تفکر در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

*تفکر و [[اندیشه]] از ویژگی‌های [[انسان]] است. تفکر امری حیاتی است که موجب رشد و نموّ [[عقل انسان]] می‌شود. [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] در چند مورد به موضوع تفکر اشارت دارد<ref>{{متن قرآن| إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الأَلْبَابِ الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ }}؛ سوره آل عمران، آیه ۱۹۰ – ۱۹۱، و {{متن قرآن|وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِن تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَث ذَّلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ}}؛ سوره اعراف، آیه ۱۷۶.</ref>. نتیجه تفکر به فعلیّت درآمدن استعدادهای [[آدمی]] است و موجب [[پیشرفت]] [[انسان‌ها]] در زندگی می‌شود. تفکر چون مشعلی فروزان است که راه را به [[انسان‌ها]] می‌نمایاند. از این‌رو [[پیامبر اکرم]] {{صل}} یک ساعت اندیشیدن را [[برتر]] از یک‌سال [[عبادت]] می‌داند. [[امام علی]] {{ع}} نیز تفکر را مایه بینایی برمی‌شمرد<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱</ref>. [[انسان]] به مدد [[اندیشه]] خویش دشواری‌ها را کنار می‌زند و می‌تواند مسائل خود را در زندگی حل کند. [[امام علی]] {{ع}} فرمود:[[اندیشه]]، آیینه‌ای [[پاک]] است<ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۵۷</ref>.

*[[انسان]] در آیینه [[اندیشه]]، نیک و بد کارش را می‌بیند و در [[اصلاح]] آن می‌کوشد، با [[اندیشه]] رشد می‌کند و به راه راست رهنمون می‌شود. از این‌رو [[اندیشه]] در حرکت [[آدمی]] به‌سوی [[اصلاح]] کار [[معاد]] نیز کارکردی ویژه می‌یابد. [[امام علی]] {{ع}} تفکر را عامل فراخواندن [[انسان]] به [[نیکی]] و عمل به آن می‌داند و با معرفی تفکر به‌عنوان [[برترین]] [[دانش]]، می‌فرماید: هیچ دانشی چون تفکر نیست<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۰۹</ref>.

*دانشی که از راه تفکر و [[اندیشه]] حاصل می‌شود، دانشی عمیق است که زمینه رشد و ارتقای [[آدمی]] را فراهم می‌آورد. در سایه چنین دانشی [[انسان]] به [[فهم]] و دریافت حقیقی حاصل از فعال‌سازی [[عقل]] دست می‌یابد. در [[کلام]] [[امام]] نتیجه تفکر و دریافت حقیقی حاصل از فعال‌سازی [[عقل]] دست می‌یابد. در [[کلام]] [[امام]] نتیجه تفکر و دریافت مطلب، از نتیجه تکرار (طوطی‌وار) درس بیشتر است. از این‌رو در [[مکتب]] [[اسلام]]، [[اصول دین]] و [[اعتقاد]] به آن امری تقلیدی نیست و در سایه [[فهم]] و [[درک]] باید جزو وجدانیّات [[انسان]] شود. این نیز جز در سایه تفکر و [[اندیشه]] عمیق به‌دست نمی‌آید. به همین جهت [[امام]] {{ع}} در کلامی [[اندیشه]] را [[دلیل]] بینایی معرفی می‌کند: اهل [[بصیرت]] کسی است که بشنود و بیندیشد و بنگرد و ببیند و از حوادث عبرت گیرد، سپس به راهی روشن قدم نهد و از فروغلتیدن در پرتگاه‌ها و گم شدن در کوره‌راه‌ها دوری گزیند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۵۲ و نیز نک: نامه ۳۱</ref>. در کلامی دیگر نیز، حاصل اندیشیدن را پدیداری [[نور]] می‌داند و [[ظلمت]] را حاصل [[غفلت]] ذکر می‌کند.

*تفکّر [[آدمی]] را به [[حقیقت]] هستی و زندگی می‌رساند. [[انسان]] در سایه تفکر، خیر و شر خود را می‌شناسند و در مسیر صحیح گام برمی‌دارد. [[امام]] {{ع}} می‌فرماید: و اگر [[آفریدگار]] درباره [[قدرت]] عظیم و [[نعمت]] بزرگ [[آفریدگار]] می‌اندیشیدند، به راه می‌آمدند و از [[عذاب]] [[دوزخ]] می‌هراسیدند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۲۷</ref>.

*اندیشیدن مانع [[تباهی]] در [[عاقبت]] کار [[آدمی]] و باعث بینایی در امور و جلوگیری از فرو رفتن [[انسان]] در مهلکه‌ها و پرتگاه‌ها می‌شود. در سایه تفکر، [[آدمی]] از اتفاق‌های پیرامون خود [[پند]] می‌گیرد و تجربه کسب می‌کند. از این‌رو فرمود: [[خدا]] [[رحمت]] کند کسی را که بیندیشد تا [[پند]] گیرد، آنگاه پذیرد و به کار بندد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۰۲</ref>. [[انسان]] در سایه تفکر حقایق امور را درمی‌یابد و به خواسته خود می‌رسد. [[امام علی]] {{ع}} فرمود: آن‌که چشم [[اندیشه]] خود را بیدار نگاه دارد، به منتهای خواسته خویش برسد»<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 203- 204.</ref>.