رفتار با شاگردان: تفاوت میان نسخه‌ها

انگیزه، عامل مهمی برای انجام کار است و هیچ کاری بدون انگیزه، قابل انجام نخواهد بود؛ به ویژه کارهای علمی و [[فکری]] که به دلیل طولانی بودن [[زمان]] اجرا، نیاز بیشتری به انگیزه، [[اراده]] و جدیت دارند. تحصیل علم در هر حوزه‌ای نیازمند انگیزه [[قوی]]، اراده بالا و پشتکار زیاد است تا به نتیجه مطلوب برسد. اگر کسی انگیزه قوی نداشته باشد، نمی‌تواند در تحصیل، به ویژه [[فراگیری علوم]] [[دینی]] موفق باشد؛ زیرا [[آموختن]] [[علوم اسلامی]] به دلیل پیچیدگی مسائل و [[تعمق]] علمی، نیازمند [[صبر]] و [[پایداری]] مضاعف است. از این رو معصومین{{عم}} هم در گفتار و هم در عمل، به ایجاد و تقویت انگیزه در جویندگان [[علوم دینی]] پرداخته‌اند. ایشان هم به طول مسیر تحصیل و هم به [[دشواری]] آن توجه داشته‌اند و از شیوه‌های مختلف برای تقویت انگیزه شاگردان بهره برده‌اند.

از نگاه [[اسلام]] و [[قرآن]]، هر کاری که با اخلاص همراه باشد، ارزشمند است و برای آن [[پاداش]] داده می‌شود [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: «دلت را [[خالص]] گردان؛ کار اندک، تو را بس است»<ref>{{متن حدیث|أَخْلِصْ قَلْبَكَ يَكْفِكَ الْقَلِيلُ مِنَ الْعَمَلِ‌}}؛ میزان الحکمة، ج۳، واژه اخلاص، ص۳۷۱.</ref>. به ویژه در تحصیل [[علوم دینی]]، نخستین شرط اخلاص است و این که طالب علم باید با [[نیت]] [[پاک]] به [[کسب علم]] بپردازد. در غیر این صورت، تلاش و [[زحمت]] برای [[دانش‌اندوزی]]، سودی نخواهد داشت. [[شهید ثانی]] در این باره می‌گوید: اولین گام در [[تحصیل علم]]، [[خلوص نیت]] است. طالب علم باید در کسب و بذل دانش نیتش پاک و خالص برای خدا باشد؛ چراکه [[ارزش]] عمل، به نیت آن است و اگر [[نیت خالص]] بود، عمل [[ارزشمند]] است و گرنه، ارزشی نخواهد داشت<ref>منیة المرید، ص۱۳۱.</ref>.<ref>[[محمد احسانی|احسانی، محمد]]، [[سیره اخلاقی و تربیتی معصومین (کتاب)|سیره اخلاقی و تربیتی معصومین]]، ص ۲۶۶.</ref>

یکی از آموزه‌های معصومین{{عم}} به شاگردان، [[ادب]] بوده است. آن بزرگواران در [[تربیت]] [[اخلاق]] شاگردان و [[اصلاح]] [[رفتار]] آنان، تلاش می‌کردند. به همین علت، شاگردان پیامبر{{صل}} و [[اهل بیت]]{{ع}} بسیار متفاوت از دیگران پرورش یافتند. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} هنگام اعزام یکی از شاگردان خود به [[یمن]]، او را به [[آسان‌گیری]] و [[مهربانی]] با [[مردم]] توصیه کرد و فرمود: «نسبت به مردم آسان بگیر و سخت‌گیر نباش. به مردم نوید بده. میل‌ها و [[انگیزه‌ها]] را در آنها ایجاد و تحریک کن و مردم را از [[احکام اسلام]] و [[مسلمانی]] متنفر نساز»<ref>{{متن حدیث|يَسِّرْ وَ لَا تُعسِّرْ وَ بَشِّرْ وَ لَا تُنَفِّرْ}}؛ بحار الانوار، ج۵، ص۴۰۱.</ref>.<ref>[[محمد احسانی|احسانی، محمد]]، [[سیره اخلاقی و تربیتی معصومین (کتاب)|سیره اخلاقی و تربیتی معصومین]]، ص ۲۶۸.</ref>

تربیت شاگرد توسط [[معصومین]]{{عم}} برای اهداف بلند و با برنامه‌ریزی‌های دقیق [[علمی]] و کاربردی بود. همه فعالیت‌های معصومین{{عم}} بر اساس [[حکمت]] بود و هر کار حکیمانه‌ای هدف‌هایی دارد که باید بدان‌ها رسید. یکی از اهداف عالی [[تعلیم و تربیت]] شاگردان در [[مکتب اهل بیت]]{{عم}} به‌کارگیری آنان برای [[تبلیغ]] و نشر [[معارف الهی]] بوده است. [[سیره پیامبر]]{{صل}} این بود که [[اصحاب]] و شاگردان را به مناطق دوردست برای [[تبلیغ اسلام]] اعزام می‌کرد. ایشان علی{{ع}} را به [[یمن]] فرستاد آن [[مردم]] آن [[دیار]] را به [[اسلام]] [[دعوت]] کند و [[معارف الهی]] را به آنان بیاموزند. سخنانی که [[پیامبر]]{{صل}} تا هنگام اعزام علی{{ع}} فرمود، اهمیت [[تبلیغ]] را می‌رساند و [[ارزش]] نشر [[معارف اسلامی]] و اهمیت [[وظیفه]] [[علمای اسلام]] را گوشزد می‌کند. پیامبر{{صل}} به علی{{ع}} فرمود: «اگر [[خداوند]] به وسیله تو فردی را [[هدایت]] کند، از شترهای سرخ‌موی [[عرب]]، برایت بهتر است»<ref>{{متن حدیث|لَئِنْ يَهْدِيَ اللَّهُ بِكَ رَجُلًا وَاحِداً خَيْرٌ لَكَ مِنْ أَنْ يَكُونَ لَكَ حُمْرُ النَّعَمِ}}؛ منیه المرید فی آداب المفید و المستفید، ص١٠١.</ref>. علی{{ع}} نیز طبق [[دستور پیامبر]]{{صل}} به یمن رفت و بعد از [[انجام وظیفه]]، با [[پیروزی]] به [[مدینه]] بازگشت<ref>[[محمد احسانی|احسانی، محمد]]، [[سیره اخلاقی و تربیتی معصومین (کتاب)|سیره اخلاقی و تربیتی معصومین]]، ص ۲۷۳.</ref>.

فروتنی در برابر دیگران، [[نشانه]] [[بزرگ‌منشی]] [[انسان]] است که در [[سیره معصومین]]{{عم}} نیز مشاهده می‌شود. همان‌گونه که در سیره اجتماعی ذکر شد، برخورد آن بزرگواران با مخالفان نیز همراه با [[بردباری]] بوده است. فروتنی در برابر [[دوستان]] و شاگردان در [[سیره]] آنان از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چراکه جنبه [[تربیتی]] و [[ادب‌آموزی]] در برخورد با شاگردان، فزون‌تر است. اگر [[معلم]] در برابر [[شاگرد]] تواضعی از خود نشان دهد، بر [[رفتار]] او تأثیر عمیق دارد و وی نیز در مقابل استاد [[ادب]] شاگردی را رعایت خواهد کرد. [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: «نسبت به کسی که به وی [[علم]] می‌آموزید یا از او علم فرامی‌گیرید، نرم باشید»<ref>{{متن حدیث|لِينُوا لِمَنْ تُعَلِّمُونَ وَ لِمَنْ تَتَعَلَّمُونَ مِنْهُ}}؛ منیة المرید، ص٢.</ref>.