بحث:طاغوت در قرآن

مقدمه

طاغوت، بر وزن فعلوت، همانند ملکوت، ولی در آن طاغوت لام الفعل بر عین الفعل مقدّم شده است و چون مصدر است بر مبالغه بسیار دلالت دارد و به معنای هر متجاوز و معبود غیر خداوند است. به جادوگر، کافر، کاهن، جنیّان سرکش و بازدارنده از حق اطلاق طاغوت شده است. در این مدخل، از واژه «طاغوت» استفاده شده است.

مقدمه

طاغوت هشت بار در قرآن مجید بدین قرار مذکور است: سوره بقره آیات ۲۵۷ و ۲۵۹ - سوره نساء آیات ۵۴ و ۶۳ و ۷۸ - سوره مائده آیه ۶۵ - سوره نحل آیه ۳۸ سوره زمر آیه ۱۹.

بنابر نقل معجم القرآن طاغوت نام بتی از بت‌های قریش یا نام کعب بن اشرف است و ممکن است طاغوت بر شیطان اطلاق گردد.

در سوره مائده مراد از طاغوت بت بعل یا گاو آپیس یا بت‌های دیگری است که یهود چندین بار به عبادت آنها دچار شده‌اند. مخصوصا پرستش گاو از عهدی که یهود در مصر می‌زیسته‌اند در خاطر ایشان باقی بوده و هر گاه که فرصتی می‌یافته‌اند بر حسب عادت دیرین پرستش آن را معمول می‌داشته‌اند، چنانکه هنگام غیبت حضرت موسی سامری برای آنان گوساله‌ای تعبیه کرد (رجوع شود به مقاله سامری) در زمان یربعام نیز پرستش گاو را تجدید کردند.

به هر حال بنا به نقل بیشتر مفسرین جبت و طاغوت هر دو اسم عام می‌باشند و بر همه بتان و بر هر چیزی که آدمی را از نیکی باز دارد و به ضلالت و گمراهی کشاند اطلاق می‌شود. بعضی ریشه طاغوت را طغیان پنداشته‌اند.

به عقیده نگارنده می‌بایست اصل لفظ طاغوت عبری باشد زیرا حروف (واو) و (تا) از زوائدی است که به کلمات عبری افزوده می‌شود و با افزودن این زوائد نوعی نسبت می‌سازند، چنانکه طالوت از کلمه‌ای به معنی طول به همین ترتیب ساخته شده است. گاه (واو) و (تاء) در عبری علامت جمع است مانند ایلوت به معنی درختان.

دور نیست که لفظ جبت با قبط و اژیبت و کبت که به معنی مصر است رابطه‌ای داشته باشد.

بنا بر افسانه‌های یونانی اجپتیوس یا اگپتیوس شاهزاده‌ای بوده که از نپتون و لیبی متولد شده و پنجاه پسر داشته که پسرانش با پنجاه دختران دانئوس برادر اجپتیوس مزاوجت کردند و آن دختران خود افسانه‌ای مفصل دارند. به هرحال بعید نمی‌نماید که نام جبت از نام خدا یا شاهزاده یونانی مأخوذ باشد. به موجب اقرب الموارد جبت به معنی بت و کاهن و ساحر و سحر ساحر است و بر هر معبودی غیر از خدا و هر چیزی که خیر در آن نباشد اطلاق می‌شود. به نقل راغب در مفردات غریب القرآن، جبت و جبس هر دو به یک معنی است و به نقل وی بعضی گفته‌اند (سین) جبس از جهت مبالغه به تاء) بدل شده است. این روایت و نظائر آن بر بیگانه بودن کلمه دلالت دارد و با اتکاء به قرابت لفظی آن با قبط و اجیپت نظر نگارنده قابل قبول می‌نماید.

منابع

1. خزائلی، محمد، اعلام قرآن