱۵۹؛ فتح الباری، ابن حجر، ج۷، ص۲۸۴؛ معجم الاوسط، طبرانی، ج۲، ص۲۲۲؛ مستدرک سفینه البحار، نمازی، ج۱۰، ص۲۶۳؛ تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۷، ص۲۸۵.</ref>. آنقدر شراب خورد و حد بر او جاری شد تا [[عمر]] [[دستور]] داد اسم او را از [[دیوان]] خط بزنند و دیگر سهمی از [[بیت المال]] به او ندهند<ref>البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۴، ص۱۹.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[حمزه بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزه بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۲۴.</ref>

[[حضرت سجاد]] {{ع}} در [[مسجد دمشق]] ضمن [[خطبه]] مشهوری که خواند فرمود: به واسطه هفت نفر [[برتری]] یافتیم که [[محمد]] از ماست و [[صدیق]] [[علی بن ابی طالب]] از ماست، [[طیار]] ([[جعفر]]) از ماست و [[شیر خدا]] و پیامبر ([[حمزه]]) از ماست و دو [[سبط]] این [[امت]] ([[حسن]] و [[حسین]]) از ما هستند. در این خطبه حضرت سجاد به حمزه و جعفر در ردیف پیامبر و [[امامان]] [[افتخار]] می‌کند<ref>{{متن حدیث|فَضَّلَنَا، بِسَبْعِ أَعْطَيْنَا: الْعِلْمُ، وَ الْحِلْمِ، وَ السَّمَاحَةِ، وَ الْفَصَاحَةَ، وَ الشَّجَاعَةَ، وَ الْمَحَبَّةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ فَضَّلَنَا بِأَنْ مِنَّا النَّبِيِّ الْمُخْتَارِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ مِنَّا الصَّدِيقَ، وَ مِنَّا الطَّيَّارِ، وَ مِنَّا أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ، وَ مِنَّا خِيَرَةً نِساءِ الْعالَمِينَ، وَ مِنَّا سِبْطاً هَذِهِ الُامَّةِ}}؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۴۵، ص۱۳۸؛ العوالم، علامه بحرانی، ص۴۳۸؛ لواعج الاشجان، امین عاملی، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[حمزه بن عبدالمطلب (مقاله)|مقاله «حمزه بن عبدالمطلب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۲۷-۲۲۹.</ref>