تاریخ‌گذاری قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

مباحث خاورشناسان در زمینه تاریخ‌گذاری [[قرآن]] نشان می‌دهد، مراد آنان از "تاریخ‌گذاری قرآن" دانشی است که در آن شکل‌گیری قرآن از آغاز نزول تا تثبیت قرائت آن به صورت نهایی بررسی می‌شود و موضوعات متعددی را در برمی‌گیرد؛ نظیر مفهوم [[زمان]] و [[تاریخ]] در قرآن، گزارش‌های [[تاریخی]] قرآن درباره گذشتگان، اشارات قرآن به [[زندگی پیامبر اسلام]] {{صل}}، اولین و آخرین نزول، [[مکی و مدنی]]، [[ناسخ و منسوخ]]، ترتیب و [[اسباب نزول]]، نحوه تطوّر سبک و مضمون و واژگان قرآن با فاصله گرفتن از آغاز نزول، نحوه چینش [[آیات]] و سور، چگونگی ترتیب و تدوین نسخه اولیه قرآن، [[توحید]] مصاحف و [[توحید]] [[قرائات]].<ref>Encyclopaedia Of Quran: Chronology And The Quran.</ref> اما به نظر می‌رسد، اذهان [[دانشمندان اسلامی]] با شنیدن عبارت تاریخ‌گذاری قرآن به "تعیین تاریخ و ترتیب فقرات مستقل وحی‌های [[قرآنی]]" انصراف می‌یابد، از همین رو در اینجا از بحث درباره مفهوم زمان و تاریخ در قرآن، گزارشهای تاریخی قرآن درباره گذشتگان، چگونگی ترتیب و تدوین نسخه اولیه قرآن، توحید مصاحف، و توحید قرائات خودداری می‌گردد.

تردیدی نیست که قرآن به تدریج و در طول ‌۲۳ ‌سال دوره [[رسالت]] پیامبر ‌اکرم {{صل}} نزول یافت<ref>الاتقان، ج‌۱، ص‌۹۴ ـ ۹۵.</ref>.

۸۶ سوره آن طی ۱۳ سال در [[مکه]] و ۲۸‌سوره طی ۱۰ سال در [[مدینه]] نازل گردید.<ref> ر. ک: الناسخ والمنسوخ، ص‌۱۸؛ الفهرست، ص‌۲۸؛ شواهد التنزیل، ج‌۲، ص‌۴۱۰.</ref> با فرض نزول دفعی هریک از [[سوره‌های قرآن]] میانگین زمانی آنها، نشان می‌دهد که در دوره مکی حدود هریک ماه و نیم تا دو ماه یک سوره و در دوره [[مدنی]] حدود هر ۴ ماه یک سوره نازل می‌شده است.<ref> ر. ک: درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن، ص‌۲۶۳.</ref> ناظر بودن مضامین [[سوره‌های قرآن]] به نیازها و مقتضیات مستمر یا مقطعی عصر [[رسالت پیامبر]] {{صل}} [[فلسفه]] نزول تدریجی آن را آشکار می‌سازد؛ خدای متعال نیز در پاسخ به [[پرسش]] [[مشرکان]] [[مکه]] مبنی بر اینکه چرا [[قرآن]] به طور یکجا بر [[پیامبر اسلام]] {{صل}} نازل نشده است، فرمود: "این گونه ما آن را به تدریج نازل کردیم تا قلبت را به وسیله آن [[استوار]] گردانیم، و آن را به آرامی] بر تو خواندیم و برای تو مَثَلی نیاوردند، مگر آنکه ما [[حق]] را با [[نیکوترین]] بیان برای تو آوردیم". {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا}}<ref>«و کافران گفتند: چرا قرآن بر او یکجا فرو فرستاده نشده است؟ این چنین (فرو فرستاده‌ایم) تا دلت را بدان استوار داریم و آن را (بر تو) بسیار آرام خواندیم» سوره فرقان، آیه ۳۲.</ref>، {{متن قرآن|وَلَا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْنَاكَ بِالْحَقِّ وَأَحْسَنَ تَفْسِيرًا}}<ref>«و (دشمنانت) هیچ مثلی برای تو نمی‌آورند مگر آنکه ما (پاسخی) راستین و بیانی نیکوتر برای تو می‌آوریم» سوره فرقان، آیه ۳۳.</ref>.