کیسانیه: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداری
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۹: خط ۳۹:
#کیسان، نام یکی از غلامان [[امیر مؤمنان]] {{ع}} بود که مختار را به خونخواهی [[امام حسین]] {{ع}} [[تشویق]] نمود.  
#کیسان، نام یکی از غلامان [[امیر مؤمنان]] {{ع}} بود که مختار را به خونخواهی [[امام حسین]] {{ع}} [[تشویق]] نمود.  
*در میان اقوال، قول دوم را معتبر دانسته‌اند<ref>با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۹۳.</ref>. درباره [[کیسانیه]] و رد [[اعتقادات]] آن‌ها، بزرگانی از قدمای [[علماء]]، چون: [[شیخ صدوق]] در "[[کمال الدین]]"، [[شیخ مفید]] در "العیون و المحاسن"، [[سید مرتضی]] [[علم الهدی]] در "الفصول المختاره"، [[شیخ طوسی]] در "[[الغیبة]]" و ده‌ها تن از شخصیت‌های برجسته [[جهان تشیع]]، در طول قرون به تفصیل سخن گفته‌اند<ref>با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۱۰۸.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۹۸.</ref>.
*در میان اقوال، قول دوم را معتبر دانسته‌اند<ref>با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۹۳.</ref>. درباره [[کیسانیه]] و رد [[اعتقادات]] آن‌ها، بزرگانی از قدمای [[علماء]]، چون: [[شیخ صدوق]] در "[[کمال الدین]]"، [[شیخ مفید]] در "العیون و المحاسن"، [[سید مرتضی]] [[علم الهدی]] در "الفصول المختاره"، [[شیخ طوسی]] در "[[الغیبة]]" و ده‌ها تن از شخصیت‌های برجسته [[جهان تشیع]]، در طول قرون به تفصیل سخن گفته‌اند<ref>با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۱۰۸.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۹۸.</ref>.
==کیسانیه در درسنامه==
==کیسانیه‌<ref>لازم به یادآوری است که برخی از محققان معاصر، اساسا کیسانیه را انگاره‌ای عاری از حقیقت دانسته و آن را بسان قصه‌های هزار و یک شب بافته خیالات و اوهام و ساخته جاعلان سیاست‌بازی، ذکر کرده‌اند، که بدون سند و مدرک معتبر از کتابی به کتاب دیگر راه یافته است؟! ایشان بر این باورند که بیشترین مسؤولیت متوجه تاریخ‌نگارانی است که بی‌تعهدی نشان داده و در مسیر اغراض سیاسی و حکومتی، جاده صاف کن جاه‌طلبان و تشنگان ریاست گشته‌اند. ر.ک: مجله تخصصی کلام، شماره ۱۹- ۲۴، مقاله کیسانیه افسانه یا حقیقت؟ اثر سید ابراهیم سید علوی.</ref>==
*یکی از فرقه‌ها- و شاید اولین فرقه‌ای که در [[مهدویت]] دچار [[انحراف]] شد- "[[کیسانیه]]" است. درباره [[علت]] نام‌گذاری این [[فرقه]] به [[کیسانیه]]، اختلاف‌نظر هست؛ برخی نوشته‌اند: اینان [[پیروان]] کیسان آزاد شده [[امیر مؤمنان]] {{ع}} بودند. کیسان [[شاگرد]] [[محمد بن حنفیه]] بود؛ ولی از [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} نیز [[علوم]] مختلف- از جمله [[علم]] [[تأویل]] و [[باطن]] و [[علم]] آفاق و انفس- آموخت. سپس به [[امامت]] [[محمد]] قائل شد و برای او مراتب و درجاتی دانست که خارج از حد وی بود<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۴۷.</ref>. برخی نوشته‌اند: [[کیسانیه]] [[پیروان]] مختار بن ابی عبیده ثقفی بودند؛ زیرا او ملقب به کیسان بود، از این‌رو [[کیسانیه]] خوانده شدند. شماری هم نوشته‌اند: [[فرمانده]] پلیس (شرطه) مختار، کیسان نام داشت و کنیه‌اش ابو [[عمران]] بود. او در [[اعمال]] خود بسیار [[افراط]] می‌کرد و [[محمد]] را [[وصی]] [[حضرت علی]] {{ع}} می‌دانست و مختار را [[نایب]] او معرفی می‌کرد!<ref>نوبختی، فرق الشیعة، ص ۲۳ و ۲۴.</ref> در هر حال این گروه قائل به [[امامت]] [[محمد بن حنفیه]] بودند. مختار، نخست برای [[پیشرفت]] کار خود [[دعوت]] به [[علی بن الحسین]] {{ع}} و سپس [[دعوت]] به [[محمد حنفیه]] می‌کرد. البته کار او مبتنی بر [[اعتقاد]] وی به [[اهل بیت]] {{عم}} نبود؛ بلکه می‌خواست از آن بهره‌برداری [[سیاسی]] کند و چون کارش بالا گرفت، خود دعوی [[دریافت وحی]] از [[خداوند]] کرد و عباراتی مسجع و با قافیه، به [[تقلید]] از [[قرآن]] به زبان راند. [[محمد حنفیه]] از وی بیزاری جست و وقتی مختار وی را به [[کوفه]] [[دعوت]] کرد، او نپذیرفت. [[کیسانیه]] پنداشته‌اند: [[محمد حنفیه]] پس از کشته شدن برادرش [[حسین بن علی]] {{عم}}، مختار را بر عراقین [[فرمانروایی]] داد و از او خواست از [[قاتلان]] آن [[حضرت]]، [[خونخواهی]] کند. [[کیسانیه]] شش سال بعد از [[شهادت امام حسین]] {{ع}}، [[قیام]] کرده، قائل به [[امامت]] [[محمد حنفیه]] شدند. آنان [[معتقد]] بودند: وی [[اسرار]] [[دین]] و [[علم]] [[تأویل]] و [[علوم]] [[باطنی]] را از دو برادرش [[حسن]] و [[حسین]] {{عم}} فراگرفته است. برخی از [[کیسانیه]] ارکان [[شریعت]] (مانند [[نماز]] و [[روزه]]) را [[تأویل]] کرده و قائل به [[تناسخ]] و [[حلول]] بودند<ref>محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص ۳۷۳.</ref>.
*'''[[عقاید]] مشترک [[کیسانیه]]:''' تمام فرق [[کیسانیه]]، دارای بعضی [[عقاید]] مشترک هستند؛ از جمله:
#[[اعتقاد به امامت]] [[محمد بن حنفیه]] [[فرزند]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}؛
#[[عقیده]] به مسأله [[بدا]]؛
#[[اعتقاد]] به [[تناسخ]] و [[حلول]]؛
#[[اعتقاد به رجعت]] (با بیان خاص به خود)؛
#[[اعتقاد]] به نوعی [[غلو]] در [[حق]] [[ائمه]] و [[پیشوایان]] خویش.
*غیر از اینها هریک از این فرقه‌ها، دارای [[اعتقادی]] خاص نیز هستند که در کتاب‌های مربوط، ذیل هر [[فرقه]] به آن اشاره شده است. [[کیسانیه]] پس از درگذشت [[محمد بن حنفیه]]، به دو شعبه تقسیم شدند: دسته‌ای [[مرگ]] [[محمد]] را [[انکار]] کرده، گفتند: وی نمرده و نمی‌میرد و زنده است؛ اما [[غایب]] شده و در "[[کوه رضوی]]" [[پنهان]] است تا روزی که به او امر شود و [[ظهور]] کند. این دسته وی را همان [[امام]] [[منتظر]] می‌دانند؛ ازاین‌رو هیچ‌کس را پس از وی [[امام]] نمی‌دانند!
*گروه دیگر [[مرگ]] [[محمد]] را [[باور]] کرده، پس از وی [[ابو هاشم]] [[عبد الله]] بن [[محمد]] را به [[امامت]] برگزیدند و به [[حلول]] [[روح]] [[محمد]] در [[ابو هاشم]] [[اعتقاد]] یافتند. شماری از [[کیسانیه]] نیز پس از [[مرگ]] [[محمد بن حنفیه]]، به [[امامت]] [[راستین]] [[اعتقاد]] یافته، مستبصر شدند<ref>ر.ک: مقالات الاسلامیین، ص ۲۳.</ref>. از جمله اینان می‌توان [[سید]] [[اسماعیل]] [[حمیری]] را نام برد که نخست کیسانی [[مذهب]] بود، تا آنکه به [[دیدار]] [[امام صادق]] {{ع}} نایل آمد و [[نشانه‌های امامت]] و [[وصایت]] را در او دید و از ایشان از امر [[غیبت]] پرسش کرد. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: آن [[حق]] است و لیکن [[غیبت]] در [[دوازدهمین امام]] واقع می‌شود. آن گاه [[سید]] را از [[مرگ]] [[محمد بن حنفیه]] [[آگاه]] فرمود و اینکه پدرش [[امام باقر]] {{ع}} [[شاهد]] به [[خاک]] سپردن او بوده است. [[حق]] بر [[سید]] روشن شد و از آن [[عقیده]] برگشت و [[استغفار]] کرد. پس به [[حق]] گرایید و به [[مذهب]] [[امامی]] درآمد<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، مقدمه.</ref>. در مجموع درباره [[فرقه]] [[کیسانیه]] گفته شده است:
#[[محمد بن حنفیه]] اصلا [[ادعای مهدویت]] نداشته است.
#مختار ثقفی هم مدعی [[مهدویت]] [[محمد بن حنفیه]] نبود. این اتهامی است که [[عباسیان]] و برخی از [[دشمنان]]، با انگیزه‌های مختلف، به آن دامن زده‌اند.
#این [[فرقه]] منقرض شده است و کسی در عصر حاضر، [[اعتقاد به امامت]] [[محمد بن حنفیه]] ندارد<ref>ر.ک: محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبة، فصل ۱، الدلیل علی فساد قول الکیسانیه.</ref>. "[[کیسانیه]]" بعد از [[محمد حنفیه]] [[دوازده]] [[فرقه]] شدند که نام ایشان، در کتاب‌های [[ملل و نحل]] ذکر شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴.</ref>.
==پرسش مستقیم==
==پرسش مستقیم==
*[[آیا کیسانیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)]]
*[[آیا کیسانیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)]]

نسخهٔ ‏۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۵۷

آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل کیسانیه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

کیسانیه که علت نامگذاری اینان، پیروی ایشان از کیسان است (غلام امیر المؤمنین که شاگرد محمّد حنفیّه، امام حسن و امام حسین بود)، یا پیروان مختار بن ابی عبیدۀ ثقفی که ملقب به کیسان بود، یا پیروان کیسان، فرماندۀ پلیس مختار.[۱].

مقدمه

  1. اعتقاد به امامت محمّد بن حنفیه فرزند علی بن ابی طالب(ع)؛
  2. عقیده به مسأله بدا؛
  3. اعتقاد به تناسخ و حلول؛
  4. اعتقاد به رجعت "با بیان خاص به خود"؛
  5. اعتقاد به نوعی غلوّ در حق امامان و پیشوایان خویش[۹].
  1. محمد بن حنفیه اصلا ادعای مهدویت نداشته است.
  2. مختار ثقفی هم مدعی مهدویت محمد بن حنفیه نبود. این، اتهامی است که عباسیان و برخی از دشمنان، با انگیزه‏‌های مختلف، به آن دامن زده‏‌اند.
  3. این فرقه، منقرض شده است و کسی در عصر حاضر، به امامت محمد بن حنفیه اعتقاد ندارد[۱۵][۱۶].

کیسانیه در موعودنامه

  1. سراجیه: اصحاب "حسان بن سراج" هستند که معتقدند، محمد حنفیه وفات کرده و در کوه رضوی مدفون است؛ ولی روزی رجعت کرده و جهان را پر از عدل و داد می‌کند.
  2. کرنبیه: اصحاب "ابن کرنب" هستند که معتقدند محمد حنفیه زنده است و در کوه رضوی اقامت دارد. او ظهور می‌کند و جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد، آن‌چنان‌که پر از جور و ستم شده است. البته در بیشتر منابع آن‌ها را "کربیّه" یا "کریبیّه" یاد کرده‌اند.
  3. هاشمیه: اصحاب "ابو هاشم عبدالله" هستند که پس از محمد حنفیه به امامت پسرش "عبدالله" معتقد شدند. هاشمیه نیز پس از فوت ابوهاشم به گروهک‌های مختلفی چون: مختاریه، حارثیه، روندیه، بیانیه و غیر آن‌ها منشعب شدند[۱۷].
  1. کیسان، لقب مختار (بنیانگذار این فرقه) بوده است.
  2. کیسان، نام رئیس شرطه (پلیس) مختار بود.
  3. کیسان، نام یکی از غلامان امیر مؤمنان (ع) بود که مختار را به خونخواهی امام حسین (ع) تشویق نمود.

کیسانیه در درسنامه

کیسانیه‌[۲۳]

  1. اعتقاد به امامت محمد بن حنفیه فرزند علی بن ابی طالب (ع)؛
  2. عقیده به مسأله بدا؛
  3. اعتقاد به تناسخ و حلول؛
  4. اعتقاد به رجعت (با بیان خاص به خود)؛
  5. اعتقاد به نوعی غلو در حق ائمه و پیشوایان خویش.
  1. محمد بن حنفیه اصلا ادعای مهدویت نداشته است.
  2. مختار ثقفی هم مدعی مهدویت محمد بن حنفیه نبود. این اتهامی است که عباسیان و برخی از دشمنان، با انگیزه‌های مختلف، به آن دامن زده‌اند.
  3. این فرقه منقرض شده است و کسی در عصر حاضر، اعتقاد به امامت محمد بن حنفیه ندارد[۲۹]. "کیسانیه" بعد از محمد حنفیه دوازده فرقه شدند که نام ایشان، در کتاب‌های ملل و نحل ذکر شده است[۳۰].

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

  1. ریشه‌های انحراف مدعیان دروغین مهدویت چیست؟ (پرسش)
  2. چرا مدعیان دروغین مهدویت در زمان نایب اول وجود نداشتند؟ (پرسش)
  3. آغاز پیدایش مدعیان دروغین مهدویت از چه زمانی بود؟ (پرسش)
  4. با توجه به مشخص بودن نسب امام مهدی علت پیدایش مدعیان مهدویت چیست؟ (پرسش)
  5. آیا پدید آمدن مدعیان مهدویت از آثار سوء اعتقاد به مهدویت است؟ (پرسش)
  6. آیا پدید آمدن مدعیان مهدویت بر حتمی بودن ظهور مهدی‏ دلالت دارد؟ (پرسش)
  7. چه کسانی ادعای مهدویت کرده یا در حق آنها ادعای مهدویت شده است؟ (پرسش)
    1. آیا احمدیه یا قادیانیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    2. آیا کیسانیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    3. آیا زیدیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    4. آیا فطحیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    5. آیا قرامطه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    6. آیا ناووسیه و اسماعیلیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    7. آیا شیخیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    8. آیا بابیت از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    9. آیا بهاییت از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    10. آیا سبئیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    11. آیا عسکریه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    12. آیا مغیریه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    13. آیا ممطوره از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    14. آیا نمیریه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    15. آیا واقفیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    16. آیا واقفه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    17. آیا باقریه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    18. آیا موسویه یا موسائیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    19. آیا محمدیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    20. آیا ابومسلم خراسانی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    21. آیا محمد بن عبدالله بن جعفر مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    22. آیا عبيدالله مهدی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    23. آیا محمد بن تومرت مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    24. آیا مهدی سودانی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    25. آیا غلام احمدخان مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    26. آیا مهدی تهامه‌ مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    27. آیا مهدی سوس‌ مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    28. آیا ابومسلم خراسانی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    29. آیا مهدی صومالی‌ مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    30. آیا مهدی سنگال مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    31. آیا محمد بن حنفیه مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    32. آیا موسی بن طلحه مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    33. آیا ابوهاشم بن محمد بن حنفیه مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    34. آیا محمد بن عبدالله بن حسن مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    35. آیا مهدی عباسی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    36. آیا عباس فاطمی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    37. آیا محمد بن عبد الله محض مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    38. آیا عبید الله مهدی بن محمد مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    39. آیا محمد بن عبدالله بن تومرت علوی حسنی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
  8. مدعیان بابیت چه کسانی هستند؟ (پرسش)
  9. مفهوم باب در لغت و اصطلاح چیست؟ (پرسش)
  10. انگیزه‌های مدعیان بابیت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  11. دلایل اثبات دروغ بودن ادعای بابیت در عصر غیبت چیست؟ (پرسش)
  12. مدعیان دروغین مهدویت در طول تاریخ چه کسانی بودند؟ (پرسش)
  13. راه شناسایی مدعیان دروغین سفارت و نیابت خاص چیست؟ (پرسش)
  14. اگر شخصی ادعا کند که امام مهدی است چگونه باور کنیم و راه شناخت او چیست؟ (پرسش)
  15. چه راه‌هایی برای شناخت مهدی نماها وجود دارد؟ (پرسش)
  16. از چه زمانی عده‌ای به دروغ ادعای مهدویت کردند؟ (پرسش)
  17. چرا با آغاز دوره استعمار ادعای دروغین مهدویت زیاد شد؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۹.
  2. ↑ شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۴۷
  3. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.
  4. ↑ نوبختی، فرق الشیعة، ص ۲۳ و ۲۴
  5. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.
  6. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.
  7. ↑ محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص ۳۷۳
  8. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.
  9. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.
  10. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.
  11. ↑ ر
  12. ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، مقدمه
  13. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.
  14. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.
  15. ↑ ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، فصل ۱( الدلیل علی فساد قول الکیسانیه).
  16. ↑ سلیمیان، خدامراد،فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.
  17. ↑ نجم الثاقب، باب چهارم.
  18. ↑ المقالات و الفرق، ص ۲۶.
  19. ↑ فرق الشیعه، ص ۲۹.
  20. ↑ با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۹۳.
  21. ↑ با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۱۰۸.
  22. ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۵۹۸.
  23. ↑ لازم به یادآوری است که برخی از محققان معاصر، اساسا کیسانیه را انگاره‌ای عاری از حقیقت دانسته و آن را بسان قصه‌های هزار و یک شب بافته خیالات و اوهام و ساخته جاعلان سیاست‌بازی، ذکر کرده‌اند، که بدون سند و مدرک معتبر از کتابی به کتاب دیگر راه یافته است؟! ایشان بر این باورند که بیشترین مسؤولیت متوجه تاریخ‌نگارانی است که بی‌تعهدی نشان داده و در مسیر اغراض سیاسی و حکومتی، جاده صاف کن جاه‌طلبان و تشنگان ریاست گشته‌اند. ر.ک: مجله تخصصی کلام، شماره ۱۹- ۲۴، مقاله کیسانیه افسانه یا حقیقت؟ اثر سید ابراهیم سید علوی.
  24. ↑ شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۴۷.
  25. ↑ نوبختی، فرق الشیعة، ص ۲۳ و ۲۴.
  26. ↑ محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص ۳۷۳.
  27. ↑ ر.ک: مقالات الاسلامیین، ص ۲۳.
  28. ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، مقدمه.
  29. ↑ ر.ک: محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبة، فصل ۱، الدلیل علی فساد قول الکیسانیه.
  30. ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=کیسانیه&oldid=218633»