آیه غار: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۷ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۰۹

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

آیه غار در قرآن | آیه غار در حدیث | آیه غار در کلام اسلامی | آیه غار در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آیه غار (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

آیه ۴۰ سوره توبه را که به هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه و پناهنده شدن پیامبر و ابوبکر در غار ثور اشاره دارد، "آیه غار" گفته‌اند^[۱]﴿﴿إِلاَّ تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُواْ ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُواْ السُّفْلَى وَكَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾﴾^[۲] این آیه همواره مورد توجّه دانشوران شیعه و سنّی بوده و هر یک، برداشت‌های گوناگونی از آن داشته‌اند. در سقیفه بنی‌ساعده از همین آیه برای به خلافت رساندن ابوبکر استفاده شد و ابوبکر و خویشاوندان او نیز همواره از آن یاد کرده‌اند. اهل سنت فضایل بسیاری را از این آیه برای ابوبکر استفاده کرده‌اند. فخر رازی می‌گوید: خداوند ابوبکر را "صاحب" پیامبر(ص) دانسته و او را با خطاب ﴿﴿لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا﴾﴾ مفتخر ساخته است که نشان از همراهی خدا با آنان دارد و خداوند سکینه خویش را بر او نازل ساخت^[۳]. در برابر برداشت این گونه فضایل، پاسخ داده شده که تعبیر "صاحب" در قرآن فقط به معنای مطلق همراهی به کار رفته است؛ مانند ﴿﴿وَمَا صَاحِبُكُم بِمَجْنُونٍ﴾﴾^[۴] و فضیلتی به‌شمار نمی‌آید. تعبیر ﴿﴿إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا﴾﴾ نیز به معنای حقّانیت پیامبر(ص) و دین اسلام است و در مقام فضیلتی برای اشخاص نیست^[۵]. درباره نزول سکینه نیز گفته شده که سیاق ضمایر مفرد مذکر در آیه که همگی به پیامبر(ص)باز می‌گردند و تعبیر ﴿﴿ أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ ﴾﴾ در آیات دیگر، مؤید این نظر است که خداوند از نزول سکینه بر پیامبر(ص) خبر می‌دهد، نه ابوبکر^[۶]؛ ازاین رو برخی از عالمان شیعه، این آیه را بر ضدّ ابوبکر شمرده‌اند؛ زیرا در آیات دیگر در کنار نام پیامبر(صلی الله علیه وآله)از مؤمنان نیز یاد شده: ﴿﴿ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَنزَلَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَعَذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَذَلِكَ جَزَاء الْكَافِرِينَ﴾﴾^[۷]؛ امّا در این آیه، فقط از‌ نزول سکینه بر پیامبر(ص) سخن به میان آمده‌ است^[۸]^[۹].

منابع

خراسانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱؛

پانویس

↑ الصحیح من سیرة النبی، ج‌۴، ص‌۲۳.
↑ اگر او را یاری ندهید بی‌گمان خداوند یاریش کرده است هنگامی که کافران او را که یکی از دو نفر بود (از مکّه) بیرون راندند، آنگاه که آن دو در غار بودند همان هنگام که به همراهش می‌گفت: مهراس که خداوند با ماست و خداوند آرامش خود را بر او فرو فرستاد و وی را با سپاهی که آنان را نمی‌دیدید پشتیبانی کرد و سخن کافران را فروتر نهاد و سخن خداوند است که فراتر است و خداوند پیروزمندی فرزانه است؛ سوره توبه، آیه:۴۰.
↑ التفسیر الکبیر، ج‌۱۶، ص‌۶۴ـ‌۶۷.
↑ و همنشین شما، دیوانه نیست؛ سوره تکویر، آیه: ۲۲.
↑ رساله شرح المنام، ص‌۲۵ـ‌۳۰.
↑ التبیان، ج‌۵، ص‌۲۲۱ و ۲۲۲؛ المیزان، ج‌۹، ص‌۲۸۱.
↑ آنگاه خداوند آرامش خویش را بر پیامبر خود و بر مؤمنان فرو فرستاد و سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید؛ فرود آورد و کافران را به عذاب افکند و آن، کیفر کافران است؛ سوره توبه، آیه:۲۶.
↑ المیزان، ج‌۹، ص‌۲۸۱.
↑ خراسانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱، ص۴۲۵ - ۴۲۶.

[1] الصحیح من سیرة النبی، ج‌۴، ص‌۲۳.

[2] اگر او را یاری ندهید بی‌گمان خداوند یاریش کرده است هنگامی که کافران او را که یکی از دو نفر بود (از مکّه) بیرون راندند، آنگاه که آن دو در غار بودند همان هنگام که به همراهش می‌گفت: مهراس که خداوند با ماست و خداوند آرامش خود را بر او فرو فرستاد و وی را با سپاهی که آنان را نمی‌دیدید پشتیبانی کرد و سخن کافران را فروتر نهاد و سخن خداوند است که فراتر است و خداوند پیروزمندی فرزانه است؛ سوره توبه، آیه:۴۰.

[3] التفسیر الکبیر، ج‌۱۶، ص‌۶۴ـ‌۶۷.

[4] و همنشین شما، دیوانه نیست؛ سوره تکویر، آیه: ۲۲.

[5] رساله شرح المنام، ص‌۲۵ـ‌۳۰.

[6] التبیان، ج‌۵، ص‌۲۲۱ و ۲۲۲؛ المیزان، ج‌۹، ص‌۲۸۱.

[7] آنگاه خداوند آرامش خویش را بر پیامبر خود و بر مؤمنان فرو فرستاد و سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید؛ فرود آورد و کافران را به عذاب افکند و آن، کیفر کافران است؛ سوره توبه، آیه:۲۶.

[8] المیزان، ج‌۹، ص‌۲۸۱.

[9] خراسانی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱، ص۴۲۵ - ۴۲۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==مقدمه==
-*آیه ۴۰ سوره توبه را که به هجرت [[پیامبر]]{{صل}} از مکه به مدینه و پناهنده شدن [[پیامبر]] و [[ابوبکر]] در غار ثور اشاره دارد، "آیه غار" گفته‌اند<ref> الصحیح من سیرة النبی، ج‌۴، ص‌۲۳.</ref>{{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|إِلاَّ تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُواْ ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُواْ السُّفْلَى وَكَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}﴾}}<ref> اگر او را یاری ندهید بی‌گمان خداوند یاریش کرده است هنگامی که کافران او را که یکی از دو نفر بود (از مکّه) بیرون راندند، آنگاه که آن دو در غار بودند همان هنگام که به همراهش می‌گفت: مهراس که خداوند با ماست و خداوند آرامش خود را بر او فرو فرستاد و وی را با سپاهی که آنان را نمی‌دیدید پشتیبانی کرد و سخن کافران را فروتر نهاد و سخن خداوند است که فراتر است و خداوند پیروزمندی فرزانه است؛ سوره توبه، آیه:۴۰.</ref> این آیه همواره مورد توجّه دانشوران [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّی]] بوده و هر یک، برداشت‌های گوناگونی از آن داشته‌اند. در  سقیفه بنی‌ساعده از همین آیه برای به خلافت رساندن [[ابوبکر]] استفاده شد و [[ابوبکر]] و خویشاوندان او نیز همواره از آن یاد کرده‌اند. [[اهل سنت]] فضایل بسیاری را از این آیه برای [[ابوبکر]] استفاده کرده‌اند. [[فخر رازی]] می‌گوید: خداوند [[ابوبکر]] را "صاحب"  [[پیامبر]]{{صل}} دانسته و او را با خطاب {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا}}﴾}} مفتخر ساخته است که نشان از همراهی خدا با آنان دارد و خداوند سکینه خویش را بر او نازل ساخت<ref> التفسیر الکبیر، ج‌۱۶، ص‌۶۴ـ‌۶۷.</ref>. در برابر برداشت این گونه فضایل، پاسخ داده شده که تعبیر "صاحب" در [[قرآن]] فقط به معنای مطلق همراهی به کار رفته است؛ مانند {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|وَمَا صَاحِبُكُم بِمَجْنُونٍ}}﴾}}<ref> و همنشین شما، دیوانه نیست؛ سوره تکویر، آیه: ۲۲.</ref> و فضیلتی به‌شمار نمی‌آید. تعبیر {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا}}﴾}} نیز به معنای حقّانیت [[پیامبر]]{{صل}} و [[دین اسلام]] است و در مقام فضیلتی  برای اشخاص نیست<ref> رساله شرح المنام، ص‌۲۵ـ‌۳۰.</ref>. درباره نزول سکینه نیز گفته شده که سیاق ضمایر مفرد مذکر در آیه که همگی به [[پیامبر]]{{صل}}باز می‌گردند و تعبیر {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن| أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ }}﴾}} در آیات دیگر، مؤید این نظر است که خداوند از نزول سکینه بر [[پیامبر]]{{صل}} خبر می‌دهد، نه ابوبکر<ref> التبیان، ج‌۵، ص‌۲۲۱ و ۲۲۲؛ المیزان، ج‌۹، ص‌۲۸۱.</ref>؛ ازاین رو برخی از عالمان شیعه، این آیه را بر ضدّ ابوبکر شمرده‌اند؛ زیرا در آیات دیگر در کنار نام پیامبر(صلی الله علیه وآله)از مؤمنان نیز یاد شده: {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَنزَلَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَعَذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَذَلِكَ جَزَاء الْكَافِرِينَ}}﴾}}<ref> آنگاه خداوند آرامش خویش را بر پیامبر خود و بر مؤمنان فرو فرستاد و سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید؛ فرود آورد و کافران را به عذاب افکند و آن، کیفر کافران است؛ سوره توبه، آیه:۲۶.</ref>؛ امّا در این آیه، فقط از‌ نزول سکینه بر [[پیامبر]]{{صل}} سخن به میان آمده‌ است<ref> المیزان، ج‌۹، ص‌۲۸۱.</ref><ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۴۲۵ - ۴۲۶.</ref>.
+*آیه ۴۰ سوره توبه را که به هجرت [[پیامبر]]{{صل}} از مکه به مدینه و پناهنده شدن [[پیامبر]] و [[ابوبکر]] در غار ثور اشاره دارد، "آیه غار" گفته‌اند<ref> الصحیح من سیرة النبی، ج‌۴، ص‌۲۳.</ref>{{عربی|﴿{{متن قرآن|إِلاَّ تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُواْ ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُواْ السُّفْلَى وَكَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}﴾}}<ref> اگر او را یاری ندهید بی‌گمان خداوند یاریش کرده است هنگامی که کافران او را که یکی از دو نفر بود (از مکّه) بیرون راندند، آنگاه که آن دو در غار بودند همان هنگام که به همراهش می‌گفت: مهراس که خداوند با ماست و خداوند آرامش خود را بر او فرو فرستاد و وی را با سپاهی که آنان را نمی‌دیدید پشتیبانی کرد و سخن کافران را فروتر نهاد و سخن خداوند است که فراتر است و خداوند پیروزمندی فرزانه است؛ سوره توبه، آیه:۴۰.</ref> این آیه همواره مورد توجّه دانشوران [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّی]] بوده و هر یک، برداشت‌های گوناگونی از آن داشته‌اند. در  سقیفه بنی‌ساعده از همین آیه برای به خلافت رساندن [[ابوبکر]] استفاده شد و [[ابوبکر]] و خویشاوندان او نیز همواره از آن یاد کرده‌اند. [[اهل سنت]] فضایل بسیاری را از این آیه برای [[ابوبکر]] استفاده کرده‌اند. [[فخر رازی]] می‌گوید: خداوند [[ابوبکر]] را "صاحب"  [[پیامبر]]{{صل}} دانسته و او را با خطاب {{عربی|﴿{{متن قرآن|لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا}}﴾}} مفتخر ساخته است که نشان از همراهی خدا با آنان دارد و خداوند سکینه خویش را بر او نازل ساخت<ref> التفسیر الکبیر، ج‌۱۶، ص‌۶۴ـ‌۶۷.</ref>. در برابر برداشت این گونه فضایل، پاسخ داده شده که تعبیر "صاحب" در [[قرآن]] فقط به معنای مطلق همراهی به کار رفته است؛ مانند {{عربی|﴿{{متن قرآن|وَمَا صَاحِبُكُم بِمَجْنُونٍ}}﴾}}<ref> و همنشین شما، دیوانه نیست؛ سوره تکویر، آیه: ۲۲.</ref> و فضیلتی به‌شمار نمی‌آید. تعبیر {{عربی|﴿{{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا}}﴾}} نیز به معنای حقّانیت [[پیامبر]]{{صل}} و [[دین اسلام]] است و در مقام فضیلتی  برای اشخاص نیست<ref> رساله شرح المنام، ص‌۲۵ـ‌۳۰.</ref>. درباره نزول سکینه نیز گفته شده که سیاق ضمایر مفرد مذکر در آیه که همگی به [[پیامبر]]{{صل}}باز می‌گردند و تعبیر {{عربی|﴿{{متن قرآن| أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ }}﴾}} در آیات دیگر، مؤید این نظر است که خداوند از نزول سکینه بر [[پیامبر]]{{صل}} خبر می‌دهد، نه ابوبکر<ref> التبیان، ج‌۵، ص‌۲۲۱ و ۲۲۲؛ المیزان، ج‌۹، ص‌۲۸۱.</ref>؛ ازاین رو برخی از عالمان شیعه، این آیه را بر ضدّ ابوبکر شمرده‌اند؛ زیرا در آیات دیگر در کنار نام پیامبر(صلی الله علیه وآله)از مؤمنان نیز یاد شده: {{عربی|﴿{{متن قرآن|ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَنزَلَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَعَذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَذَلِكَ جَزَاء الْكَافِرِينَ}}﴾}}<ref> آنگاه خداوند آرامش خویش را بر پیامبر خود و بر مؤمنان فرو فرستاد و سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید؛ فرود آورد و کافران را به عذاب افکند و آن، کیفر کافران است؛ سوره توبه، آیه:۲۶.</ref>؛ امّا در این آیه، فقط از‌ نزول سکینه بر [[پیامبر]]{{صل}} سخن به میان آمده‌ است<ref> المیزان، ج‌۹، ص‌۲۸۱.</ref><ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۴۲۵ - ۴۲۶.</ref>.
 ==منابع==