ضلالت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==معنای [[ضلالت]]== | ==معنای [[ضلالت]]== | ||
*[[ضلالت]]، از نظر لغوی و اصطلاحی به معنای "مقابل [[هدایت]]" آمده و به معنای [[گمراه]] شدن و راه را نیافتن و نیز [[گمراه]] ساختن و از مقصد دور کردن به کار می‌رود<ref>ر.ک: محمدی، | *[[ضلالت]]، از نظر لغوی و اصطلاحی به معنای "مقابل [[هدایت]]" آمده و به معنای [[گمراه]] شدن و راه را نیافتن و نیز [[گمراه]] ساختن و از مقصد دور کردن به کار می‌رود<ref>ر.ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]] | ||
* در [[روایات]] [[امامان معصوم]] {{ع}} نیز اسباب و زمینه‌های [[هدایت]] و [[ضلالت]] به تفصیل آمده است. از آن جمله است روایتی از [[امام علی]] {{ع}} که براساس آن، تن ندادن به [[ولایت]] و [[فرمان]] [[امامان معصوم]] {{ع}} از [[علل]] [[ضلالت]] است<ref>{{متن حدیث|أَدْنَی مَا یَکُونُ بِهِ ضَالًّا أَنْ لَا یَعْرِفَ حُجَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ}}؛ بحارالانوار، ج ۶۶، ص۱۷.</ref>. [[علم کلام]] به مناسبت‌های گوناگون از جمله در مبحث [[جبر و اختیار]] بدین موضوع پرداخته است<ref>ر.ک: فرهنگ | ، ص ۱۳۸.</ref>. [[ضلالت]] و [[هدایت]] متضایف‌اند و از زوایایی متعدد و در شاخه‌های گوناگون [[علوم اسلامی]] بررسی شده‌اند. این موضوع یکی از [[مفاهیم قرآنی]] است و [[قرآن کریم]] در آیاتی پرشمار بدان پرداخته است. | ||
* در [[روایات]] [[امامان معصوم]] {{ع}} نیز اسباب و زمینه‌های [[هدایت]] و [[ضلالت]] به تفصیل آمده است. از آن جمله است روایتی از [[امام علی]] {{ع}} که براساس آن، تن ندادن به [[ولایت]] و [[فرمان]] [[امامان معصوم]] {{ع}} از [[علل]] [[ضلالت]] است<ref>{{متن حدیث|أَدْنَی مَا یَکُونُ بِهِ ضَالًّا أَنْ لَا یَعْرِفَ حُجَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ}}؛ بحارالانوار، ج ۶۶، ص۱۷.</ref>. [[علم کلام]] به مناسبت‌های گوناگون از جمله در مبحث [[جبر و اختیار]] بدین موضوع پرداخته است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۲۷.</ref>. | |||
==معنی [[اضلال]] در [[آیات]]== | ==معنی [[اضلال]] در [[آیات]]== | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۹: | ||
#برخی قائلند مراد از [[ضلالت]]، گونۀ [[تکوینی]] آن است، نه [[تشریعی]]؛ زیرا [[ضلالت]] [[تشریعی]] از ساحت [[الهی]] دور است. در این صورت معنای [[ضلالت]] چنین می‌شود: [[ضلالت]] همان [[کیفر]] و مجازات است. | #برخی قائلند مراد از [[ضلالت]]، گونۀ [[تکوینی]] آن است، نه [[تشریعی]]؛ زیرا [[ضلالت]] [[تشریعی]] از ساحت [[الهی]] دور است. در این صورت معنای [[ضلالت]] چنین می‌شود: [[ضلالت]] همان [[کیفر]] و مجازات است. | ||
#گروهی دیگر گفته‌اند، مراد از [[ضلالت]] این است که [[خداوند]] به [[دلیل]] پافشاری برخی [[انسان‌ها]] بر [[گناه]]، مقدمات و اسباب رسیدن به مقصود را برایشان از میان می‌برد یا آن را برایشان فراهم نمی‌کند و اینرا "خذلان" یا "سلب [[توفیق]]" گویند. | #گروهی دیگر گفته‌اند، مراد از [[ضلالت]] این است که [[خداوند]] به [[دلیل]] پافشاری برخی [[انسان‌ها]] بر [[گناه]]، مقدمات و اسباب رسیدن به مقصود را برایشان از میان می‌برد یا آن را برایشان فراهم نمی‌کند و اینرا "خذلان" یا "سلب [[توفیق]]" گویند. | ||
#گروه سوم بر این باورند که [[اضلال]] [[خداوند]] ویژۀ کسانی است که اوصاف و شرایطی معین دارند و [[قرآن کریم]] از مهم‌ترین این اوصاف یاد کرده است: [[کفر]]، [[ظلم]]، [[فسق]]، [[دروغ]]، [[اسراف]] و کفران. این اوصاف، پیامدهایی دارند که دامان [[آدمی]] را می‌گیرند و بر چشم و گوش و [[خرد]] وی پرده می‌اندازند و او را به [[ضلالت]] می‌کشانند. بدین‌سان، مضل بودن [[خداوند]] به این معناست که چنین آثاری را به اوصاف یاد شده داده است. روشن است که این کار [[خداوند]]، با [[اختیار]] و [[آزادی]] [[بندگان]] ناسازگار نیست<ref>ر.ک: فرهنگ | #گروه سوم بر این باورند که [[اضلال]] [[خداوند]] ویژۀ کسانی است که اوصاف و شرایطی معین دارند و [[قرآن کریم]] از مهم‌ترین این اوصاف یاد کرده است: [[کفر]]، [[ظلم]]، [[فسق]]، [[دروغ]]، [[اسراف]] و کفران. این اوصاف، پیامدهایی دارند که دامان [[آدمی]] را می‌گیرند و بر چشم و گوش و [[خرد]] وی پرده می‌اندازند و او را به [[ضلالت]] می‌کشانند. بدین‌سان، مضل بودن [[خداوند]] به این معناست که چنین آثاری را به اوصاف یاد شده داده است. روشن است که این کار [[خداوند]]، با [[اختیار]] و [[آزادی]] [[بندگان]] ناسازگار نیست<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۲۷-۳۲۸.</ref>. | ||
*کسانی که مشمول [[اضلال]] [[الهی]] می‌شوند، در [[حقیقت]]، خود، با ناشایستگی به سوی آن رفته‌اند و از [[اختیار]] و [[آزادی]] برخوردار بوده‌اند. [[ضلالت]] [[الهی]]، در [[حقیقت]] مکمل و پیامد چیزی است که خود شخص [[برگزیده]] است و بدین روی، [[ضلالت]] نه جبری است و نه بی‌دلیل و نتیجۀ خواست خود [[آدمی]] است<ref>ر.ک: فرهنگ | *کسانی که مشمول [[اضلال]] [[الهی]] می‌شوند، در [[حقیقت]]، خود، با ناشایستگی به سوی آن رفته‌اند و از [[اختیار]] و [[آزادی]] برخوردار بوده‌اند. [[ضلالت]] [[الهی]]، در [[حقیقت]] مکمل و پیامد چیزی است که خود شخص [[برگزیده]] است و بدین روی، [[ضلالت]] نه جبری است و نه بی‌دلیل و نتیجۀ خواست خود [[آدمی]] است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۲۷-۳۲۸.</ref>. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
نسخهٔ ۲ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۱۹
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ضلالت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
معنای ضلالت
- ضلالت، از نظر لغوی و اصطلاحی به معنای "مقابل هدایت" آمده و به معنای گمراه شدن و راه را نیافتن و نیز گمراه ساختن و از مقصد دور کردن به کار می‌رود[۱]. ضلالت و هدایت متضایف‌اند و از زوایایی متعدد و در شاخه‌های گوناگون علوم اسلامی بررسی شده‌اند. این موضوع یکی از مفاهیم قرآنی است و قرآن کریم در آیاتی پرشمار بدان پرداخته است.
- در روایات امامان معصوم (ع) نیز اسباب و زمینه‌های هدایت و ضلالت به تفصیل آمده است. از آن جمله است روایتی از امام علی (ع) که براساس آن، تن ندادن به ولایت و فرمان امامان معصوم (ع) از علل ضلالت است[۲]. علم کلام به مناسبت‌های گوناگون از جمله در مبحث جبر و اختیار بدین موضوع پرداخته است[۳].
معنی اضلال در آیات
- قرآن کریم، در آیاتی، "اضلال" را به خداوند نسبت داده که موجب بحث‌های متعددی شده است. مسئلۀ محوری این است که چگونه می‌توان خداوند را "مُضِل" پنداشت و اینکه خداوند برخی بندگان را به ضلالت می‌کشاند، به چه معنا است؟ از آیاتی که خداوند را "مُضل" یا "گمراه‌کننده" می‌خوانند عبارت است از: ﴿يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ﴾[۴]، ﴿وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ﴾[۵] و ﴿يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ﴾[۶].
- در روایات و از جمله ادعیه نیز از خداوند با صفت "مُضِل" یاد شده است[۷]. فهم این مسئله پیامدهای سازندۀ اعتقادی و اخلاقی دارد و بدین رو، دانشمندان شیعه کوشیده‌اند بدان راه یابند و تفسیرهایی که به دست داده‌اند، آنان را به گروه‌هایی تقسیم کرده است:
- برخی قائلند مراد از ضلالت، گونۀ تکوینی آن است، نه تشریعی؛ زیرا ضلالت تشریعی از ساحت الهی دور است. در این صورت معنای ضلالت چنین می‌شود: ضلالت همان کیفر و مجازات است.
- گروهی دیگر گفته‌اند، مراد از ضلالت این است که خداوند به دلیل پافشاری برخی انسان‌ها بر گناه، مقدمات و اسباب رسیدن به مقصود را برایشان از میان می‌برد یا آن را برایشان فراهم نمی‌کند و اینرا "خذلان" یا "سلب توفیق" گویند.
- گروه سوم بر این باورند که اضلال خداوند ویژۀ کسانی است که اوصاف و شرایطی معین دارند و قرآن کریم از مهم‌ترین این اوصاف یاد کرده است: کفر، ظلم، فسق، دروغ، اسراف و کفران. این اوصاف، پیامدهایی دارند که دامان آدمی را می‌گیرند و بر چشم و گوش و خرد وی پرده می‌اندازند و او را به ضلالت می‌کشانند. بدین‌سان، مضل بودن خداوند به این معناست که چنین آثاری را به اوصاف یاد شده داده است. روشن است که این کار خداوند، با اختیار و آزادی بندگان ناسازگار نیست[۸].
- کسانی که مشمول اضلال الهی می‌شوند، در حقیقت، خود، با ناشایستگی به سوی آن رفته‌اند و از اختیار و آزادی برخوردار بوده‌اند. ضلالت الهی، در حقیقت مکمل و پیامد چیزی است که خود شخص برگزیده است و بدین روی، ضلالت نه جبری است و نه بی‌دلیل و نتیجۀ خواست خود آدمی است[۹].
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام ، ص ۱۳۸.
- ↑ «أَدْنَی مَا یَکُونُ بِهِ ضَالًّا أَنْ لَا یَعْرِفَ حُجَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ»؛ بحارالانوار، ج ۶۶، ص۱۷.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۳۲۷.
- ↑ «خداوند ستمگران را بیراه می‌گذارد» سوره ابراهیم، آیه ۲۷.
- ↑ «امّا تنها فاسقان را گمراه میکند» سوره بقره، آیه ۲۶.
- ↑ «هر که را بخواهد بیراه وا می‌نهد و هر که را بخواهد راهنمایی میکند» سوره نحل، آیه ۹۳.
- ↑ بحار الانوار، ج ۸۱، ص۱۸۴.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۳۲۷-۳۲۸.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۳۲۷-۳۲۸.