ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط =| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ایران در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[ایران در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط =}} | {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط =| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ایران در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[ایران در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط =}} | ||
'''ایران''' به‌معنای «سرزمین آریایی‌ها» و به کشوری اشاره دارد که در [[غرب]] | '''ایران''' به‌معنای «سرزمین آریایی‌ها» و به کشوری اشاره دارد که در [[غرب]] آسیا، بین دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب قرار دارد. امروزه [[کشور ایران]] از شمال با [[جمهوری]] [[آذربایجان]] و ارمنستان و ترکمنستان، در شرق با افغانستان و پاکستان و در غرب با ترکیه و [[عراق]] مرز زمینی دارد. نام رسمی این [[کشور]] در عصر حاضر، «جمهوری اسلامی ایران» است. زبان رسمی آن فارسی و [[اکثریت]] جمعیتش [[مسلمان]] هستند. [[مذهب]] رسمی ایران کنونی [[شیعه دوازده‌امامی]] است. ایران دارای [[تمدنی]] کهن و قلمروی پهناور، پیش از [[اسلام]] و حتی پیش از میلاد مسیح است. ایران، در طول [[تاریخ]] محل سکونت قومیت و فرهنگ‌های گوناگونی بوده و هست. حکومت‌های بسیاری در این کشور حکمرانی می‌‌کرده و در سال ۱۳۵۷ش با [[پیروزی]] «انقلاب اسلامی» به [[رهبری]] [[امام خمینی]]، تحول عمیق و گسترده‌ای از جهات [[سیاسی]]، [[اجتماعی]]، [[اقتصادی]] و [[فرهنگی]] در ایران پدید آمد. | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
ایران به معنای | ایران به معنای سرزمین آریایی‌هاست که نخست به ارن، اران، ایریا، ایرون و سپس به ایران تبدیل شده است<ref>دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج۳، ص۳۱۷۳ ـ ۳۱۷۵.</ref>. در شاهنامه و منابع تاریخی و جغرافیایی پس از [[اسلام]] نیز ایران، ایران‌زمین و ایرانشهر یا [[شهر]] ایران فراوان به کار رفته است<ref>مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵؛ خالقی مطلق، جلال، ایران درگذشت روزگاران، ج۱، ص۵۳ ـ ۵۵.</ref>. به پیشنهاد سعید نفیسی از محققان و نویسندگان معاصر در سال ۱۳۱۳ نام ایران رسمیت یافت و رژیم پهلوی در اطلاعیه‌ای در سال ۱۹۳۵م/ ۱۳۱۳ش به دولت‌های خارجی اعلام کرد که از آن پس باید در مکاتبات رسمی به نام ایران در اشاره به این [[کشور]] استفاده شود<ref>گرانتوسکی،ا۔ آ، تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ص۱۸؛ نفیسی؛ مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵ ، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵.</ref>. | ||
ایران براساس برخی منابع با ۱۶۵۴۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت، هجدهمین کشور [[جهان]] از نظر وسعت است که از سمت | ایران براساس برخی منابع با ۱۶۵۴۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت، هجدهمین کشور [[جهان]] از نظر وسعت است که از سمت شرق به افغانستان و پاکستان و از سمت شمال شرقی به ترکمنستان و از شمال به دریای خزر و از سمت شمال غربی به [[آذربایجان]] و ارمنستان و از طرف [[غرب]] به ترکیه و [[عراق]] و از جنوب به دریای عمان و خلیج [[فارس]] محدود است<ref>دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج۳، ص۳۱۷۵؛ بدیعی، ربیع، جغرافیای مفصل ایران، ج۱، ص۱۹؛ مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵.</ref>. ایران دارای آب و هوای مختلف، [[پستی]] و بلندی‌های زیاد، دریا و دریاچه‌های متعدد، جنگل و بیابان‌های وسیع است<ref>مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵ - ۳۲۶؛ جعفری، ص۱ ـ ۳.</ref>. | ||
در ایران | در ایران اقوام مختلف [[فارس]]، ترک، کرد، لر، بلوچ، ترکمن و [[عرب]] [[زندگی]] می‌کنند. زبان رسمی [[ایرانی‌ها]] فارسی است؛ ولی زبان‌ها و گویش‌های مهم ترکی، عربی، کردی، گیلکی، لری و بلوچی نیز رایج است<ref>مقصودی، مجتبی، قومیت‌ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضا پهلوی، ص۴۵.</ref>. ایران از کشورهای بزرگ [[اسلامی]] است که [[مذهب]] رسمی آن [[شیعه]] است و بزرگ‌ترین جمعیت [[شیعی]] [[جهان]] را دربر دارد<ref>گلی زواره، غلامرضا، سرزمین اسلام، شناخت کشورهای اسلامی و نواحی مسلمان‌نشین جهان، ص۱۹۰؛ مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۷.</ref>. بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵ ایران ۷۹ میلیون تن جمعیت داشته که بیش از ۹۹ درصد آن [[مسلمان]] و ۹۱ درصد شیعه‌اند (مرکز آمار ایران)<ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمای، ابوالفضل]]، [[ایران (مقاله)| مقاله «ایران»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۵۱۱۱.</ref>. | ||
== پیشینه == | == پیشینه == | ||
ایران با [[تمدنی]] کهن، قرن‌ها پیش از [[اسلام]] و حتی پیش از میلاد [[مسیح]] به عنوان یک [[کشور]]، قلمرو بسیار وسیعی را شامل می‌شده است<ref>زرین‌کوب، روزبه، ایران: تاریخ ایران در دوره باستان، ج۱۰، ص۵۲۲ ـ ۵۳۰.</ref>. پیش از اسلام [[مردم ایران]] زرتشتی بوده‌اند<ref>ولی، وهاب و میترا بصیری، ادیان جهان باستان، ج۳، ص۶۱؛ گئوویدن، گرن، دین‌های ایران، ص۲۴۹ – ۴۳۸.</ref>. | ایران با [[تمدنی]] کهن، قرن‌ها پیش از [[اسلام]] و حتی پیش از میلاد [[مسیح]] به عنوان یک [[کشور]]، قلمرو بسیار وسیعی را شامل می‌شده است<ref>زرین‌کوب، روزبه، ایران: تاریخ ایران در دوره باستان، ج۱۰، ص۵۲۲ ـ ۵۳۰.</ref>. پیش از اسلام [[مردم ایران]] زرتشتی بوده‌اند<ref>ولی، وهاب و میترا بصیری، ادیان جهان باستان، ج۳، ص۶۱؛ گئوویدن، گرن، دین‌های ایران، ص۲۴۹ – ۴۳۸.</ref>. | ||
با | با ظهور اسلام و ورود آن در دهه دوم هجری به ایران، [[دین]] بیشتر [[مردم]] اسلام شد و در دوره [[خلافت بنی‌امیه]] و سپس دوره طولانی [[خلافت بنی‌عباس]]، سرزمین ایران بخشی از قلمرو [[سرزمین اسلامی]] به شمار می‌رفت<ref>افتخارزاده، محمود، اسلام و ایران (مذهب و ملیت ایرانی)، ص۱۰۸ ـ ۱۳۳؛ زرین‌کوب، عبدالحسین، ایران، تاریخ ایران در عصر اسلامی، ج۱۰، ص۵۳۰ ـ ۵۴۰.</ref>. اسلام با جلوگیری از نفوذ و [[توسعه]] [[مسیحیت]] در ایران این [[کشور]] را از [[تاریکی]] قرون وسطایی که رهاورد مسیحیت کلیسایی بود، [[نجات]] داد<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۱۴، ص۱۷۰ – ۱۸۱ و ۳۳۰.</ref>. [[ایرانیان]] که صاحب [[تمدنی]] بزرگ بودند با نیروی [[عشق]] و [[ایمان]] توانستند در صحنه [[علم]] و [[فرهنگ]] کارهای بزرگی در راه خدمت به اسلام انجام دهند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۱۴، ص۳۲۹ و ۳۸۴.</ref>. | ||
در سال ۹۰۷ ق با روی کار آمدن [[صفویه]] و تکیه کردن بر [[مذهب تشیع]]، ایران به عنوان یک [[کشور اسلامی]] مستقل و | در سال ۹۰۷ ق با روی کار آمدن [[صفویه]] و تکیه کردن بر [[مذهب تشیع]]، ایران به عنوان یک [[کشور اسلامی]] مستقل و مقتدر [[هویت]] جدیدی پیدا کرد<ref>زرین‌کوب، عبدالحسین، ایران، تاریخ ایران در عصر اسلامی، ج۱۰، ۵۴۰ - ۵۴۱.</ref>. | ||
پس از | پس از فروپاشی [[صفویه]] سلسله قاجار در سال ۱۲۰۳ق / ۱۱۶۷ش به [[قدرت]] رسید که در دوره نسبتاً طولانی [[حکومت]] آنان ایران در معرض هجوم فرهنگی، [[سیاسی]]، [[اقتصادی]] و نظامی قدرت‌های استکباری قرار گرفت<ref>فلاح زاده، سیدحسین، رضاخان و توسعه ایران، ص۵۵ – ۵۶.</ref>. بخش‌های وسیعی از ایران جدا شد و قدرت‌های [[استعمارگر]] به ویژه دولت‌های روس و انگلیس برای [[تسلط]] بر [[کشور]] به تکاپو افتادند<ref>مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۳۴ – ۳۳۶.</ref>. | ||
در اسفند ۱۲۹۹ با کودتا | در اسفند ۱۲۹۹ با کودتا رضاخان میرپنج به قدرت رسید و از سال ۱۳۰۴ به عنوان شاه، [[سلطنت]] استعدادی خود را آغاز کرد و پس از پایان [[جنگ]] جهانی دوم و در شهریور ۱۳۲۰ و برکناری رضا شاه، محمدرضا پسر ۲۲ ساله او بر تخت سلطنت نشست<ref>ازغندی، علی‌رضا، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران، ص۲۳۰؛ زرین‌کوب، عبدالحسین، ایران، تاریخ ایران در عصر اسلامی، ج۱۰، ص۵۴۳.</ref>. | ||
رژیم پهلوی پس از [[تحکیم]] پایه‌های [[حکومت]] خود و درپیش‌گرفتن سیاست‌های ضد ارزشی و سرکوب‌گرانه در برابر [[اسلام]] و [[روحانیت]]، [[هویت]] ایران را در معرض خطر قرار داد<ref>کمالی اردکانی، علی‌اکبر، امام خمینی و بازسازی هویت ملی در ایران، ص۴۸؛ فلاح زاده، سیدحسین، رضاخان و توسعه ایران، ص۱۶۲ ـ ۱۶۵.</ref>. با سرنگونی رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی ایران گام‌های بسیار مؤثری برای بازسازی هویت ملی ایران برداشته شد<ref> کمالی اردکانی، علی‌اکبر، امام خمینی و بازسازی هویت ملی در ایران، ص۴۹ ـ ۵۶.</ref>.<ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمای، ابوالفضل]]، [[ایران (مقاله)| مقاله «ایران»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۵۱۱.</ref> | |||
== ایران در دوره معاصر == | == ایران در دوره معاصر == | ||
ایران به خاطر شرایط جغرافیایی و [[سیاسی]] و نیز منابع [[غنی]] زیستی، همواره مورد [[طمع]] [[قدرتمندان]] و | ایران به خاطر شرایط جغرافیایی و [[سیاسی]] و نیز منابع [[غنی]] زیستی، همواره مورد [[طمع]] [[قدرتمندان]] و چپاولگران بوده است<ref>مقاله استعمار و استثمار.</ref>. اقدامات اکتشافی غربیان در ایران نیز برای این بود که به طور حساب‌شده به [[چپاول]] منابع و ذخایر ایران [[اقدام]] کنند. آنان سعی می‌کردند ایران همیشه نیازمند و وابسته باشد تا دست گدایی پیش آنان دراز کند و [[منتظر]] باشد همه چیز از خارج برایش فراهم شود. | ||
رژیم پهلوی که با کمک | رژیم پهلوی که با کمک انگلیس و با [[زور]] [[سلاح]] روی کار آمده بود<ref>امام خمینی، سیدروح‌اللّه، صحیفه امام، ج۳، ص۲۹۸ ـ ۲۹۹.</ref>، همه آزادی‌ها را از میان برد و هیچ‌کس در ایران [[آزاد]] نبود و [[انتخابات]] آزاد هم اصلاً وجود نداشت<ref>امام خمینی، سیدروح‌اللّه، صحیفه امام، ج۴، ص۱۵۹، ۴۰۱؛ ج۹، ص۸۲.</ref>. سلسله پهلوی اعم از [[رضا]] و محمدرضا پهلوی به دست [[بیگانگان]] بر ایران [[تحمیل]] شدند<ref>امام خمینی، سیدروح‌اللّه، صحیفه امام، ج۴، ص۴۲۹.</ref> و [[حمایت]] این قدرت‌های بیگانه از محمدرضا پهلوی تأمین منافع خودشان بوده است<ref>امام خمینی، سیدروح‌اللّه، صحیفه امام، ج۴، ص۵۱۹.</ref>. | ||
== ایران پس از انقلاب اسلامی == | == ایران پس از انقلاب اسلامی == | ||
با | با پیروزی انقلاب اسلامی، تحول عمیق و گسترده‌ای از جهات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و [[فرهنگی]] در ایران پدید آمد<ref>مقاله انقلاب اسلامی ایران.</ref>. اتکا به مردم در همه حرکت‌ها<ref>هاشمی رفسنجانی، اکبر، ناگفته‌های انقلاب، ص۱۸۸.</ref>، ارائه الگوی [[مردم‌سالاری دینی]]<ref>فاضل میبدی، محمد تقی، مردم‌سالاری از نگاه امام خمینی، ج۱، ص۲۵۲ ـ ۲۶۳؛ ملک زاده، محمد، مردم‌سالاری دینی از نگاه امام خمینی، ج۱، ص۳۲۱ ـ ۳۳۴.</ref>، قطع دست [[بیگانگان]]، نهادینه‌سازی استقلال و [[آزادی]] [[اسلامی]]، ایجاد [[اعتماد به نفس]]، جسارت در مسائل [[علمی]]، پرورش استعدادها و ترویج روحیه خودآگاهی، احیای [[منزلت]] [[زن]]، [[وحدت]] میان فرقه‌های اسلامی، ایجاد [[انقلاب]] [[علمی]]، [[تربیت]] [[انسان‌های صالح]]، تنها بخشی از [[برکات]] و دستاوردهای انقلاب اسلامی برای ایران بوده است<ref>شفیعی، احمد، انقلاب اسلامی از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، ص۲۲ ـ ۲۳؛ فارسی، جلال الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ص۳۹۲.</ref>. | ||
کارنامه انقلاب اسلامی در حوزه مسائل [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] داخلی نیز با وجود کارشکنی‌های همه‌جانبه گروه‌های مخالف داخلی و محاصره و فشارهای اقتصادی [[غرب]] و | کارنامه انقلاب اسلامی در حوزه مسائل [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] داخلی نیز با وجود کارشکنی‌های همه‌جانبه گروه‌های مخالف داخلی و محاصره و فشارهای اقتصادی [[غرب]] و هجوم دشمن خارجی، کارآمد و در میان دیگرانقلاب‌های بزرگ ممتاز است<ref>فارسی، جلال الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ص۳۹۱ - ۴۱۹؛ جمعی از نویسندگان، ص۲۱۹ ـ ۲۳۲.</ref>. | ||
در عین حال | در عین حال ابرقدرت‌ها که از نفوذ و حاکمیت اسلام در ایران به [[هراس]] افتاده‌اند، در جهت آشفته کردن کشور و خنثی کردن آثار انقلاب اسلامی تلاش‌های زیادی انجام دادند. آنان با [[شایعه‌سازی]] و ایجاد جنگ روانی میان [[مردم]] و ایجاد [[تفرقه]] و دامن زدن به [[اختلافات]] قومی به [[ظلم و ستم]]، انفجار، [[کشتار]]، [[ترور]] و غارت اموال مردم می‌پرداختند؛ آنان همچنین برای اینکه [[اسلام]] محرّک مردم است، به تخریب و تضعیف [[مذهب]] می‌پرداختند و [[دین]] را افیون [[جامعه]] معرفی می‌کردند. | ||
رژیم عراق به دستور | رژیم عراق به دستور آمریکا و به اسم اینکه [[ایرانی‌ها]] [[فارس]] و مجوس‌اند، به ایران حمله کرد، اما [[مردم ایران]] علی‌رغم همه [[توطئه‌ها]] با قدرتی که از اسلام گرفته بودند و با اینکه کشور از هر جهت در محاصره بود و [[مردم]] با [[مشکلات]] فراوانی مواجه بودند، با تلاش و حمایت از [[دولت]]، [[جنگ]] را به خوبی پیش بردند؛ به گونه‌ای که ایران به عنوان یک کشور بزرگ و [[قدرتمند]] مطرح شد<ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمای، ابوالفضل]]، [[ایران (مقاله)| مقاله «ایران»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۵۱۴.</ref>. | ||
== ارکان پیشرفت ایران == | == ارکان پیشرفت ایران == | ||
با | با پیروزی انقلاب اسلامی زمینه [[استقلال]] و پیشرفت ایران [[اسلامی]] فراهم شده است؛ اما برای پیشرفت کشور و تحقق ایران مطلوب و به بارنشستن آرمان‌های اسلام و [[انقلاب]]، [[مجاهدت‌ها]] و تلاش‌های زیادی باید صورت گیرد و به ارکان و مؤلفه‌های زیادی توجه شود که برخی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند: | ||
#'''استقلال''': استقلال خواسته مهم و اساسی مردم ایران در طول دوران | #'''استقلال''': استقلال خواسته مهم و اساسی مردم ایران در طول دوران نهضت امام خمینی بر ضد رژیم پهلوی بود. | ||
#'''[[آزادی]]''': آزادی نیز برای [[رشد]] و تعالی فرد و [[جامعه]] و دست یافتن به ایران مطلوب لازم است و باید برای تحقق آن موانع [[سیاسی]] مانند [[سلطه]] [[استبداد]] و [[استعمار]] و نیز موانع فرهنگی و قانونی وجود نداشته باشد<ref>فارسی، جلال الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ص۳۷.</ref>. | #'''[[آزادی]]''': آزادی نیز برای [[رشد]] و تعالی فرد و [[جامعه]] و دست یافتن به ایران مطلوب لازم است و باید برای تحقق آن موانع [[سیاسی]] مانند [[سلطه]] [[استبداد]] و [[استعمار]] و نیز موانع فرهنگی و قانونی وجود نداشته باشد<ref>فارسی، جلال الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ص۳۷.</ref>. | ||
#'''برقراری حکومت صالح''': برقراری حکومت صالح مهم‌ترین مسئله در تحقق ایران مطلوب است. | #'''برقراری حکومت صالح''': برقراری حکومت صالح مهم‌ترین مسئله در تحقق ایران مطلوب است. | ||
#'''بازسازی [[هویت]] ملّی ایران''': یکی از دستاوردهای مهم | #'''بازسازی [[هویت]] ملّی ایران''': یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی بازسازی هویت ملّی ایران است. یکی از اندیشمندان اسلامی براین باور است که بازگشت به اصالت ملّی و اسلامی را برای همه [[مسلمانان]] ضروری است؛ زیرا تا هویت و خود گم‌کرده خود را نیابند، نمی‌توانند در برابر [[سلطه]] همه‌جانبه [[غرب]] به [[استقلال]] واقعی دست یابند<ref>کمالی اردکانی، علی‌اکبر، امام خمینی و بازسازی هویت ملی در ایران، ص۵۲.</ref>. | ||
#'''تعهد به اسلام و تحقق آرمان‌ها''': [[اسلام]] [[دین]] [[ترقی]] و [[قرآن]] روش ترقی و [[شکوفایی انسان]] است و [[پیشرفت]] تنها در پرتو توجه اسلام و اتکال به [[خدا]] و | #'''تعهد به اسلام و تحقق آرمان‌ها''': [[اسلام]] [[دین]] [[ترقی]] و [[قرآن]] روش ترقی و [[شکوفایی انسان]] است و [[پیشرفت]] تنها در پرتو توجه اسلام و اتکال به [[خدا]] و کار و تلاش و سازندگی با حضور همه اقشار [[مردم]] و دوری از منفعت‌طلبی حاصل می‌شود<ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمای، ابوالفضل]]، [[ایران (مقاله)| مقاله «ایران»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۵۱۵.</ref>. | ||
== پرسش مستقیم == | == پرسش مستقیم == | ||
نسخهٔ ۱۰ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۳۸
ایران از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ایران در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - ایران در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردایران به‌معنای «سرزمین آریایی‌ها» و به کشوری اشاره دارد که در غرب آسیا، بین دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب قرار دارد. امروزه کشور ایران از شمال با جمهوری آذربایجان و ارمنستان و ترکمنستان، در شرق با افغانستان و پاکستان و در غرب با ترکیه و عراق مرز زمینی دارد. نام رسمی این کشور در عصر حاضر، «جمهوری اسلامی ایران» است. زبان رسمی آن فارسی و اکثریت جمعیتش مسلمان هستند. مذهب رسمی ایران کنونی شیعه دوازده‌امامی است. ایران دارای تمدنی کهن و قلمروی پهناور، پیش از اسلام و حتی پیش از میلاد مسیح است. ایران، در طول تاریخ محل سکونت قومیت و فرهنگ‌های گوناگونی بوده و هست. حکومت‌های بسیاری در این کشور حکمرانی می‌‌کرده و در سال ۱۳۵۷ش با پیروزی «انقلاب اسلامی» به رهبری امام خمینی، تحول عمیق و گسترده‌ای از جهات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در ایران پدید آمد.
مقدمه
ایران به معنای سرزمین آریایی‌هاست که نخست به ارن، اران، ایریا، ایرون و سپس به ایران تبدیل شده است[۱]. در شاهنامه و منابع تاریخی و جغرافیایی پس از اسلام نیز ایران، ایران‌زمین و ایرانشهر یا شهر ایران فراوان به کار رفته است[۲]. به پیشنهاد سعید نفیسی از محققان و نویسندگان معاصر در سال ۱۳۱۳ نام ایران رسمیت یافت و رژیم پهلوی در اطلاعیه‌ای در سال ۱۹۳۵م/ ۱۳۱۳ش به دولت‌های خارجی اعلام کرد که از آن پس باید در مکاتبات رسمی به نام ایران در اشاره به این کشور استفاده شود[۳].
ایران براساس برخی منابع با ۱۶۵۴۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت، هجدهمین کشور جهان از نظر وسعت است که از سمت شرق به افغانستان و پاکستان و از سمت شمال شرقی به ترکمنستان و از شمال به دریای خزر و از سمت شمال غربی به آذربایجان و ارمنستان و از طرف غرب به ترکیه و عراق و از جنوب به دریای عمان و خلیج فارس محدود است[۴]. ایران دارای آب و هوای مختلف، پستی و بلندی‌های زیاد، دریا و دریاچه‌های متعدد، جنگل و بیابان‌های وسیع است[۵].
در ایران اقوام مختلف فارس، ترک، کرد، لر، بلوچ، ترکمن و عرب زندگی می‌کنند. زبان رسمی ایرانی‌ها فارسی است؛ ولی زبان‌ها و گویش‌های مهم ترکی، عربی، کردی، گیلکی، لری و بلوچی نیز رایج است[۶]. ایران از کشورهای بزرگ اسلامی است که مذهب رسمی آن شیعه است و بزرگ‌ترین جمعیت شیعی جهان را دربر دارد[۷]. بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵ ایران ۷۹ میلیون تن جمعیت داشته که بیش از ۹۹ درصد آن مسلمان و ۹۱ درصد شیعه‌اند (مرکز آمار ایران)[۸].
پیشینه
ایران با تمدنی کهن، قرن‌ها پیش از اسلام و حتی پیش از میلاد مسیح به عنوان یک کشور، قلمرو بسیار وسیعی را شامل می‌شده است[۹]. پیش از اسلام مردم ایران زرتشتی بوده‌اند[۱۰].
با ظهور اسلام و ورود آن در دهه دوم هجری به ایران، دین بیشتر مردم اسلام شد و در دوره خلافت بنی‌امیه و سپس دوره طولانی خلافت بنی‌عباس، سرزمین ایران بخشی از قلمرو سرزمین اسلامی به شمار می‌رفت[۱۱]. اسلام با جلوگیری از نفوذ و توسعه مسیحیت در ایران این کشور را از تاریکی قرون وسطایی که رهاورد مسیحیت کلیسایی بود، نجات داد[۱۲]. ایرانیان که صاحب تمدنی بزرگ بودند با نیروی عشق و ایمان توانستند در صحنه علم و فرهنگ کارهای بزرگی در راه خدمت به اسلام انجام دهند[۱۳].
در سال ۹۰۷ ق با روی کار آمدن صفویه و تکیه کردن بر مذهب تشیع، ایران به عنوان یک کشور اسلامی مستقل و مقتدر هویت جدیدی پیدا کرد[۱۴].
پس از فروپاشی صفویه سلسله قاجار در سال ۱۲۰۳ق / ۱۱۶۷ش به قدرت رسید که در دوره نسبتاً طولانی حکومت آنان ایران در معرض هجوم فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نظامی قدرت‌های استکباری قرار گرفت[۱۵]. بخش‌های وسیعی از ایران جدا شد و قدرت‌های استعمارگر به ویژه دولت‌های روس و انگلیس برای تسلط بر کشور به تکاپو افتادند[۱۶].
در اسفند ۱۲۹۹ با کودتا رضاخان میرپنج به قدرت رسید و از سال ۱۳۰۴ به عنوان شاه، سلطنت استعدادی خود را آغاز کرد و پس از پایان جنگ جهانی دوم و در شهریور ۱۳۲۰ و برکناری رضا شاه، محمدرضا پسر ۲۲ ساله او بر تخت سلطنت نشست[۱۷].
رژیم پهلوی پس از تحکیم پایه‌های حکومت خود و درپیش‌گرفتن سیاست‌های ضد ارزشی و سرکوب‌گرانه در برابر اسلام و روحانیت، هویت ایران را در معرض خطر قرار داد[۱۸]. با سرنگونی رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی ایران گام‌های بسیار مؤثری برای بازسازی هویت ملی ایران برداشته شد[۱۹].[۲۰]
ایران در دوره معاصر
ایران به خاطر شرایط جغرافیایی و سیاسی و نیز منابع غنی زیستی، همواره مورد طمع قدرتمندان و چپاولگران بوده است[۲۱]. اقدامات اکتشافی غربیان در ایران نیز برای این بود که به طور حساب‌شده به چپاول منابع و ذخایر ایران اقدام کنند. آنان سعی می‌کردند ایران همیشه نیازمند و وابسته باشد تا دست گدایی پیش آنان دراز کند و منتظر باشد همه چیز از خارج برایش فراهم شود.
رژیم پهلوی که با کمک انگلیس و با زور سلاح روی کار آمده بود[۲۲]، همه آزادی‌ها را از میان برد و هیچ‌کس در ایران آزاد نبود و انتخابات آزاد هم اصلاً وجود نداشت[۲۳]. سلسله پهلوی اعم از رضا و محمدرضا پهلوی به دست بیگانگان بر ایران تحمیل شدند[۲۴] و حمایت این قدرت‌های بیگانه از محمدرضا پهلوی تأمین منافع خودشان بوده است[۲۵].
ایران پس از انقلاب اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی، تحول عمیق و گسترده‌ای از جهات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در ایران پدید آمد[۲۶]. اتکا به مردم در همه حرکت‌ها[۲۷]، ارائه الگوی مردم‌سالاری دینی[۲۸]، قطع دست بیگانگان، نهادینه‌سازی استقلال و آزادی اسلامی، ایجاد اعتماد به نفس، جسارت در مسائل علمی، پرورش استعدادها و ترویج روحیه خودآگاهی، احیای منزلت زن، وحدت میان فرقه‌های اسلامی، ایجاد انقلاب علمی، تربیت انسان‌های صالح، تنها بخشی از برکات و دستاوردهای انقلاب اسلامی برای ایران بوده است[۲۹].
کارنامه انقلاب اسلامی در حوزه مسائل اجتماعی و اقتصادی داخلی نیز با وجود کارشکنی‌های همه‌جانبه گروه‌های مخالف داخلی و محاصره و فشارهای اقتصادی غرب و هجوم دشمن خارجی، کارآمد و در میان دیگرانقلاب‌های بزرگ ممتاز است[۳۰].
در عین حال ابرقدرت‌ها که از نفوذ و حاکمیت اسلام در ایران به هراس افتاده‌اند، در جهت آشفته کردن کشور و خنثی کردن آثار انقلاب اسلامی تلاش‌های زیادی انجام دادند. آنان با شایعه‌سازی و ایجاد جنگ روانی میان مردم و ایجاد تفرقه و دامن زدن به اختلافات قومی به ظلم و ستم، انفجار، کشتار، ترور و غارت اموال مردم می‌پرداختند؛ آنان همچنین برای اینکه اسلام محرّک مردم است، به تخریب و تضعیف مذهب می‌پرداختند و دین را افیون جامعه معرفی می‌کردند.
رژیم عراق به دستور آمریکا و به اسم اینکه ایرانی‌ها فارس و مجوس‌اند، به ایران حمله کرد، اما مردم ایران علی‌رغم همه توطئه‌ها با قدرتی که از اسلام گرفته بودند و با اینکه کشور از هر جهت در محاصره بود و مردم با مشکلات فراوانی مواجه بودند، با تلاش و حمایت از دولت، جنگ را به خوبی پیش بردند؛ به گونه‌ای که ایران به عنوان یک کشور بزرگ و قدرتمند مطرح شد[۳۱].
ارکان پیشرفت ایران
با پیروزی انقلاب اسلامی زمینه استقلال و پیشرفت ایران اسلامی فراهم شده است؛ اما برای پیشرفت کشور و تحقق ایران مطلوب و به بارنشستن آرمان‌های اسلام و انقلاب، مجاهدت‌ها و تلاش‌های زیادی باید صورت گیرد و به ارکان و مؤلفه‌های زیادی توجه شود که برخی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند:
- استقلال: استقلال خواسته مهم و اساسی مردم ایران در طول دوران نهضت امام خمینی بر ضد رژیم پهلوی بود.
- آزادی: آزادی نیز برای رشد و تعالی فرد و جامعه و دست یافتن به ایران مطلوب لازم است و باید برای تحقق آن موانع سیاسی مانند سلطه استبداد و استعمار و نیز موانع فرهنگی و قانونی وجود نداشته باشد[۳۲].
- برقراری حکومت صالح: برقراری حکومت صالح مهم‌ترین مسئله در تحقق ایران مطلوب است.
- بازسازی هویت ملّی ایران: یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی بازسازی هویت ملّی ایران است. یکی از اندیشمندان اسلامی براین باور است که بازگشت به اصالت ملّی و اسلامی را برای همه مسلمانان ضروری است؛ زیرا تا هویت و خود گم‌کرده خود را نیابند، نمی‌توانند در برابر سلطه همه‌جانبه غرب به استقلال واقعی دست یابند[۳۳].
- تعهد به اسلام و تحقق آرمان‌ها: اسلام دین ترقی و قرآن روش ترقی و شکوفایی انسان است و پیشرفت تنها در پرتو توجه اسلام و اتکال به خدا و کار و تلاش و سازندگی با حضور همه اقشار مردم و دوری از منفعت‌طلبی حاصل می‌شود[۳۴].
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج۳، ص۳۱۷۳ ـ ۳۱۷۵.
- ↑ مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵؛ خالقی مطلق، جلال، ایران درگذشت روزگاران، ج۱، ص۵۳ ـ ۵۵.
- ↑ گرانتوسکی،ا۔ آ، تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ص۱۸؛ نفیسی؛ مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵ ، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵.
- ↑ دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج۳، ص۳۱۷۵؛ بدیعی، ربیع، جغرافیای مفصل ایران، ج۱، ص۱۹؛ مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵.
- ↑ مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۵ - ۳۲۶؛ جعفری، ص۱ ـ ۳.
- ↑ مقصودی، مجتبی، قومیت‌ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضا پهلوی، ص۴۵.
- ↑ گلی زواره، غلامرضا، سرزمین اسلام، شناخت کشورهای اسلامی و نواحی مسلمان‌نشین جهان، ص۱۹۰؛ مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۲۷.
- ↑ یغمای، ابوالفضل، مقاله «ایران»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۵۱۱۱.
- ↑ زرین‌کوب، روزبه، ایران: تاریخ ایران در دوره باستان، ج۱۰، ص۵۲۲ ـ ۵۳۰.
- ↑ ولی، وهاب و میترا بصیری، ادیان جهان باستان، ج۳، ص۶۱؛ گئوویدن، گرن، دین‌های ایران، ص۲۴۹ – ۴۳۸.
- ↑ افتخارزاده، محمود، اسلام و ایران (مذهب و ملیت ایرانی)، ص۱۰۸ ـ ۱۳۳؛ زرین‌کوب، عبدالحسین، ایران، تاریخ ایران در عصر اسلامی، ج۱۰، ص۵۳۰ ـ ۵۴۰.
- ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۱۴، ص۱۷۰ – ۱۸۱ و ۳۳۰.
- ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۱۴، ص۳۲۹ و ۳۸۴.
- ↑ زرین‌کوب، عبدالحسین، ایران، تاریخ ایران در عصر اسلامی، ج۱۰، ۵۴۰ - ۵۴۱.
- ↑ فلاح زاده، سیدحسین، رضاخان و توسعه ایران، ص۵۵ – ۵۶.
- ↑ مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۳۳۴ – ۳۳۶.
- ↑ ازغندی، علی‌رضا، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران، ص۲۳۰؛ زرین‌کوب، عبدالحسین، ایران، تاریخ ایران در عصر اسلامی، ج۱۰، ص۵۴۳.
- ↑ کمالی اردکانی، علی‌اکبر، امام خمینی و بازسازی هویت ملی در ایران، ص۴۸؛ فلاح زاده، سیدحسین، رضاخان و توسعه ایران، ص۱۶۲ ـ ۱۶۵.
- ↑ کمالی اردکانی، علی‌اکبر، امام خمینی و بازسازی هویت ملی در ایران، ص۴۹ ـ ۵۶.
- ↑ یغمای، ابوالفضل، مقاله «ایران»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۵۱۱.
- ↑ مقاله استعمار و استثمار.
- ↑ امام خمینی، سیدروح‌اللّه، صحیفه امام، ج۳، ص۲۹۸ ـ ۲۹۹.
- ↑ امام خمینی، سیدروح‌اللّه، صحیفه امام، ج۴، ص۱۵۹، ۴۰۱؛ ج۹، ص۸۲.
- ↑ امام خمینی، سیدروح‌اللّه، صحیفه امام، ج۴، ص۴۲۹.
- ↑ امام خمینی، سیدروح‌اللّه، صحیفه امام، ج۴، ص۵۱۹.
- ↑ مقاله انقلاب اسلامی ایران.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، اکبر، ناگفته‌های انقلاب، ص۱۸۸.
- ↑ فاضل میبدی، محمد تقی، مردم‌سالاری از نگاه امام خمینی، ج۱، ص۲۵۲ ـ ۲۶۳؛ ملک زاده، محمد، مردم‌سالاری دینی از نگاه امام خمینی، ج۱، ص۳۲۱ ـ ۳۳۴.
- ↑ شفیعی، احمد، انقلاب اسلامی از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، ص۲۲ ـ ۲۳؛ فارسی، جلال الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ص۳۹۲.
- ↑ فارسی، جلال الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ص۳۹۱ - ۴۱۹؛ جمعی از نویسندگان، ص۲۱۹ ـ ۲۳۲.
- ↑ یغمای، ابوالفضل، مقاله «ایران»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۵۱۴.
- ↑ فارسی، جلال الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ص۳۷.
- ↑ کمالی اردکانی، علی‌اکبر، امام خمینی و بازسازی هویت ملی در ایران، ص۵۲.
- ↑ یغمای، ابوالفضل، مقاله «ایران»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۵۱۵.