کیسانیه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۰ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۳۹

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

کیسانیه در حدیث | کیسانیه در کلام اسلامی | کیسانیه در تاریخ اسلامی | کیسانیه در معارف مهدویت

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل کیسانیه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

کیسانیه که علت نامگذاری اینان، پیروی ایشان از کیسان است (غلام امیر المؤمنین که شاگرد محمد حنفیه، امام حسن و امام حسین بود)، یا پیروان مختار بن ابی عبیده ثقفی که ملقب به کیسان بود، یا پیروان کیسان، فرماندۀ پلیس مختار^[۱].

مقدمه

"کیسانیّه" نام فرقه‌ای است که در نیمه دوم قرن اول هجری در میان شیعیان پیدا شد و در حدود یک قرن ادامه یافت، سپس به طور کلی منقرض گردید.
این گروه به امامت جناب "محمد حنفیه" معتقد بودند و او را بعد از امیرمؤمنان، امام حسن و امام حسین (ع) چهارمین امام می‌پنداشتند.
پس از ارتحال محمد حنفیه، فرقه کیسانیّه به فرقه‌های مختلفی منشعب شدید، که از آن جمله است:

سرّاجیّه، اصحاب "حسّان سرّاج" که گفتند: محمد حنفیه وفات کرده، در کوه رضوی مدفون است، ولی روزی رجعت کرده، جهان را پر از عدل و داد می‌کند^[۲].
کرنبیّه، اصحاب "ابن کرنب" که گفتند: محمد حنفیه زنده است و در کوه رضوی اقامت دارد و از دنیا نمی‌رود جز اینکه ظهور کرده جهان را پر از عدل و داد کند، آن چنانکه پر از جور و ستم شده است^[۳]. در بیشتر منابع از آنها "کربیّه" یا "کریبیّه" یاد شده است^[۴].
هاشمیه، اصحاب "ابوهاشم عبدالله" که بعد از محمد حنفیه به امامت پسرش "عبدالله" معتقد شدند^[۵].

اکثریت قاطع کیسانیّه معتقدند که محمد حنفیّه نمرده است، بلکه در کوه رضوی مخفی شده، پس از یک دوران استتار سرانجام ظهور کرده، جهان را پر از عدل و داد می‌کند.
آنها معتقدند که محمد حنفیه همان مهدی موعود است و از مکه معظمه ظهور خواهد کرد^[۶]. آنها می‌گویند: هر روز بامدادان و شامگاهان، اشترانی به خدمت محمد حنفیه می‌آیند و ایشان از شیر و گوشت آنها استفاده می‌کند^[۷].
در مورد نامگذاری این فرقه به "کیسانیّه" نظرهای مختلفی هست:

کیسان لقب مختار بوده است^[۸].
کیسان نام رئیس شرطه (پلیس) مختار بود^[۹].
کیسان نام یکی از غلامان امیرمؤمنان(ع) بود که مختار را به خونخواهی امام حسین(ع) تشویق نمود^[۱۰].

قول سوم ضعیف است؛ زیرا کیسان غلام امیر مؤمنان(ع) در جنگ صفّین به شهادت رسیده بود ^[۱۱].
قول نخست از نظر تاریخی به ثبوت نرسیده است.
ولی قوم دوم قولی است معتبر؛ زیرا از نظر تاریخی تردیدی نیست که رئیس شهربانی مختار شخصی بوده به نام "کیسان" مشهور به "ابو عمره" از قبیله "بِجیله"^[۱۲] از تیره "عرینه" که یکی از شاخه‌های بجیله است^[۱۳].
سید مرتضی علم الهدی در کتاب گرانسنگ الفصول المختاره که گزیده‌ای از کتاب العیون و المحاسن شیخ مفید است، تأکید فراوان دارد بر اینکه حتی یک نفر از فرقه کیسانیّه در روی زمین باقی نمانده است^[۱۴].
قبل از ایشان، اشعری و نوبختی نیز در اواخر قرن دوم هجری تصریح کرده‌اند که از فرقه‌های کیسانیّه جز افراد انگشت‌شماری باقی نمانده است^[۱۵]^[۱۶].

پرسش مستقیم

آیا کیسانیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

منبع‌شناسی جامع کیسانیه

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۹.
↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التّاریخ، ج۵، ص۱۲۹.
↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التّاریخ، ج۵، ص۱۲۸.
↑ قاضی، وداد، الکیسانیّة فی التاریخ و الأدب، ص۱۷۲.
↑ شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل و النّحل، ج۱، ص۱۵۰.
↑ أشعری، سعدبن‌عبدالله، المقالات و الفرق، ص۳۱.
↑ نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشّیعه، ص۲۹.
↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التّاریخ، ج۵، ص۱۳۱.
↑ أشعری، سعدبن‌عبدالله، المقالات و الفرق، ص۲۱.
↑ شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل و النّحل، ج۱، ص۱۴۷.
↑ ابن أثیر، عزالدین علی الکامل فی التّاریخ، ج۳، ص۲۹۹.
↑ بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف، ج۵، ص۲۲۹.
↑ ابن حزم اندلسی، جمهرة أنساب العرب، ص۳۸۷.
↑ علم الهدی، سیدمرتضی، الفصول المختاره، ج۲، ص۳۰۵.
↑ أشعری، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، ص۳۶؛ نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشّیعه، ص۲۹.
↑ مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص۹۰-۹۴.

[1] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۹.

[2] مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التّاریخ، ج۵، ص۱۲۹.

[3] مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التّاریخ، ج۵، ص۱۲۸.

[4] قاضی، وداد، الکیسانیّة فی التاریخ و الأدب، ص۱۷۲.

[5] شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل و النّحل، ج۱، ص۱۵۰.

[6] أشعری، سعدبن‌عبدالله، المقالات و الفرق، ص۳۱.

[7] نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشّیعه، ص۲۹.

[8] مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التّاریخ، ج۵، ص۱۳۱.

[9] أشعری، سعدبن‌عبدالله، المقالات و الفرق، ص۲۱.

[10] شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل و النّحل، ج۱، ص۱۴۷.

[11] ابن أثیر، عزالدین علی الکامل فی التّاریخ، ج۳، ص۲۹۹.

[12] بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف، ج۵، ص۲۲۹.

[13] ابن حزم اندلسی، جمهرة أنساب العرب، ص۳۸۷.

[14] علم الهدی، سیدمرتضی، الفصول المختاره، ج۲، ص۳۰۵.

[15] أشعری، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، ص۳۶؛ نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشّیعه، ص۲۹.

[16] مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص۹۰-۹۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
 <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[کیسانیه در حدیث]] | [[کیسانیه در کلام اسلامی]] | [[کیسانیه در تاریخ اسلامی]] | [[کیسانیه در معارف مهدوی]]</div>
+: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[کیسانیه در حدیث]] | [[کیسانیه در کلام اسلامی]] | [[کیسانیه در تاریخ اسلامی]] | [[کیسانیه در معارف مهدویت]]</div>
 <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
 : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[کیسانیه (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
 <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-'''کیسانیه''' که علت نامگذاری اینان، [[پیروی]] ایشان از کیسان است ([[غلام]] [[امام علی|امیر المؤمنین]] که شاگرد [[محمد حنفیه]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] بود)، یا [[پیروان]] [[مختار بن ابی عبیده ثقفی]] که ملقب به کیسان بود، یا [[پیروان]] کیسان، فرماندۀ پلیس مختار.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۵۹.</ref>.
+'''کیسانیه''' که علت نامگذاری اینان، [[پیروی]] ایشان از کیسان است ([[غلام]] [[امام علی|امیر المؤمنین]] که شاگرد [[محمد حنفیه]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] بود)، یا [[پیروان]] [[مختار بن ابی عبیده ثقفی]] که ملقب به کیسان بود، یا [[پیروان]] کیسان، فرماندۀ پلیس مختار<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۵۹.</ref>.
 ==مقدمه==
-*یکی از فرقه‏‌ها- و شاید اوّلین فرقه‏‌ای که در [[مهدویت]] دچار [[انحراف]] بزرگ شد- "کیسانیه" است. درباره علت نام‏گذاری این [[فرقه]] به کیسانیه، [[اختلاف]] نظر است<ref>  شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۴۷</ref>؛ برخی نوشته‌‏اند: اینان [[پیروان]] کیسان آزاد شده [[امام علی|امیر مؤمنان]]{{ع}} بودند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
+*"کیسانیّه" نام فرقه‌ای است که در نیمه دوم قرن اول هجری در میان [[شیعیان]] پیدا شد و در حدود یک قرن ادامه یافت، سپس به طور کلی منقرض گردید.
-*[[کیسان]] شاگرد [[محمد بن حنفیه]] بود؛ ولی از [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} نیز [[علوم]] مختلف- از جمله [[علم]] [[تأویل]] و [[باطن]] و [[علم]] آفاق و انفس- آموخت. سپس به [[امامت]] [[محمد]] قائل شد و برای او مراتب و درجاتی دانست که خارج از حد وی بود.  برخی نوشته‌‏اند: کیسانیه، [[پیروان]] [[مختار بن ابی عبیده ثقفی]] بودند؛ زیرا او ملقب به کیسان بود. شماری هم نوشته‏‌اند: [[فرمانده]] پلیس "شرطه" مختار، کیسان نام داشت و کنیه‏‎اش ابو عمران‏ بود. او در اعمال خود بسیار [[افراط]] می‌‏کرد و [[محمد]] را [[وصی]] [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} می‏‌دانست و مختار را [[نایب]] او معرفی می‏‌کرد<ref> نوبختی، فرق الشیعة، ص ۲۳ و ۲۴</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
+*این گروه به [[امامت]] جناب "[[محمد حنفیه]]" [[معتقد]] بودند و او را بعد از [[امیرمؤمنان]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} [[چهارمین امام]] می‌پنداشتند.
-*در هر حال، این گروه قائل به [[امامت]] [[محمد بن حنفیه]] بودند. مختار، نخست برای [[پیشرفت]] کار خود، به [[علی بن الحسین]]{{ع}} و سپس به [[محمد حنفیه]] [[دعوت]] می‌‏کرد. البته کار او، مبتنی بر [[اعتقاد]] وی به [[اهل بیت]]{{عم}} نبود؛ بلکه می‌‏خواست از آن بهره‏‌برداری [[سیاسی]] کند و چون کارش بالا گرفت، خود دعوی دریافت [[وحی]] از [[خداوند]] سبحانه و تعالی کرد و عباراتی مسجع و با قافیه، به [[تقلید]] از [[قرآن]] به زبان راند. [[محمد حنفیه]] از وی بی‌زاری جست و وقتی مختار وی را به [[کوفه]] [[دعوت]] کرد، او نپذیرفت<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
+*پس از [[ارتحال]] [[محمد حنفیه]]، [[فرقه]] کیسانیّه به فرقه‌های مختلفی منشعب شدید، که از آن جمله است:
-*کیسانیه پنداشته‌‏اند [[محمد حنفیه]] پس از کشته شدن برادرش [[حسین بن علی]]{{ع}}، مختار را بر عراقین [[فرمانروایی]] داد و از او خواست از قاتلان آن حضرت، خون‏خواهی کند. کیسانیه، شش سال بعد از [[شهادت]] [[امام حسین]] {{ع}}، [[قیام]] کرده، قائل به [[امامت]] [[محمد حنفیه]] شدند. آنان [[معتقد]] بودند: وی [[اسرار]] [[دین]] و [[علم]] [[تأویل]] و [[علوم]] [[باطنی]] را از دو برادرش [[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین|حسین]]{{عم}} فراگرفته است. برخی از کیسانیه ارکان [[شریعت]] "مانند [[نماز]] و [[روزه]]" را [[تأویل]] کرده، قائل به تناسخ و حلول بودند.
+#سرّاجیّه، [[اصحاب]] "حسّان سرّاج" که گفتند: [[محمد حنفیه]] [[وفات]] کرده، در [[کوه رضوی]] مدفون است، ولی روزی [[رجعت]] کرده، [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند<ref>مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التّاریخ، ج۵، ص۱۲۹.</ref>.
-*همه فرق کیسانیه، دارای بعضی [[عقاید]] مشترک هستند؛ از جمله<ref> محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص ۳۷۳</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>:
+#کرنبیّه، [[اصحاب]] "[[ابن کرنب]]" که گفتند: [[محمد حنفیه]] زنده است و در [[کوه رضوی]] اقامت دارد و از [[دنیا]] نمی‌رود جز اینکه [[ظهور]] کرده [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] کند، آن چنانکه پر از [[جور]] و [[ستم]] شده است<ref>مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التّاریخ، ج۵، ص۱۲۸.</ref>. در بیشتر منابع از آنها "کربیّه" یا "کریبیّه" یاد شده است<ref>قاضی، وداد، الکیسانیّة فی التاریخ و الأدب، ص۱۷۲.</ref>.
-#[[اعتقاد]] به [[امامت]] [[محمّد بن حنفیه]] [[فرزند]] [[امام علی|علی بن ابی طالب]]{{ع}}؛
+#هاشمیه، [[اصحاب]] "[[ابوهاشم عبدالله]]" که بعد از [[محمد حنفیه]] به [[امامت]] پسرش "[[عبدالله]]" [[معتقد]] شدند<ref>شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل و النّحل، ج۱، ص۱۵۰.</ref>.
-#[[عقیده]] به مسأله [[بدا]]؛
+*[[اکثریت]] [[قاطع]] کیسانیّه معتقدند که [[محمد]] حنفیّه نمرده است، بلکه در [[کوه رضوی]] مخفی شده، پس از یک دوران استتار سرانجام [[ظهور]] کرده، [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند.
-#[[اعتقاد]] به تناسخ و حلول؛
+*آنها معتقدند که [[محمد حنفیه]] همان [[مهدی موعود]] است و از [[مکه معظمه]] [[ظهور]] خواهد کرد<ref>أشعری، سعدبن‌عبدالله، المقالات و الفرق، ص۳۱.</ref>. آنها می‌گویند: هر روز بامدادان و شامگاهان، اشترانی به [[خدمت]] [[محمد حنفیه]] می‌آیند و ایشان از شیر و گوشت آنها استفاده می‌کند<ref>نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشّیعه، ص۲۹.</ref>.
-#[[اعتقاد]] به [[رجعت]] "با بیان خاص به خود"؛
+*در مورد نامگذاری این [[فرقه]] به "کیسانیّه" نظرهای مختلفی هست:
-#[[اعتقاد]] به نوعی غلوّ در [[حق]] [[امامان]] و [[پیشوایان]] خویش<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
+#کیسان [[لقب]] مختار بوده است<ref>مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التّاریخ، ج۵، ص۱۳۱.</ref>.
-*غیر از این‏ها هریک از این فرقه‌‏ها، دارای اعتقادی خاص نیز هستند که در کتاب‏‌های مربوط، ذیل هر [[فرقه]] به آن اشاره شده است. کیسانیه پس از درگذشت [[محمّد بن حنفیه]]، به دو شعبه تقسیم شدند؛ دسته‏‌ای [[مرگ]] محمّد را [[انکار]] کرده، گفتند: وی نمرده و نمی‌‏میرد و زنده است؛ امّا [[غایب]] شده و در "[[کوه رضوی]]" [[پنهان]] است، تا روزی که به او امر شود و [[ظهور]] کند. این‏ دسته وی را همان [[امام مهدی|امام منتظر]] می‌‏دانند؛ و هیچ‏کس را پس از وی [[امام]] نمی‌‏دانند. گروه دیگر، [[مرگ]] محمّد را باور کرده، پس از وی [[ابو هاشم عبد اللّه بن محمّد]] را به [[امامت]] برگزیدند و به حلول [[روح]] محمّد در ابو هاشم [[اعتقاد]] یافتند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
+#کیسان نام [[رئیس]] شرطه (پلیس) مختار بود<ref>أشعری، سعدبن‌عبدالله، المقالات و الفرق، ص۲۱.</ref>.
-*شماری از کیسانیه نیز پس از [[مرگ]] [[محمّد بن حنفیه]]، به [[امامت]] [[راستین]] [[اعتقاد]] یافته، مستبصر شدند<ref>  ر</ref> ک: مقالات الاسلامیین، ص ۲۳</ref>. از جمله اینان می‌‏توان [[سید اسماعیل حمیری]] را نام برد که نخست کیسانی [[مذهب]] بود، تا آن‏که به [[دیدار]] [[امام صادق]] {{ع}} نایل آمد و نشانه‏‌های [[امامت]] و [[وصایت]] را در او دید و از ایشان از امر [[غیبت]] پرسید.
+#کیسان نام یکی از غلامان [[امیرمؤمنان]]{{ع}} بود که مختار را به [[خونخواهی امام حسین]]{{ع}} [[تشویق]] نمود<ref>شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل و النّحل، ج۱، ص۱۴۷.</ref>.
-*[[امام صادق]]{{ع}} فرمود: "آن، [[حق]] است؛ ولی [[غیبت]] در دوازدهمین [[امام]] واقع می‏‌شود. آن‏گاه [[سید]] را از [[مرگ]] [[محمد بن حنفیه]] [[آگاه]] فرمود و این‏که پدرش [[امام باقر]]{{ع}} [[شاهد]] به [[خاک]] سپردن او بوده است. [[حق]] بر [[سید]] روشن شد و از آن [[عقیده]] برگشت و [[استغفار]] کرد. پس به [[حق]] گرایید و به [[مذهب]] امامی در آمد<ref>  [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، مقدمه</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
+*قول سوم ضعیف است؛ زیرا کیسان [[غلام]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} در [[جنگ]] [[صفّین]] به [[شهادت]] رسیده بود <ref>ابن أثیر، عزالدین علی الکامل فی التّاریخ، ج۳، ص۲۹۹.</ref>.
-*در مجموع درباره [[فرقه]] کیسانیه گفته شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>:
+*قول نخست از نظر [[تاریخی]] به ثبوت نرسیده است.
-#[[محمد بن حنفیه]] اصلا [[ادعای مهدویت]] نداشته است.
+*ولی [[قوم]] دوم قولی است معتبر؛ زیرا از نظر [[تاریخی]] تردیدی نیست که [[رئیس]] شهربانی مختار شخصی بوده به نام "کیسان" مشهور به "[[ابو عمره]]" از قبیله "بِجیله"<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف، ج۵، ص۲۲۹.</ref> از تیره "عرینه" که یکی از شاخه‌های بجیله است<ref>ابن حزم اندلسی، جمهرة أنساب العرب، ص۳۸۷.</ref>.
-#[[مختار ثقفی]] هم مدعی [[مهدویت]] [[محمد بن حنفیه]] نبود. این، اتهامی است که عباسیان و برخی از [[دشمنان]]، با انگیزه‏‌های مختلف، به آن دامن زده‏‌اند.
+*[[سید مرتضی علم الهدی]] در کتاب گرانسنگ الفصول المختاره که گزیده‌ای از کتاب العیون و [[المحاسن]] [[شیخ مفید]] است، تأکید فراوان دارد بر اینکه حتی یک نفر از [[فرقه]] کیسانیّه در روی [[زمین]] [[باقی]] نمانده است<ref>علم الهدی، سیدمرتضی، الفصول المختاره، ج۲، ص۳۰۵.</ref>.
-#این [[فرقه]]، منقرض شده است و کسی در عصر حاضر، به [[امامت]] [[محمد بن حنفیه]] [[اعتقاد]] ندارد<ref>ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، فصل ۱( الدلیل علی فساد قول الکیسانیه).</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
+*قبل از ایشان، [[اشعری]] و [[نوبختی]] نیز در اواخر قرن دوم هجری تصریح کرده‌اند که از فرقه‌های کیسانیّه جز افراد انگشت‌شماری [[باقی]] نمانده است<ref>أشعری، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، ص۳۶؛ نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشّیعه، ص۲۹.</ref><ref>[[علی اکبر مهدی‌پور|مهدی‌پور، علی اکبر]]، [[با دعای ندبه در پگاه جمعه (کتاب)|با دعای ندبه در پگاه جمعه]]، ص۹۰-۹۴.</ref>.
-==کیسانیه در درسنامه==
-*کیسانیه‌<ref>لازم به یادآوری است که برخی از محققان معاصر، اساسا کیسانیه را انگاره‌ای عاری از حقیقت دانسته و آن را بسان قصه‌های هزار و یک شب بافته خیالات و اوهام و ساخته جاعلان سیاست‌بازی، ذکر کرده‌اند، که بدون سند و مدرک معتبر از کتابی به کتاب دیگر راه یافته است؟! ایشان بر این باورند که بیشترین مسؤولیت متوجه تاریخ‌نگارانی است که بی‌تعهدی نشان داده و در مسیر اغراض سیاسی و حکومتی، جاده صاف کن جاه‌طلبان و تشنگان ریاست گشته‌اند. ر.ک: مجله تخصصی کلام، شماره ۱۹- ۲۴، مقاله کیسانیه افسانه یا حقیقت؟ اثر سید ابراهیم سید علوی.</ref>
-*یکی از فرقه‌ها- و شاید اولین فرقه‌ای که در [[مهدویت]] دچار [[انحراف]] شد- "کیسانیه" است. درباره [[علت]] نام‌گذاری این [[فرقه]] به کیسانیه، اختلاف‌نظر هست؛ برخی نوشته‌اند: اینان [[پیروان]] کیسان آزاد شده [[امیر مؤمنان]] {{ع}} بودند. کیسان [[شاگرد]] [[محمد بن حنفیه]] بود؛ ولی از [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} نیز [[علوم]] مختلف- از جمله [[علم]] [[تأویل]] و [[باطن]] و [[علم]] آفاق و انفس- آموخت. سپس به [[امامت]] [[محمد]] قائل شد و برای او مراتب و درجاتی دانست که خارج از حد وی بود<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۴۷.</ref>. برخی نوشته‌اند: کیسانیه [[پیروان]] مختار بن ابی عبیده ثقفی بودند؛ زیرا او ملقب به کیسان بود، از این‌رو کیسانیه خوانده شدند. شماری هم نوشته‌اند: [[فرمانده]] پلیس (شرطه) مختار، کیسان نام داشت و کنیه‌اش ابو [[عمران]] بود. او در [[اعمال]] خود بسیار [[افراط]] می‌کرد و [[محمد]] را [[وصی]] [[حضرت علی]] {{ع}} می‌دانست و مختار را [[نایب]] او معرفی می‌کرد!<ref>نوبختی، فرق الشیعة، ص ۲۳ و ۲۴.</ref> در هر حال این گروه قائل به [[امامت]] [[محمد بن حنفیه]] بودند. مختار، نخست برای [[پیشرفت]] کار خود [[دعوت]] به [[علی بن الحسین]] {{ع}} و سپس [[دعوت]] به [[محمد حنفیه]] می‌کرد. البته کار او مبتنی بر [[اعتقاد]] وی به [[اهل بیت]] {{عم}} نبود؛ بلکه می‌خواست از آن بهره‌برداری [[سیاسی]] کند و چون کارش بالا گرفت، خود دعوی [[دریافت وحی]] از [[خداوند]] کرد و عباراتی مسجع و با قافیه، به [[تقلید]] از [[قرآن]] به زبان راند. [[محمد حنفیه]] از وی بیزاری جست و وقتی مختار وی را به [[کوفه]] [[دعوت]] کرد، او نپذیرفت. کیسانیه پنداشته‌اند: [[محمد حنفیه]] پس از کشته شدن برادرش [[حسین بن علی]] {{عم}}، مختار را بر عراقین [[فرمانروایی]] داد و از او خواست از [[قاتلان]] آن [[حضرت]]، [[خونخواهی]] کند. کیسانیه شش سال بعد از [[شهادت امام حسین]] {{ع}}، [[قیام]] کرده، قائل به [[امامت]] [[محمد حنفیه]] شدند. آنان [[معتقد]] بودند: وی [[اسرار]] [[دین]] و [[علم]] [[تأویل]] و [[علوم]] [[باطنی]] را از دو برادرش [[حسن]] و [[حسین]] {{عم}} فراگرفته است. برخی از کیسانیه ارکان [[شریعت]] (مانند [[نماز]] و [[روزه]]) را [[تأویل]] کرده و قائل به [[تناسخ]] و [[حلول]] بودند<ref>محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص ۳۷۳.</ref>.
-*'''[[عقاید]] مشترک کیسانیه:''' تمام فرق کیسانیه، دارای بعضی [[عقاید]] مشترک هستند؛ از جمله:
-#[[اعتقاد به امامت]] [[محمد بن حنفیه]] [[فرزند]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}؛
-#[[عقیده]] به مسأله [[بدا]]؛
-#[[اعتقاد]] به [[تناسخ]] و [[حلول]]؛
-#[[اعتقاد به رجعت]] (با بیان خاص به خود)؛
-#[[اعتقاد]] به نوعی [[غلو]] در [[حق]] [[ائمه]] و [[پیشوایان]] خویش.
-*غیر از اینها هریک از این فرقه‌ها، دارای [[اعتقادی]] خاص نیز هستند که در کتاب‌های مربوط، ذیل هر [[فرقه]] به آن اشاره شده است. کیسانیه پس از درگذشت [[محمد بن حنفیه]]، به دو شعبه تقسیم شدند: دسته‌ای [[مرگ]] [[محمد]] را [[انکار]] کرده، گفتند: وی نمرده و نمی‌میرد و زنده است؛ اما [[غایب]] شده و در "[[کوه رضوی]]" [[پنهان]] است تا روزی که به او امر شود و [[ظهور]] کند. این دسته وی را همان [[امام]] [[منتظر]] می‌دانند؛ ازاین‌رو هیچ‌کس را پس از وی [[امام]] نمی‌دانند!
-*گروه دیگر [[مرگ]] [[محمد]] را [[باور]] کرده، پس از وی [[ابو هاشم]] [[عبد الله]] بن [[محمد]] را به [[امامت]] برگزیدند و به [[حلول]] [[روح]] [[محمد]] در [[ابو هاشم]] [[اعتقاد]] یافتند. شماری از کیسانیه نیز پس از [[مرگ]] [[محمد بن حنفیه]]، به [[امامت]] [[راستین]] [[اعتقاد]] یافته، مستبصر شدند<ref>ر.ک: مقالات الاسلامیین، ص ۲۳.</ref>. از جمله اینان می‌توان [[سید]] [[اسماعیل]] [[حمیری]] را نام برد که نخست کیسانی [[مذهب]] بود، تا آنکه به [[دیدار]] [[امام صادق]] {{ع}} نایل آمد و [[نشانه‌های امامت]] و [[وصایت]] را در او دید و از ایشان از امر [[غیبت]] پرسش کرد. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: آن [[حق]] است و لیکن [[غیبت]] در [[دوازدهمین امام]] واقع می‌شود. آن گاه [[سید]] را از [[مرگ]] [[محمد بن حنفیه]] [[آگاه]] فرمود و اینکه پدرش [[امام باقر]] {{ع}} [[شاهد]] به [[خاک]] سپردن او بوده است. [[حق]] بر [[سید]] روشن شد و از آن [[عقیده]] برگشت و [[استغفار]] کرد. پس به [[حق]] گرایید و به [[مذهب]] [[امامی]] درآمد<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، مقدمه.</ref>. در مجموع درباره [[فرقه]] کیسانیه گفته شده است:
-#[[محمد بن حنفیه]] اصلا [[ادعای مهدویت]] نداشته است.
-#مختار ثقفی هم مدعی [[مهدویت]] [[محمد بن حنفیه]] نبود. این اتهامی است که [[عباسیان]] و برخی از [[دشمنان]]، با انگیزه‌های مختلف، به آن دامن زده‌اند.
-#این [[فرقه]] منقرض شده است و کسی در عصر حاضر، [[اعتقاد به امامت]] [[محمد بن حنفیه]] ندارد<ref>ر.ک: محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبة، فصل ۱، الدلیل علی فساد قول الکیسانیه.</ref>. "کیسانیه" بعد از [[محمد حنفیه]] [[دوازده]] [[فرقه]] شدند که نام ایشان، در کتاب‌های [[ملل و نحل]] ذکر شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴.</ref>.
 ==پرسش مستقیم==
@@ خط ۵۴: / خط ۴۰: @@
 * [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']].
 * [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']].
-* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']].
+* [[پرونده:1379160.jpg|22px]] [[علی اکبر مهدی‌پور|مهدی‌پور، علی اکبر]]، [[با دعای ندبه در پگاه جمعه (کتاب)|'''با دعای ندبه در پگاه جمعه''']].
 ==[[:رده:آثار کیسانیه|منبع‌شناسی جامع کیسانیه]]==