موعظه: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
*[[نصیحت]] یا [[موعظه]] به‌معنای منع همراه با بیم‌دادن و نیز یادآوری [[انسان]] نسبت به خوبی‌هاست که موجب پدیداری رقت در [[قلب]] [[انسان]] می‌شود. نتیجه [[نصیحت]]، بازداری [[انسان]] از عمل بد و ترغیب او نسبت به انجام عمل خوب است. [[امام]] {{ع}} [[نصیحت]] را موجب زنده ماندن [[دل]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱</ref> و [[صیقل]] [[جان]] و جلای [[قلب]] [[آدمی]] می‌داند که نتیجه آن، [[بیداری]] [[آدمی]] است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 837.</ref>. | *[[نصیحت]] یا [[موعظه]] به‌معنای منع همراه با بیم‌دادن و نیز یادآوری [[انسان]] نسبت به خوبی‌هاست که موجب پدیداری رقت در [[قلب]] [[انسان]] می‌شود. نتیجه [[نصیحت]]، بازداری [[انسان]] از عمل بد و ترغیب او نسبت به انجام عمل خوب است. [[امام]] {{ع}} [[نصیحت]] را موجب زنده ماندن [[دل]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱</ref> و [[صیقل]] [[جان]] و جلای [[قلب]] [[آدمی]] می‌داند که نتیجه آن، [[بیداری]] [[آدمی]] است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 837.</ref>. | ||
*از آن‌جا که [[نفس]] [[آدمی]] همواره در جهت [[غفلت]] و میل به شهوات نفسانی در حرکت است، از منظر [[امام]]، [[نصیحت]] سودمند [[آدمی]] را بیدار می‌کند و از [[اسارت]] [[غفلت]] حرکت است، از منظر [[امام]]، [[نصیحت]] سودمند [[آدمی]] را بیدار می‌کند و از [[اسارت]] [[غفلت]] بازمی‌دارد. از منظر [[امام]]، [[نصیحت]] و [[موعظه]]، نیازی دائمی و همیشگی است. [[امام]] {{ع}} در [[نهج البلاغه]] سیزده بار از واژه‌های وعظ و [[موعظه]] استفاده کرده است. [[امام]] {{ع}} در [[تبیین]] حرکت [[پیامبر اکرم]] با اشاره به شرایط [[دوران جاهلیت]] [[روش پیامبر]] را روش [[موعظه]] و [[نصیحت]] برمی‌شمرد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۹۴</ref> و روش خود را نیز همین‌گونه [[تبیین]] می‌کند. ایشان می‌فرماید: ای [[مردم]]، من همان‌گونه که [[پیامبران]] امت‌های خویش را [[پند]] می‌دادند، شمایان را [[پند]] دادم و حقایق را از همه سو به گوشتان رساندم و آنچه را [[جانشینان]] [[پیامبران]] به بازماندگانشان گفتند، به شما گفتم<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۱</ref>. [[امام]] {{ع}} در فرازهایی چند [[مردمان]] را به گوش [[جان]] سپردن به [[نصایح]] [[قرآنی]] فرامی‌خواند و آنان را از سرسختی در برابر نصیحت‌های [[قرآنی]] پرهیز می‌دهد<ref>نهج البلاغه، خطبه‌های ۱۷۵ و ۱۸۹</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 837.</ref>. | *از آن‌جا که [[نفس]] [[آدمی]] همواره در جهت [[غفلت]] و میل به شهوات نفسانی در حرکت است، از منظر [[امام]]، [[نصیحت]] سودمند [[آدمی]] را بیدار می‌کند و از [[اسارت]] [[غفلت]] حرکت است، از منظر [[امام]]، [[نصیحت]] سودمند [[آدمی]] را بیدار می‌کند و از [[اسارت]] [[غفلت]] بازمی‌دارد. از منظر [[امام]]، [[نصیحت]] و [[موعظه]]، نیازی دائمی و همیشگی است. [[امام]] {{ع}} در [[نهج البلاغه]] سیزده بار از واژه‌های وعظ و [[موعظه]] استفاده کرده است. [[امام]] {{ع}} در [[تبیین]] حرکت [[پیامبر اکرم]] با اشاره به شرایط [[دوران جاهلیت]] [[روش پیامبر]] را روش [[موعظه]] و [[نصیحت]] برمی‌شمرد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۹۴</ref> و روش خود را نیز همین‌گونه [[تبیین]] می‌کند. ایشان می‌فرماید: ای [[مردم]]، من همان‌گونه که [[پیامبران]] امت‌های خویش را [[پند]] می‌دادند، شمایان را [[پند]] دادم و حقایق را از همه سو به گوشتان رساندم و آنچه را [[جانشینان]] [[پیامبران]] به بازماندگانشان گفتند، به شما گفتم<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۱</ref>. [[امام]] {{ع}} در فرازهایی چند [[مردمان]] را به گوش [[جان]] سپردن به [[نصایح]] [[قرآنی]] فرامی‌خواند و آنان را از سرسختی در برابر نصیحت‌های [[قرآنی]] پرهیز می‌دهد<ref>نهج البلاغه، خطبه‌های ۱۷۵ و ۱۸۹</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 837.</ref>. | ||
==شرایط [[موعظه]]== | |||
*واعظ یکی از ارکان [[موعظه]] است. واعظ، خود باید در [[کردار]]، عامل به گفتار باشد. در این‌صورت [[موعظه]] اثرگذار خواهد بود. از این‌رو [[امام]] در [[کلامی]] فرمود: ای [[مردم]]! از شعله چراغ آن اندرزدهنده‌ای که خود به آنچه می‌گوید عمل می‌کند، فروغ گیرد و از آن چشمه‌ای [[آب]] برگیرید که آبش صاف و گواراست نه تیره‌گون و گل آلود<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۰۴</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 838.</ref>. | |||
*وعظ نیز شرایطی دارد که می‌توان به [[کمک]] آن بر مخاطب تأثیر گذاشت. [[امام]] {{ع}} شرایط [[نصیحت]] را این‌گونه بیان می‌کند: نخست، شیوایی [[کلام]] به گونه‌ای که به دور از حشو و زوائد باشد و مخاطب را خسته نکند؛ دوم، [[فهم]] مطلب آسان باشد و برای مخاطب مشکل آفرین نباشد؛ سوم، اختصار [[نیکو]] داشته باشد، یعنی مطابق با مفهوم [[کلام]] صادر شود. البته مفید واقع شدن و دو شرط پیشین زمانی مؤثر است که شنونده آماده شنیدن و پذیرش باشد. [[امام]] شرط اصلی پذیرش [[نصیحت]] را صفای [[دل]] و [[خشوع]] [[قلب]] در برابر حقایق می‌داند<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱</ref>. از این‌رو تا شرایط پذیرش [[نصیحت]] در مخاطب ایجاد نشده باشد، [[نصیحت]] در او اثری نخواهد گذاشت. هر کس که خود، خویشتن را از [[زشتی‌ها]] باز ندارد و [[اندرز]] ندهد، برای او بازدارنده و [[اندرز]] دهنده‌ای نخواهد بود<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۹</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 838.</ref>. | |||
*در منظر [[امام]] برای انسانی که خود را آماده و پذیرای [[نصیحت]] کرده باشد، نصیحت‌های زیادی در عالم وجود دارد. گویا عالم پنددهنده‌ای مشفق برای چنین کسی است. از این‌رو [[دنیا]] را برای چنین کسی خانه [[موعظه]] و [[نصیحت]] بیان می‌کند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۲۶</ref>، گویا از هر چیز [[پند]] و نصیحتی برای فرد پندپذیر وجود دارد. در [[کلامی]] دیگر می‌فرماید: چه مثل‌های [[نیکو]] و چه پندهای رسا، اگر بر دل‌های [[پاک]] نشیند و در گوش‌های شنوا جای گیرد و افکار مصمم را بیابد و اندیشه‌های بلند آن‌را فراگیرند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۲</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 838.</ref>. | |||
==موعظه یکی از راه‌های [[اثبات نبوت]]== | ==موعظه یکی از راه‌های [[اثبات نبوت]]== | ||
* [[خطابه]] قیاسی است که مفید تصدیق ظنی باشد<ref> شرح المنظومه، ج۱، ص۳۲۲</ref>. برخی از احتجاجات قولی قرآن به روش موعظه یا خطابه است. در آیه۴۶ سوره سبأ برای ترغیب به قیام در راه خدا، به روش مذکور تصریح شده است: {{متن قرآن| قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى }} <ref> بگو: تنها شما را به (سخن) یگانه‌ای اندرز می‌دهم و آن اینکه: دو تن دو تن و تک تک برای خداوند قیام کنید؛ سوره سبأ، آیه: ۴۶.</ref>. این روش احتجاج نیز مورد سفارش آیه۱۲۵ سوره نحل واقع شده است: {{متن قرآن| ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ }} <ref> مردم را به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.</ref><ref>[[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵.</ref>. | * [[خطابه]] قیاسی است که مفید تصدیق ظنی باشد<ref> شرح المنظومه، ج۱، ص۳۲۲</ref>. برخی از احتجاجات قولی قرآن به روش موعظه یا خطابه است. در آیه۴۶ سوره سبأ برای ترغیب به قیام در راه خدا، به روش مذکور تصریح شده است: {{متن قرآن| قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى }} <ref> بگو: تنها شما را به (سخن) یگانه‌ای اندرز می‌دهم و آن اینکه: دو تن دو تن و تک تک برای خداوند قیام کنید؛ سوره سبأ، آیه: ۴۶.</ref>. این روش احتجاج نیز مورد سفارش آیه۱۲۵ سوره نحل واقع شده است: {{متن قرآن| ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ }} <ref> مردم را به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.</ref><ref>[[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵.</ref>. | ||
نسخهٔ ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۳۳
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل موعظه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- نصیحت یا موعظه به‌معنای منع همراه با بیم‌دادن و نیز یادآوری انسان نسبت به خوبی‌هاست که موجب پدیداری رقت در قلب انسان می‌شود. نتیجه نصیحت، بازداری انسان از عمل بد و ترغیب او نسبت به انجام عمل خوب است. امام (ع) نصیحت را موجب زنده ماندن دل[۱] و صیقل جان و جلای قلب آدمی می‌داند که نتیجه آن، بیداری آدمی است[۲].
- از آن‌جا که نفس آدمی همواره در جهت غفلت و میل به شهوات نفسانی در حرکت است، از منظر امام، نصیحت سودمند آدمی را بیدار می‌کند و از اسارت غفلت حرکت است، از منظر امام، نصیحت سودمند آدمی را بیدار می‌کند و از اسارت غفلت بازمی‌دارد. از منظر امام، نصیحت و موعظه، نیازی دائمی و همیشگی است. امام (ع) در نهج البلاغه سیزده بار از واژه‌های وعظ و موعظه استفاده کرده است. امام (ع) در تبیین حرکت پیامبر اکرم با اشاره به شرایط دوران جاهلیت روش پیامبر را روش موعظه و نصیحت برمی‌شمرد[۳] و روش خود را نیز همین‌گونه تبیین می‌کند. ایشان می‌فرماید: ای مردم، من همان‌گونه که پیامبران امت‌های خویش را پند می‌دادند، شمایان را پند دادم و حقایق را از همه سو به گوشتان رساندم و آنچه را جانشینان پیامبران به بازماندگانشان گفتند، به شما گفتم[۴]. امام (ع) در فرازهایی چند مردمان را به گوش جان سپردن به نصایح قرآنی فرامی‌خواند و آنان را از سرسختی در برابر نصیحت‌های قرآنی پرهیز می‌دهد[۵][۶].
شرایط موعظه
- واعظ یکی از ارکان موعظه است. واعظ، خود باید در کردار، عامل به گفتار باشد. در این‌صورت موعظه اثرگذار خواهد بود. از این‌رو امام در کلامی فرمود: ای مردم! از شعله چراغ آن اندرزدهنده‌ای که خود به آنچه می‌گوید عمل می‌کند، فروغ گیرد و از آن چشمه‌ای آب برگیرید که آبش صاف و گواراست نه تیره‌گون و گل آلود[۷][۸].
- وعظ نیز شرایطی دارد که می‌توان به کمک آن بر مخاطب تأثیر گذاشت. امام (ع) شرایط نصیحت را این‌گونه بیان می‌کند: نخست، شیوایی کلام به گونه‌ای که به دور از حشو و زوائد باشد و مخاطب را خسته نکند؛ دوم، فهم مطلب آسان باشد و برای مخاطب مشکل آفرین نباشد؛ سوم، اختصار نیکو داشته باشد، یعنی مطابق با مفهوم کلام صادر شود. البته مفید واقع شدن و دو شرط پیشین زمانی مؤثر است که شنونده آماده شنیدن و پذیرش باشد. امام شرط اصلی پذیرش نصیحت را صفای دل و خشوع قلب در برابر حقایق می‌داند[۹]. از این‌رو تا شرایط پذیرش نصیحت در مخاطب ایجاد نشده باشد، نصیحت در او اثری نخواهد گذاشت. هر کس که خود، خویشتن را از زشتی‌ها باز ندارد و اندرز ندهد، برای او بازدارنده و اندرز دهنده‌ای نخواهد بود[۱۰][۱۱].
- در منظر امام برای انسانی که خود را آماده و پذیرای نصیحت کرده باشد، نصیحت‌های زیادی در عالم وجود دارد. گویا عالم پنددهنده‌ای مشفق برای چنین کسی است. از این‌رو دنیا را برای چنین کسی خانه موعظه و نصیحت بیان می‌کند[۱۲]، گویا از هر چیز پند و نصیحتی برای فرد پندپذیر وجود دارد. در کلامی دیگر می‌فرماید: چه مثل‌های نیکو و چه پندهای رسا، اگر بر دل‌های پاک نشیند و در گوش‌های شنوا جای گیرد و افکار مصمم را بیابد و اندیشه‌های بلند آن‌را فراگیرند[۱۳][۱۴].
موعظه یکی از راه‌های اثبات نبوت
- خطابه قیاسی است که مفید تصدیق ظنی باشد[۱۵]. برخی از احتجاجات قولی قرآن به روش موعظه یا خطابه است. در آیه۴۶ سوره سبأ برای ترغیب به قیام در راه خدا، به روش مذکور تصریح شده است:
قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى 
[۱۶]. این روش احتجاج نیز مورد سفارش آیه۱۲۵ سوره نحل واقع شده است: ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ [۱۷][۱۸].
منابع
پانویس
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 837.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۹۴
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۱
- ↑ نهج البلاغه، خطبه‌های ۱۷۵ و ۱۸۹
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 837.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۴
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 838.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۸۹
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 838.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۲۶
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۸۲
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 838.
- ↑ شرح المنظومه، ج۱، ص۳۲۲
- ↑ بگو: تنها شما را به (سخن) یگانه‌ای اندرز می‌دهم و آن اینکه: دو تن دو تن و تک تک برای خداوند قیام کنید؛ سوره سبأ، آیه: ۴۶.
- ↑ مردم را به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.
- ↑ آقازاده، فتاح، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵.
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |