|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مهدویت/بالا}}
| | #تغییر_مسیر [[انجمن خیریه حجتیه مهدویه]] |
| {{مهدویت}}
| |
| انجمن حجتیه از گروههای فعّال معاصر در [[حوزه]] [[مهدویت]] با دیدگاههای ویژه.
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *یکی از گروههایی که در بیش از نیم قرن گذشته در بحثهای [[مهدویت]] به نوعی در کانون توجه بودهاند [[انجمن حجتیه]] است. سابقه شکلگیری این گروه به جریانهای دهه ۱۳۲۰ ش تا میانههای دهه ۳۰ در [[جامعه]] [[ایران]] برمیگردد.
| |
| *در این دوره، دو خطر عمده در [[حوزه]] [[دین]] پدید آمد:
| |
| # '''حزب توده:''' این گروه، مرام مارکسیسم را میان [[جوانان]] نشر میداد و متدینان، ملیها و رژیم پهلوی همه با آن درگیر بودند. | |
| # '''بهائیت:''' در این بخش، فقط متدینان روی آن حساسیت داشتند و پس از شهریور ۱۳۲۰ ش متوجه نفوذ آن، در دستگاه [[اداری]] پهلوی شده، به [[مبارزه]] با آن پرداختند. طبعا از نگاه متدینان، خطر [[بهائیان]] نه فقط کمتر از حزب توده نبود، بلکه پس از سرکوبی حزب توده در سالهای ۳۲- ۳۶ جدّیتر هم شده بود<ref> رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص ۳۶۸</ref>.
| |
| *برابر خطر دوم، [[عالمان]] و [[مراجع تقلید]] به مبارزاتی جدّی دست زدند. از میانه دهه ۳۰ یک تشکل مذهبی ویژه با [[هدف]] [[مبارزه با بهائیت]] [[تهران]] و سپس دیگر [[شهرها]] پدید آمد. انجمن خیریه حجّتیه مهدویه به سال ۱۳۳۲ ش با [[تلاش]] [[شیخ]] [[محمود ذاکرزاده تولایی]]، معروف به [[شیخ]] [[محمود حلبی]] با [[همکاری]] جمع زیادی از متدینان که تحت عنوان هیئت مدیره، امور انجمن را [[اداره]] میکردند، فعالیت خود را آغاز [[پیروزی]] [[انقلاب اسلامی]]، به فعالیت [[فرهنگی]] بر ضد این [[فرقه]] اشتغال داشت و [[تلاش]] میکرد افزون بر جمعآوری اطلاعات، به [[تربیت]] نیرو برای مقابله با [[بهائیان]] و تبلیغات آنان بپردازد. از آنجا که کار عمده آقای [[حلبی]] پس از شهریور بیست، کارهای تبلیغی در قالب [[منبر]] بود و در این کار، مهارت و شهرت خاصی به دست آورده بود، همراه جمعی از فعالان مذهبی [[مشهد]] و نیز انجمنها و هیأتهای مذهبی، به طور منظم با [[بهائیان]] درگیر شدند.
| |
| *اساسنامه انجمن حاوی اصولی بود که چهارچوب فعالیت آن را مشخص میکرد: [[تبلیغ]] [[دین اسلام]] و [[مذهب جعفری]] و [[دفاع]] [[علمی]] از آن، تشکیل کنفرانسها و سمینارهای [[علمی]] و [[دینی]] در نقاط گوناگون [[کشور]] با رعایت مقررات عمومی، چاپ و پخش جزوات و نشریههای [[علمی]] و [[دینی]] با رعایت مقررات مطبوعاتی [[کشور]]، تأسیس کلاسهای [[تعلیم]] و [[تدریس]] [[اخلاق]] و [[معارف اسلامی]] با رعایت مقررات عمومی، ایجاد کتابخانه و قرائت‌خانه و اماکن ورزشی با رعایت [[قوانین]] مربوطه، انجام امور خیریه عمومی و مساعدت [[فرهنگی]] مؤسسات [[اسلامی]] و برقراری تماس با مجامع بین‌المللی با نظر [[مقامات]] ذی صلاحیت و ... در تبصره دوم این اساسنامه تأکید شده بود که "انجمن به هیچوجه در [[امور سیاسی]] مداخله نخواهد داشت و نیز مسؤلیت هر نوع دخالتی را که در زمینههای [[سیاسی]] از طرف افراد منتسب به انجمن صورت گیرد، بر عهده نخواهد داشت". این، همان تبصرهای بود که انقلابیون پیش و پس از [[انقلاب]]، از آن ناراحت بودند.
| |
| *انجمن در هر شهری، دفتری داشت که تحت عنوان بیت "بیت [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}}]] شناخته میشد. این بیت، مسؤلی داشت و زیر نظر وی سه گروه [[تدریس]]، تحقیق و [[ارشاد]] فعالیت میکردند. گروه نخست به [[آموزش]] نیروها در سه مرحله ابتدائی، متوسط و عالی میپرداختند. گروه دوم در پی یافتن افرادی از [[مسلمانان]] بودند که تحت تأثیر بهائیها، به این [[آیین]] گرویده بودند و گروه سوم، کار [[ارشاد]] این افراد را با شیوههای خاصّ خود دنبال میکردند. سخنرانیهای عمومی نیز در محافلی که بیشتر منازل بود، برگزار شده و از سخنرانان معروف استفاده میشد. به طور معمول، در سالروز [[تولد]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} نیز جشنهایی برگزار میشد. بیشتر افرادی که از [[بهائیت]] برمیگشتند، توبهنامه و تبرانامهای مینوشتند که متن بسیاری از آنها در یک مجموعه، در کتابخانه آستان [[قدس]] نگهداری میشود. این جلسات بیشتر توسط سخنرانانی [[اداره]] میشد که خود انجمن [[تربیت]] کرده بود.
| |
| *نکته قابل توجه آنکه این افراد غیر [[روحانی]] بودند. انجمن در این باره استدلالهای ویژه خود را داشت. این نیروها از مدارس [[برگزیده]] میشدند و در این میان مدرسه [[علوی]] [[جایگاه]] خاص خود را داشت. این مدرسه به همان اندازه که خاستگاه بسیاری از نیروهای مذهبی بود که در [[انقلاب اسلامی]] فعالانه شرکت کردند، فرصتی برای انجمن بود تا از میان آنان کسانی را برای کارهای [[فکری]] و تبلیغی خود [[گزینش]] کند<ref> رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص ۳۷۳</ref>.
| |
| *این انجمن پیش از [[انقلاب]]، با فرستادن نامههایی برای برخی [[مراجع]] و بزرگان از جمله [[رهبر]] فقید [[انقلاب]] که در آن اهمیت [[مبارزه با بهائیت]] را گوشزد کرده، فعالیتهای خود را در این زمینه شرح میدادند، تأییدیههایی برای خود میگرفتند که امروزه نیز بدانها استناد میکنند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۱۹۷، ۱۹۸.</ref>.
| |
| ==افکار و [[عقاید]] انجمن حجتیه==
| |
| #'''[[بهائیت]]، [[دشمن]] اصلی:''' همواره مؤسس انجمن تأکید میکرد: امروز [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} از کسی جز این [[خدمت]] را نمیپذیرد و چیزی جز این [[انتظار]] ندارد. به [[خدا]] قسم! امروز [[تکلیف]] شرعی و [[دینی]] همه ما آن است که با [[بهائیت]] [[مبارزه]] کنیم<ref> نشریه« چشمانداز ایران»، سال اول، ش ۲</ref>.
| |
| #'''جدایی [[دین]] از [[سیاست]]:''' در تبصره ۲ از ماده دوم اساسنامه انجمن، تصریح شده است: انجمن به هیچوجه در [[امور سیاسی]] مداخله نخواهد کرد و [[مسئولیت]] هر نوع دخالتی را که در زمینههای [[سیاسی]] از طرف افراد منتسب به انجمن صورت گیرد، به عهده نخواهد گرفت<ref> برخی بر این باورند که این سیاست برای نفوذ در برخی دستگاهها از جمله ارتش جهت مقابله با بهاییها بود.و اگر چنانچه به این جدایی تظاهر نمیکردند بیدرنگ از همه فعالیتها محروم میشدند</ref>. بر این اساس چنانچه فردی از اعضای انجمن به طرف مسائل [[سیاسی]] کشیده میشد، بیدرنگ عذر او را میخواستند. به زعم آنان [[اسلام]] یگانه [[دین]] [[عبادت]] است و دخالت در [[سیاست]]، زیبنده [[پیشوایان دینی]] نیست<ref> روزنامه کیهان، ۱۰ شهریور ۱۳۸۱، ص ۲</ref>.
| |
| #'''ناموفق بودن قیامهای [[پیش از ظهور]]:''' آنان با استفاده از برخی [[روایات]]، [[صاحب]] پرچمهای [[قیام]] [[پیش از ظهور]] را [[گمراه]] میدانستند و [[تشکیل حکومت]] و بسط [[عدل]] را در جهت انسداد باب [[مهدویت]] میشمردند<ref> سید ضیاء الدین علیا نسب، جریانشناسی انجمن حجتیه، ص ۲۴، به نقل از روزنامه صبح آزادگان، ۲۷/ ۱۱/ ۱۳۶۰، قسمت سوم مصاحبه با مهندس طیّب</ref>. در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، که [[قیام]] خونینی آغاز گشت و حاصل آن، هزاران [[شهید]] بود، [[رهبر]] انجمن، با [[اعتراض]] شدید، [[امام]] را مورد مؤاخذه قرار میدهد که چه کسی [[مسئول]] این همه خونهای به هدر رفته است؟ وی طی یک [[سخنرانی]] در مدرسه مروی، [[امام]] را [[مسئول]] ریختن [[خون]] [[جوانان]] در ۱۵ خرداد دانست.
| |
| #'''بیمعنا بودن [[جهاد]] در دوران [[غیبت]]:''' [[شیخ حلبی]] در این باره میگوید:[[شیعه]] میگوید: در [[عصر غیبت]] [[امام زمان]]{{ع}} [[جهاد]] نیست. چرا؟ چون [[حاکم اسلامی]] که باید [[معصوم]] باشد، مصداق پیدا نکرده است. [[وظیفه]] داریم فقط [[دین]] خود را حفظ کنیم. [[تکالیف]] شرعیمان را انجام دهیم و به [[شبهات]] منکران پاسخ دهیم و دیگر هیچ<ref> نشریه« پگاه»، ش ۷۱، ۴ آبان ۱۳۸۱</ref>.
| |
| *ناگفته نماند برخی از آنچه در دهههای اخیر به انجمن یاد شده نسبت داده میشود و در مواردی برای مقابله با آنها بدان استناد میشود، به هیچ وجه به همه افراد در همه ردهها قابل انطباق نیست. اگر چه برخی باورها و نسبتها به برخی عوام از این گروه درست مینماید، به تحصیلکردگان و فرهیختگان از این مجموعه نسبتهای نادرستی است. چنانچه برخی نسبتها از جمله [[باور]] آنها به انجام [[فساد]] و [[گناه]] برای نزدیک کردن [[ظهور]]، محل تأمل است. و کسی نیز به روشنی ادعا نکرده که این مجموعه، [[مردم]] را به [[فساد]] و [[ستم]] سفارش کردهاند. سخنرانیهای موجود از مؤسس انجمن [[گواه]] بر این مدعاست.
| |
| ==انجمن [[حجتیه]] و [[انقلاب]] اسلامی==
| |
| *از دیدگاههای کلّی این گروه که به برخی از آنها اشاره شد، به خوبی به دست میآید کسانی که بر آن مبانی پافشاری داشتند، هرگز با [[انقلاب اسلامی]] رابطهای برقرار نکردند؛ چه اینکه این [[قیام]] [[شیعی]] را بر خلاف دیدگاه خود میدانستند. یکی از تئوری پردازان و مؤثران در شکلگیری [[انقلاب]] شکوهمند [[اسلامی]] در این باره میگوید: آنان [[مبارزه]] را [[ممنوع]] کرده و [[معتقد]] بودند این [[مبارزه]] به جایی نمیرسد.
| |
| *[[مسئولان]] انجمن اعلام کردند: هر کس مایل به شرکت در فعالیتهای [[سیاسی]] و تظاهرات باشد، باید از انجمن کنارهگیری کند. در این ایام، بسیاری از اعضا که عمدتا مقلد [[امام خمینی]]؛ بودند، افزون بر شرکت در فعالیتهای ضد رژیم، برخورده‌ای [[فکری]] با انجمن را آغاز کردند و برخی با عنوان سازمان "عباد [[صالح]]" انشعاب یافتند<ref> جریانشناسی انجمن حجتیه، به نقل از: علی اکبر هاشمی رفسنجانی: روزنامه عروه الوثقی، ۲۲ مهرماه ۱۳۶۱</ref>.
| |
| *[[آیت اللّه]] [[خزعلی]] در این باره میگوید: چون مسأله [[بهائیت]] امری خیلی مهم برای [[مسلمین]] بود آنها "انجمن" سعی کردند در [[انقلاب]] شرکت نکرده و به این مهم نپردازند؛ چون [[فکر]] نمیکردند [[انقلاب]] پیروز شود. اجازه فعالیت به افراد انجمن داده نمیشد و [[علت]] آن هم این بود که افراد اگر بخواهند کار [[سیاسی]] بکنند، سازماندهی انجمن پاشیده شده و نمیتواند دیگر با [[بهائیت]] [[مبارزه]] کند<ref> جریانشناسی انجمن حجتیه، به نقل از: علی اکبر هاشمی رفسنجانی: در شناخت حزب قاعدین، ص ۵۸</ref>.
| |
| *بنابراین نیروهای [[تربیت]] شده در انجمن در سطوح گوناگون، پس از [[انقلاب]] به سه دسته تقسیم شدند:
| |
| *برخی مانند آقای [[پرورش]]، دکتر [[صادقی]] استاد [[دانشگاه الهیات]] [[مشهد]]، [[عبد الکریمی]] استاد [[دانشگاه مشهد]]، مهندس [[مصحف]] و بسیاری دیگر به [[انقلاب]] پیوستند. از میان اینان، جوانانی نیز بودند که دستکم چند سالی انجمن را تجربه کرده و به صف انقلابیون پیوسته بودند. برخی مانند آقای [[طیب]] که [[مسئولیت]] برگزاری مراسم سخنرانیها را در [[تهران]] بر عهده داشت، نه فقط به انقلابیون پیوست، بلکه به نوعی برابر انجمن هم قرار گرفتند.
| |
| *دسته دوم در برابر [[انقلاب]] بیتفاوت ماندند. و دسته سوم، به [[انتقاد]] از آن پرداخته به صف مخالفان- از نوع دیندار- پیوستند.
| |
| *انجمن، چند ماه پیش از [[انقلاب]]، یعنی در شهریور ۵۷ مواضع خود را در ارتباط با [[سیاست]] تغییر داده، شروع به [[همراهی]] با [[انقلاب]] کرد. پس از [[انقلاب]] از سوی برخی از [[رهبران]] انقلابی، انجمن به عنوان یک عنصر خطرناک معرفی شده و برای جلوگیری از نفوذ آن در مراکز، تبلیغات گستردهی بر ضد آنان آغاز شد. این اعتراضات که غالبا در پوشش [[دفاع]] از [[انقلاب]] صورت میگرفت، به مرور به حذف شمار زیادی از چهرههای مذهبی با سابقه منجر شد. طبعا برخی از سوابق برخورده‌ای منفی [[رهبران]] انجمن با جریان [[انقلاب]] به عنوان یک تجربه برای موضعگیری بر ضد آنان مورد استفاده قرار گرفت؛ برای نمونه [[امام خمینی]] که روزگاری آقای [[حلبی]] را تأیید میکرد، در سالهای پیش از [[انقلاب]] به تدریج به حرکت انجمن بدبین شده و [[حمایت]] خود را قطع کرد<ref> رسول جعفریان، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران، ص ۳۷۴</ref>.
| |
| *با این همه، جهتگیری انجمن پس از [[انقلاب]] به تدریج به سمت هواداری از آن پیش میرفت. آقای [[حلبی]] از [[مشهد]] کاندیدای مجلس خبرگان [[قانون]] اساسی شد و ۳۰۷۳۷۴ [[رأی]] آورد؛ اما [[برگزیده]] نشد. نوع هواداری انجمن از نشریه [[انتظار]] که انجمن پس از [[پیروزی]] [[انقلاب]] آن را انتشار میداد، به دست میآمد؛ اما [[مخالفت]] با آن، در سال شصت اوج گرفت و برخی از جریانهای افراطی درون [[انقلاب]]، به ویژه نیروهای سازمان مجاهدین [[انقلاب]] با هر نیتی که بود، درست در وقتی که امکان بهرهگیری از بیشتر از نیروهای مذهبی میرفت، یک [[جبهه]] داخلی بر ضد نیروهای متهم به [[وابستگی]] به انجمن گشوده و دشواریهایی را پدید آوردند.
| |
| *برخی از این نیروهای چپ افراطی که آن زمان در محور این فعالیت قرار داشتند، بعدها به فرو غلطیدن به دامن تفریط از آن اقدامها اظهار [[پشیمانی]] کردند؛ از آن جمله انتشار کتابی با عنوان "در [[شناخت]] حزب [[قاعدین]]" از "[[عماد الدین باقی]]" در سال ۱۳۶۲ بود که ضربه [[سختی]] بر انجمن وارد کرد.
| |
| *این کتاب پیش از آن به صورت بخش بخش در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید، زمانی که کتاب در تیراژ بالغ بر هشتاد و هشت هزار نسخه به چاپ رسید، ضربهای سهمگین بر انجمن وارد آمد. پس از اشاره غیر مستقیم [[رهبر]] [[انقلاب]] به انجمن که بدون تصریح به اسم انجمن صورت گرفته و ضمن آن از ایشان خواسته شده بود اعوجاجات خود را کنار بگذارند، انجمن در سال ۱۳۶۲ ش، به طور رسمی تعطیلی خود را اعلام کرده و ضمن آن توضیح داد که چون خود را مصداق سخنان [[رهبر]] [[انقلاب]] نمیداند انجمن را تعطیل میکند.
| |
| *انجمن در [[شوال]] ۱۴۰۳ ق ضمن بیانیهای با اعلام این مطلب افزود: بر اساس [[عقیده]] [[دینی]] و [[تکلیف]] شرعی خود، [[تبعیت]] از [[مقام معظم رهبری]] و [[مرجعیت]] و [[حفظ وحدت]] و [[یکپارچگی]] [[امت]] و رعایت [[مصالح]] عالیه مملکت و ممانعت از سوءاستفاده دستگاههای [[تبلیغاتی]] بیگانه و دفع غرضورزی [[دشمنان اسلام]] ... اعلام میداریم که از این [[تاریخ]]، تمام جلسات انجمن تعطیل میباشد و هیچ کس مجاز نیست تحت عنوان این انجمن کوچکترین فعالیتی کند<ref> روزنامه« اطلاعات»، ۲۲ تیرماه ۱۳۶۲ ش</ref>.
| |
| *به نظر میرسد انجمن به جز کارهای تبلیغی و برگزاری برخی جلسات ضد [[کمونیستی]] و مارکسیستی، به نقد جدّی [[عقاید]] [[بهایی]] هم میپرداخت؛ گرچه این مسأله ممکن بود در قالب کمک به دیگر نویسندگان باشد که نمونه آن آقای [[محمّد باقر نجفی]] در کتاب [[بهائیان]] است که از آقای [[حلبی]] به [[دلیل]] در [[اختیار]] نهادن برخی اسناد تشکر کرده است. *همینطور خود آقای [[حلبی]] هم گویا به نقد "ایقان" مشغول بوده و مرحوم محیط طباطبایی در مقالهای گفته است: آقای حاجی [[شیخ]] [[محمود حلبی]] ... ۱۵۴ غلط ادبی از متن ایقان بیرون آورده و در کتاب [[پژوهش]] جامع درباره ایقان تألیف خود به تفصیل یاد کرده است<ref> ر.ک: مجله« گوهر»، سال ششم، شماره ۶۱، فروردین ۱۳۵۷ ش</ref>.
| |
| *یادآوری آن لازم است که طبعا در این سالها [[مبارزه با بهائیت]] منحصر به انجمن حجّتیه نبود. در اطلاعیههایی که گاه از سوی [[مراجع]] انتشار مییافت، با نفوذ [[اقتصادی]] [[بهائیان]] [[مبارزه]] میشد. در سالهای پس از [[انقلاب]] همچنان موضوع انجمن حجّتیه مطرح بوده و تا کنون که نزدیک به ۲۴ سال از [[انقلاب]] میگذرد، هرازچندی، برخی جناحها باز هم از نفوذ انجمن حجّتیه سخن میگویند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۸۶-۹۳.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۱۹۷، ۱۹۸.</ref>.
| |
| ==پرسش مستقیم==
| |
| * [[گرایش انجمن حجتیه و نوع برنامه‌های آنها چه بوده است؟ (پرسش)]]
| |
| | |
| {{پرسمان فرقه‌های انحرافی}}
| |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| {{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگنامه مهدویت''']]
| |
| * [[پرونده:136864.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۲''']]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| {{فرقه های شیعه}}
| |
| | |
| [[رده:انجمن حجتیه]]
| |
| [[رده:مدخل فرهنگنامه مهدویت]]
| |
| [[رده: اتمام لینک داخلی]]
| |
| [[ردخ:مدخل]]
| |
