صفات ثبوتیه و سلبیه: تفاوت میان نسخه‌ها

(صفحه‌ای تازه حاوی «{{خرد}} {{نبوت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font...» ایجاد کرد)
 
خط ۱۱: خط ۱۱:
==مقدمه==
==مقدمه==
*[[متکلمان]]، تقسیمات متعددی برای [[صفات الهی]] ذکر کرده‌اند که مشهورترین آنها تقسیم [[صفات الهی]] به [[صفات ]]"ثبوتی" و [[صفات ]]"سلبی" است. صفات ثبوتی گویای [[جمال]] و [[عظمت]] [[الهی]] است و مراد از صفات سلبی، نفی کاستی‌ها، نقصان‌ها و امکان از خداست، یعنی سلب همه نقایص از [[خدا]].
*[[متکلمان]]، تقسیمات متعددی برای [[صفات الهی]] ذکر کرده‌اند که مشهورترین آنها تقسیم [[صفات الهی]] به [[صفات ]]"ثبوتی" و [[صفات ]]"سلبی" است. صفات ثبوتی گویای [[جمال]] و [[عظمت]] [[الهی]] است و مراد از صفات سلبی، نفی کاستی‌ها، نقصان‌ها و امکان از خداست، یعنی سلب همه نقایص از [[خدا]].
*[[ملاصدرا]]، خاستگاه این تقسیم را از [[آیات قرآن]] می‌‌داند: [[آیه]] {{متن قرآن|تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ}}<ref>«خجسته باد نام پروردگارت آن (خداوند) بشکوه و کرامند» سوره الرحمن، آیه ۷۸.</ref>. صفات جلال، یعنی ذات او از مشابهت به غیر منزه است و صفات اکرام، یعنی ذاتش به این صفات مزین است<ref>صدرالمتألهین شیرازی، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ج۶، ص۱۱.</ref>. همان‌گونه که [[آیه]] {{متن قرآن|الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ}}<ref>«(خداوند) دانای نهان و آشکار، بزرگ والاست» سوره رعد، آیه ۹.</ref>، [[جامعیت]] همه [[صفات جمال]] و جلال دانسته شده؛ کبریایی [[خداوند]]، مالکیت او بر همه خوبی‌هاست<ref>طباطبایی، المیزان، ج۱۱، ص۳۰۷.</ref>، و مراد از [[متعال]]<ref>متعال مبالغه در علو است. {{متن قرآن|تَعَالَى عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيرًا}}<ref>«پاکا و فرا برترا به برتری بزرگ که اوست از آنچه (آنان) می‌گویند» سوره اسراء، آیه ۴۳.</ref>، یعنی آنچه را او در ذات و فعلش از آنها منزه است و نیز منزه است از آنچه [[مشرکان]] درباره او می‌‌گویند<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۶، ص۱۸.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۳۴</ref>.
*[[ملاصدرا]]، خاستگاه این تقسیم را از [[آیات قرآن]] می‌‌داند: [[آیه]] {{متن قرآن|تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ}}<ref>«خجسته باد نام پروردگارت آن (خداوند) بشکوه و کرامند» سوره الرحمن، آیه ۷۸.</ref>. صفات جلال، یعنی ذات او از مشابهت به غیر منزه است و صفات اکرام، یعنی ذاتش به این صفات مزین است<ref>صدرالمتألهین شیرازی، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ج۶، ص۱۱.</ref>. همان‌گونه که [[آیه]] {{متن قرآن|الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ}}<ref>«(خداوند) دانای نهان و آشکار، بزرگ والاست» سوره رعد، آیه ۹.</ref>، [[جامعیت]] همه [[صفات جمال]] و جلال دانسته شده؛ کبریایی [[خداوند]]، مالکیت او بر همه خوبی‌هاست<ref>طباطبایی، المیزان، ج۱۱، ص۳۰۷.</ref>، و مراد از [[متعال]] متعال مبالغه در علو است. {{متن قرآن|تَعَالَى عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيرًا}}<ref>«پاکا و فرا برترا به برتری بزرگ که اوست از آنچه (آنان) می‌گویند» سوره اسراء، آیه ۴۳.</ref>، یعنی آنچه را او در ذات و فعلش از آنها منزه است و نیز منزه است از آنچه [[مشرکان]] درباره او می‌‌گویند<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۶، ص۱۸.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۳۴</ref>.
*اگرچه اصطلاحاً در مقابل هفت صفت ثبوتیه<ref>البته فیلسوفان بنا بر تأویل آیه {{متن قرآن|وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ}} [«و فرشتگان بر کناره‌های آن (آسمان) اند و در آن روز اورنگ (فرمانفرمایی) پروردگارت را هشت تن (از ایشان) بر فراز سر می‌برند» سوره حاقه، آیه ۱۷] عرش را به عالم مخلوق و آیه را به افلاک هشت‌گانه تأویل کردند. هشت صفت را ثبوتی معتقد بودند؛ اما متکلمین هفت صفت بیشتر نیافتند. به همین خاطر صفت کلام را به آنها افزودند که باعث فتنه‌ها شد. (مظفر، فلسفه و کلام اسلامی، ص۱۳۴) و دوران تاریخی و ناگوار محنت را پدید آورد.</ref> که برای حق‌تعالی ذکر می‌‌کنند، هفت صفت سلبیه هم عنوان می‌‌شود، این تقسیم‌بندی از مواردی است که از [[علم کلام]] رسیده است، یعنی معیار و مقیاسی قطعی [[عقلی]] یا [[دینی]] و مذهبی ندارد. چه چیز را می‌توان برای [[خدا]] اثبات کرد؟ [[قرآن]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى}}<ref>«نام‌های نکوتر او راست» سوره حشر، آیه ۲۴.</ref>، هر اسمی را که "اسم [[حسن]]" باشد، می‌‌توان به [[حق تعالی]] نسبت داد... اسم در اینجا به معنی نام نیست که امری قراردادی باشد، در واقع به معنی صفت است. هر صفتی که صفت کمال باشد، آن هم به نحو اکمل، در [[واجب]] تعالی [[صادق]] است. اگر هزار صفت کمال هم داشته باشیم، می‌‌توانیم به [[حق تعالی]] نسبت دهیم؛ چنان‌که در دعای جوشن [[کبیر]] هزار اسم برای [[حق تعالی]] ذکر شده است. هر اندازه صفت کمال در نظر بگیریم، همه آنها به نحو اکمل در [[واجب]] تعالی [[صدق]] می‌‌کند. در [[آیات]] پایانی [[سوره]] [[حشر]] بعد از ذکر چندین صفت در مورد [[خداوند]]، برای اینکه ذهن، به همین صفت‌ها محدود نشود، می‌‌فرماید: هر چه [[اسمای حسنی]] است، از آن اوست: {{متن قرآن|هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ * هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ * هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}<ref>«اوست خداوندی که خدایی جز او نیست، داننده پنهان و آشکار است، او بخشنده بخشاینده است * اوست خداوندی که هیچ خدایی جز او نیست، فرمانفرمای بسیار پاک بی‌عیب، ایمنی‌بخش، گواه راستین ، پیروز کام‌شکن  بزرگ منش؛ پاکاکه خداوند است از آنچه (بدو) شرک می‌ورزند * اوست خداوند آفریننده پدیدآور نگارگر، نام‌های نکوتر او راست؛ هر چه در آسمان‌ها و زمین است او را به پاکی می‌ستایند و او پیروزمند فرزانه است» سوره حشر، آیه ۲۲-۲۴.</ref>.
*اگرچه اصطلاحاً در مقابل هفت صفت ثبوتیه<ref>البته فیلسوفان بنا بر تأویل آیه {{متن قرآن|وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ}} [«و فرشتگان بر کناره‌های آن (آسمان) اند و در آن روز اورنگ (فرمانفرمایی) پروردگارت را هشت تن (از ایشان) بر فراز سر می‌برند» سوره حاقه، آیه ۱۷] عرش را به عالم مخلوق و آیه را به افلاک هشت‌گانه تأویل کردند. هشت صفت را ثبوتی معتقد بودند؛ اما متکلمین هفت صفت بیشتر نیافتند. به همین خاطر صفت کلام را به آنها افزودند که باعث فتنه‌ها شد. (مظفر، فلسفه و کلام اسلامی، ص۱۳۴) و دوران تاریخی و ناگوار محنت را پدید آورد.</ref> که برای حق‌تعالی ذکر می‌‌کنند، هفت صفت سلبیه هم عنوان می‌‌شود، این تقسیم‌بندی از مواردی است که از [[علم کلام]] رسیده است، یعنی معیار و مقیاسی قطعی [[عقلی]] یا [[دینی]] و مذهبی ندارد. چه چیز را می‌توان برای [[خدا]] اثبات کرد؟ [[قرآن]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى}}<ref>«نام‌های نکوتر او راست» سوره حشر، آیه ۲۴.</ref>، هر اسمی را که "اسم [[حسن]]" باشد، می‌‌توان به [[حق تعالی]] نسبت داد... اسم در اینجا به معنی نام نیست که امری قراردادی باشد، در واقع به معنی صفت است. هر صفتی که صفت کمال باشد، آن هم به نحو اکمل، در [[واجب]] تعالی [[صادق]] است. اگر هزار صفت کمال هم داشته باشیم، می‌‌توانیم به [[حق تعالی]] نسبت دهیم؛ چنان‌که در دعای جوشن [[کبیر]] هزار اسم برای [[حق تعالی]] ذکر شده است. هر اندازه صفت کمال در نظر بگیریم، همه آنها به نحو اکمل در [[واجب]] تعالی [[صدق]] می‌‌کند. در [[آیات]] پایانی [[سوره]] [[حشر]] بعد از ذکر چندین صفت در مورد [[خداوند]]، برای اینکه ذهن، به همین صفت‌ها محدود نشود، می‌‌فرماید: هر چه [[اسمای حسنی]] است، از آن اوست: {{متن قرآن|هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ * هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ * هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}<ref>«اوست خداوندی که خدایی جز او نیست، داننده پنهان و آشکار است، او بخشنده بخشاینده است * اوست خداوندی که هیچ خدایی جز او نیست، فرمانفرمای بسیار پاک بی‌عیب، ایمنی‌بخش، گواه راستین ، پیروز کام‌شکن  بزرگ منش؛ پاکاکه خداوند است از آنچه (بدو) شرک می‌ورزند * اوست خداوند آفریننده پدیدآور نگارگر، نام‌های نکوتر او راست؛ هر چه در آسمان‌ها و زمین است او را به پاکی می‌ستایند و او پیروزمند فرزانه است» سوره حشر، آیه ۲۲-۲۴.</ref>.
*به دنبال ذکر همه این صفات می‌‌فرماید: هر چه [[اسمای حسنی]] است از آن خداست. پس [[صفات ]][[خداوند]] به حدی محدود نمی‌شود، و منزه است از آنچه [[صفات کمال]] نباشد و شائبه نیستی و عدم و [[نقص]] بدهد. [[حق تعالی]] از هرگونه صفت [[نقص]] منزّه است<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۳۵.</ref>.
*به دنبال ذکر همه این صفات می‌‌فرماید: هر چه [[اسمای حسنی]] است از آن خداست. پس [[صفات ]][[خداوند]] به حدی محدود نمی‌شود، و منزه است از آنچه [[صفات کمال]] نباشد و شائبه نیستی و عدم و [[نقص]] بدهد. [[حق تعالی]] از هرگونه صفت [[نقص]] منزّه است<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۳۵.</ref>.
۱۱۵٬۲۱۳

ویرایش