مباهله: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | ||
''' | '''مُباهله:''' آن است که دو نفر با دو گروه که با هم [[نزاع]] دارند و هر کدام خود را بر [[حق]] می‌‌دانند، به یکدیگر [[نفرین]] کنند که [[خداوند]]، [[دروغگو]] و طرف ناحق را هلاک کند. چنین واقعه‌ای در زمان [[پیامبر اسلام]] اتفاق افتاد. گروهی از [[مسیحیان]] [[نجران]] که [[دعوت]] [[حق]] [[رسول خدا]]{{صل}} را نمی‌پذیرفتند، قرار شد میان آنان و [[پیامبر خدا]] [[مباهله]] انجام گیرد. در روز معین وقتی آنان در محل [[موعود]] حاضر شدند، [[پیامبر اسلام]] را دیدند که همراه [[علی بن ابی طالب]]، [[فاطمه زهرا]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} آمده است. چون دیدند که وی عزیزترین و نزدیکترین افراد خود را به صحنه [[مباهله]] آورده است، از شرکت در [[مباهله]] بیمناک شدند و به پرداخت [[جزیه]] به [[حکومت اسلامی]] [[راضی]] شدند. مسیحیانی که برای [[مباهله]] آمده بودند، شصت نفر می‌‌شدند. در [[قرآن کریم]] به [[داستان مباهله]] اشاره شده و این [[آیه]] به "[[آیه مباهله]]" [[معروف]] است{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ }}<ref> بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو:بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم؛ سوره آل عمران، آیه:۶۱.</ref> و یکی از [[فضایل]] [[اهل‌بیت]] به شمار می‌‌رود. این حادثه روز ۲۴ [[ذی قعده]] [[سال دهم هجری]] در [[مدینه]] اتفاق افتاد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>. | ||
==لغت‌شناسی== | |||
*مباهله آن است که دو شخص یا دو گروه یکدیگر را [[لعنت]] کنند. از ریشۀ بهل به معنای ملاعنه، نفرین‌کردن شخص [[دروغگو]] و [[ظالم]]، [[ابتهال]] و [[تضرّع]] به درگاه [[خدا]] برای [[دفع بلا]] از خود یا [[نزول]] [[بلا]] بر [[ظالم]] است. این کار از دیرباز بین [[عرب]] متداول بوده است و می‌گفتند: {{عربی| لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِ مِنَّا }}<ref> مجمع البحرین</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۲۸.</ref>. | |||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*حادثه‌ای که به نام مباهله در [[تاریخ]] [[اسلام]] رخ داد و از برجسته‌ترین [[فضایل]] [[امام علی|علی]]{{ع}} و [[اهل بیت]] و [[سند]] حقّانیت [[پیامبر]] است، مربوط به سال‌های پس از [[فتح]] [[مکّه]] و مکاتبات [[پیامبر اسلام]] با سران [[ادیان]] و [[قبایل]] و [[زمامداران]] برای پذیرش [[اسلام]] بود. از جملۀ نامه‌های [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}}، به [[مسیحیان]] [[نجران]] (منطقه‌ای بین [[حجاز]] و [[یمن]]) بود که آنان را به [[خداپرستی]] و [[ولایت]] [[خداوند]] [[دعوت]] کرد.<ref>مکاتیب الرّسول، ج ۲ ص ۵۰۲</ref> هیئت بلندپایه‌ای از سوی آنان به [[مدینه]] آمد و چون در گفتگوهای شفاهی به نتیجه‌ای نرسیدند، به پیشنهاد [[پیامبر]]، مباهله را پذیرفتند {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}<ref>سوره آل | *حادثه‌ای که به نام مباهله در [[تاریخ]] [[اسلام]] رخ داد و از برجسته‌ترین [[فضایل]] [[امام علی|علی]]{{ع}} و [[اهل بیت]] و [[سند]] حقّانیت [[پیامبر]] است، مربوط به سال‌های پس از [[فتح]] [[مکّه]] و مکاتبات [[پیامبر اسلام]] با سران [[ادیان]] و [[قبایل]] و [[زمامداران]] برای پذیرش [[اسلام]] بود. از جملۀ نامه‌های [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}}، به [[مسیحیان]] [[نجران]] (منطقه‌ای بین [[حجاز]] و [[یمن]]) بود که آنان را به [[خداپرستی]] و [[ولایت]] [[خداوند]] [[دعوت]] کرد.<ref>مکاتیب الرّسول، ج ۲ ص ۵۰۲</ref> هیئت بلندپایه‌ای از سوی آنان به [[مدینه]] آمد و چون در گفتگوهای شفاهی به نتیجه‌ای نرسیدند، به پیشنهاد [[پیامبر]]، مباهله را پذیرفتند {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ }}<ref> بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو:بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم؛ سوره آل عمران، آیه:۶۱.</ref> روز [[موعود]]، مصادف با ۲۴ ذی حجّه بود. تعداد [[مسیحیان]] را ده‌ها نفر (تا هفتاد نفر) [[نقل]] کرده‌اند که با هیئتی آراسته و باشکوه وارد [[مدینه]] شده بودند. قرار بود در روز تعیین‌شده برای مباهله، هردو گروه، طرف مقابل را نفرین کنند که اگر [[باطل]] و ظالمند دچار [[غضب]] [[الهی]] شوند. [[مسیحیان]] چون دیدند [[پیامبر خاتم|پیامبر اسلام]]{{صل}} تنها با چند تن از نزدیکترین افراد خویش ([[امام علی|علی]]، [[فاطمه زهرا]]، [[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین|حسین]] {{عم}}) با حالتی سرشار از [[خشوع]] آمده است، از مباهله بیمناک شدند و او را [[صادق]] یافتند، و الاّ نزدیکترین افراد [[اهل بیت]] خود را در معرض خطر قرار نمی‌داد. با آن [[حضرت]] [[صلح]] کردند و قراردادی مبنی بر پرداخت [[جزیه]] به [[حکومت اسلامی]] [[امضا]] کردند که داستان آن مفصّل است. | ||
*این حادثه، موقعیّت والای [[اهل بیت]] {{عم}} را نزد [[خدا]] نشان می‌دهد و از [[فضایل]] روشن [[امام علی|علی بن ابی طالب]] {{ع}} است که در [[آیه]]، [[جان]] [[پیامبر]] به شمار آمده است و نشان می‌دهد که او [[افضل]] [[صحابه]] است. خود [[امام علی]]{{ع}} هم به این واقعه استشهاد و [[احتجاج]] کرده است<ref> احتجاج، ج ۱ ص ۱۱۸، نیز ر.ک: «اسرار مباهله»، محمدرضا انصاری</ref>. [[امامان]] دیگر نیز به آن [[احتجاج]] کرده‌اند<ref>از جمله مناشده و احتجاج [[امام حسین]]{{ع}}، در بحارالأنوار، ج ۳۳ ص ۱۸۱</ref> این واقعه و [[فضیلت]] در آثار شعرای [[عرب]] و [[عجم]] نیز انعکاس یافته است. وقتی [[مأمون]] از [[امام رضا]]{{ع}} خواست که بزرگترین [[فضیلت]] [[امام علی|علی]]{{ع}} را [[بیان]] کند، [[حضرت]] به این [[فضیلت]] اشاره فرمود، چونکه [[پیامبر]] [[برترین]] آفریدۀ خداست، [[امام علی|علی]]{{ع}} هم در این [[آیه]] همچون [[جان]] [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} به شمار آمده است<ref> نفحات الازهار، ج ۲۰ ص ۲۵۸</ref>. | *این حادثه، موقعیّت والای [[اهل بیت]] {{عم}} را نزد [[خدا]] نشان می‌دهد و از [[فضایل]] روشن [[امام علی|علی بن ابی طالب]] {{ع}} است که در [[آیه]]، [[جان]] [[پیامبر]] به شمار آمده است و نشان می‌دهد که او [[افضل]] [[صحابه]] است. خود [[امام علی]]{{ع}} هم به این واقعه استشهاد و [[احتجاج]] کرده است<ref> احتجاج، ج ۱ ص ۱۱۸، نیز ر.ک: «اسرار مباهله»، محمدرضا انصاری</ref>. [[امامان]] دیگر نیز به آن [[احتجاج]] کرده‌اند<ref>از جمله مناشده و احتجاج [[امام حسین]]{{ع}}، در بحارالأنوار، ج ۳۳ ص ۱۸۱</ref> این واقعه و [[فضیلت]] در آثار شعرای [[عرب]] و [[عجم]] نیز انعکاس یافته است. وقتی [[مأمون]] از [[امام رضا]]{{ع}} خواست که بزرگترین [[فضیلت]] [[امام علی|علی]]{{ع}} را [[بیان]] کند، [[حضرت]] به این [[فضیلت]] اشاره فرمود، چونکه [[پیامبر]] [[برترین]] آفریدۀ خداست، [[امام علی|علی]]{{ع}} هم در این [[آیه]] همچون [[جان]] [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} به شمار آمده است<ref> نفحات الازهار، ج ۲۰ ص ۲۵۸</ref>. | ||
*[[داستان مباهله]] در [[منابع تاریخی]] و [[حدیثی]] مفصّل آمده است، آنچه [[گذشت]] اشاره‌ای فشرده به آن حادثۀ فضیلت‌آفرین برای [[امام علی|امیر المؤمنین ]]{{ع}} و [[اهل بیت]] [[پیامبر]] بود و اینکه [[امام علی]]{{ع}} در این [[آیه]] مصداق {{متن قرآن|أَنفُسَنَا}} ([[جان]] ما، خود ما) به شمار آمده است. [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] با تعابیر مختلفی به یکی بودن در [[فضایل]] و پیوند عمیق او با [[امیر مؤمنان]] تصریح فرموده است، از جمله: {{متن حدیث|أَنْتَ مِنِّي وَ أَنَا مِنْك}}، {{متن حدیث|عَلِيٌّ مِنِّي مِثْلُ رَأْسِي مِنْ بَدَنِي}}، {{متن حدیث|أَنْتَ مِنِّي كَرُوحِي مِنْ جَسَدِي}}، {{متن حدیث|أَنْتَ مِنِّي كَالضَّوْءِ مِنَ الضَّوْءِ}}<ref> ر.ک: «بحارالأنوار»، ج ۳۵ ص ۲۵۷، ج ۲۱ ص ۲۷۶، «دانشنامه امام علی»، ج ۱۰ ص ۱۹۳، «نفحات الازهار» ج ۲۰ ص ۲۱۵، «منتهی الآمال»، ج ۱، «فروغ ابدیت»، ج ۲، «احقاق الحق»، ج ۸ ص ۶۷ و ج ۱۴ ص ۱۳۱، «مناقب»، ج ۲ ص ۲۱۷، «از نجران تا مدینه»، محمدرضا انصاری</ref>. | *[[داستان مباهله]] در [[منابع تاریخی]] و [[حدیثی]] مفصّل آمده است، آنچه [[گذشت]] اشاره‌ای فشرده به آن حادثۀ فضیلت‌آفرین برای [[امام علی|امیر المؤمنین ]]{{ع}} و [[اهل بیت]] [[پیامبر]] بود و اینکه [[امام علی]]{{ع}} در این [[آیه]] مصداق {{متن قرآن|أَنفُسَنَا}} ([[جان]] ما، خود ما) به شمار آمده است. [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] با تعابیر مختلفی به یکی بودن در [[فضایل]] و پیوند عمیق او با [[امیر مؤمنان]] تصریح فرموده است، از جمله: {{متن حدیث|أَنْتَ مِنِّي وَ أَنَا مِنْك}}، {{متن حدیث|عَلِيٌّ مِنِّي مِثْلُ رَأْسِي مِنْ بَدَنِي}}، {{متن حدیث|أَنْتَ مِنِّي كَرُوحِي مِنْ جَسَدِي}}، {{متن حدیث|أَنْتَ مِنِّي كَالضَّوْءِ مِنَ الضَّوْءِ}}<ref> ر.ک: «بحارالأنوار»، ج ۳۵ ص ۲۵۷، ج ۲۱ ص ۲۷۶، «دانشنامه امام علی»، ج ۱۰ ص ۱۹۳، «نفحات الازهار» ج ۲۰ ص ۲۱۵، «منتهی الآمال»، ج ۱، «فروغ ابدیت»، ج ۲، «احقاق الحق»، ج ۸ ص ۶۷ و ج ۱۴ ص ۱۳۱، «مناقب»، ج ۲ ص ۲۱۷، «از نجران تا مدینه»، محمدرضا انصاری</ref>. | ||
| خط ۱۸: | خط ۲۱: | ||
==مباهله از [[اثبات نبوت|راه‌های اثبات حقّانیت و نبوّت]] [[پیامبران]] == | ==مباهله از [[اثبات نبوت|راه‌های اثبات حقّانیت و نبوّت]] [[پیامبران]] == | ||
*[[دعوت به مباهله]] از [[اثبات نبوت|راه‌های اثبات حقّانیت و نبوّت]] [[پیامبران]] بوده که در آیه ۶۱ [[سوره]] آل [[عمران]] به آن اشاره شده است:{{متن قرآن| فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ }}<ref> بنابراین، پس از دست یافتن تو به | *[[دعوت به مباهله]] از [[اثبات نبوت|راه‌های اثبات حقّانیت و نبوّت]] [[پیامبران]] بوده که در آیه ۶۱ [[سوره]] آل [[عمران]] به آن اشاره شده است:{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ }}<ref> بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو:بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم؛ سوره آل عمران، آیه:۶۱؛ التحریر والتنویر، ج۳، ص۲۶۵.</ref>. | ||
*وقتی در برابر استدلال‌ها و [[معجزات]] [[پیامبران]] یا هر مدّعی حقّی در مسائل مربوط به [[اعتقادات]] [[دینی]] به جای [[تسلیم]] شدن، [[لجاجت]] صورت می‌گیرد، واپسین راه‌حلّ برای اثبات دعوی، مباهله یعنی نفرین کردن یک دیگر است تا هرکس که بر [[حقّ]] نیست، عذابی مهلک از طرف [[خداوند]] بر او نازل شود. مباهله مخصوص [[رسول خدا]] نیست؛ بلکه هر فرد با ایمانی که [[تقوا]] و [[خداپرستی]] کامل داشته باشد، هنگامی که استدلال‌های او در برابر [[دشمن]] بر اثر [[لجاجت]] به جایی نرسید می‌تواند برای اثبات مدّعای خود به مباهله [[دعوت]] کند<ref> نمونه، ج۲ ص۴۴۷.</ref>. از کلمه {{متن قرآن|حَاجَّكَ}} که در ابتدای [[آیه]] مذکور آمده، روشن می‌شود که مباهله در [[مقام]] [[احتجاج]] بوده و هنگامی که بنی‌نجران در مقابل ادلّه [[پیامبر]] [[تسلیم]] نشدند به [[پیامبر]] [[دستور]] داده شد تا [[حجّت]] دیگری که همان مباهله است، برای اثبات مدّعا اقامه کند<ref> مجمع‌البیان، ج۲ ص۷۶۳؛ التحریروالتنویر، ج۳، ص۲۶۴؛ تفسیرمراغی، مج۱، ج۳، ص۱۷۴</ref><ref>[[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۸: | ||
* [[پرونده:000053.jpg|22px]] [[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲''']] | * [[پرونده:000053.jpg|22px]] [[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲''']] | ||
* [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | * [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | ||
* [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']] | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس2}} | {{پانویس2}} | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۶: | ||
{{اهل بیت}} | {{اهل بیت}} | ||
{{فضائل اهل بیت}} | {{فضائل اهل بیت}} | ||
[[رده: | [[رده:مباهله]] | ||
نسخهٔ ۱۳ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۰۲
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل مباهله (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مُباهله: آن است که دو نفر با دو گروه که با هم نزاع دارند و هر کدام خود را بر حق می‌‌دانند، به یکدیگر نفرین کنند که خداوند، دروغگو و طرف ناحق را هلاک کند. چنین واقعه‌ای در زمان پیامبر اسلام اتفاق افتاد. گروهی از مسیحیان نجران که دعوت حق رسول خدا(ص) را نمی‌پذیرفتند، قرار شد میان آنان و پیامبر خدا مباهله انجام گیرد. در روز معین وقتی آنان در محل موعود حاضر شدند، پیامبر اسلام را دیدند که همراه علی بن ابی طالب، فاطمه زهرا، حسن و حسین(ع) آمده است. چون دیدند که وی عزیزترین و نزدیکترین افراد خود را به صحنه مباهله آورده است، از شرکت در مباهله بیمناک شدند و به پرداخت جزیه به حکومت اسلامی راضی شدند. مسیحیانی که برای مباهله آمده بودند، شصت نفر می‌‌شدند. در قرآن کریم به داستان مباهله اشاره شده و این آیه به "آیه مباهله" معروف است﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ ﴾[۱] و یکی از فضایل اهل‌بیت به شمار می‌‌رود. این حادثه روز ۲۴ ذی قعده سال دهم هجری در مدینه اتفاق افتاد[۲].
لغت‌شناسی
- مباهله آن است که دو شخص یا دو گروه یکدیگر را لعنت کنند. از ریشۀ بهل به معنای ملاعنه، نفرین‌کردن شخص دروغگو و ظالم، ابتهال و تضرّع به درگاه خدا برای دفع بلا از خود یا نزول بلا بر ظالم است. این کار از دیرباز بین عرب متداول بوده است و می‌گفتند: لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِ مِنَّا [۳][۴].
مقدمه
- حادثه‌ای که به نام مباهله در تاریخ اسلام رخ داد و از برجسته‌ترین فضایل علی(ع) و اهل بیت و سند حقّانیت پیامبر است، مربوط به سال‌های پس از فتح مکّه و مکاتبات پیامبر اسلام با سران ادیان و قبایل و زمامداران برای پذیرش اسلام بود. از جملۀ نامه‌های رسول خدا(ص)، به مسیحیان نجران (منطقه‌ای بین حجاز و یمن) بود که آنان را به خداپرستی و ولایت خداوند دعوت کرد.[۵] هیئت بلندپایه‌ای از سوی آنان به مدینه آمد و چون در گفتگوهای شفاهی به نتیجه‌ای نرسیدند، به پیشنهاد پیامبر، مباهله را پذیرفتند ﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ ﴾[۶] روز موعود، مصادف با ۲۴ ذی حجّه بود. تعداد مسیحیان را ده‌ها نفر (تا هفتاد نفر) نقل کرده‌اند که با هیئتی آراسته و باشکوه وارد مدینه شده بودند. قرار بود در روز تعیین‌شده برای مباهله، هردو گروه، طرف مقابل را نفرین کنند که اگر باطل و ظالمند دچار غضب الهی شوند. مسیحیان چون دیدند پیامبر اسلام(ص) تنها با چند تن از نزدیکترین افراد خویش (علی، فاطمه زهرا، حسن و حسین (ع)) با حالتی سرشار از خشوع آمده است، از مباهله بیمناک شدند و او را صادق یافتند، و الاّ نزدیکترین افراد اهل بیت خود را در معرض خطر قرار نمی‌داد. با آن حضرت صلح کردند و قراردادی مبنی بر پرداخت جزیه به حکومت اسلامی امضا کردند که داستان آن مفصّل است.
- این حادثه، موقعیّت والای اهل بیت (ع) را نزد خدا نشان می‌دهد و از فضایل روشن علی بن ابی طالب (ع) است که در آیه، جان پیامبر به شمار آمده است و نشان می‌دهد که او افضل صحابه است. خود امام علی(ع) هم به این واقعه استشهاد و احتجاج کرده است[۷]. امامان دیگر نیز به آن احتجاج کرده‌اند[۸] این واقعه و فضیلت در آثار شعرای عرب و عجم نیز انعکاس یافته است. وقتی مأمون از امام رضا(ع) خواست که بزرگترین فضیلت علی(ع) را بیان کند، حضرت به این فضیلت اشاره فرمود، چونکه پیامبر برترین آفریدۀ خداست، علی(ع) هم در این آیه همچون جان رسول خدا(ص) به شمار آمده است[۹].
- داستان مباهله در منابع تاریخی و حدیثی مفصّل آمده است، آنچه گذشت اشاره‌ای فشرده به آن حادثۀ فضیلت‌آفرین برای امیر المؤمنین (ع) و اهل بیت پیامبر بود و اینکه امام علی(ع) در این آیه مصداق ﴿أَنفُسَنَا﴾ (جان ما، خود ما) به شمار آمده است. پیامبر خدا با تعابیر مختلفی به یکی بودن در فضایل و پیوند عمیق او با امیر مؤمنان تصریح فرموده است، از جمله: «أَنْتَ مِنِّي وَ أَنَا مِنْك»، «عَلِيٌّ مِنِّي مِثْلُ رَأْسِي مِنْ بَدَنِي»، «أَنْتَ مِنِّي كَرُوحِي مِنْ جَسَدِي»، «أَنْتَ مِنِّي كَالضَّوْءِ مِنَ الضَّوْءِ»[۱۰].
- در منابع اهل سنت هم احادیثی با همین مضمون نقل شده است، از جمله در صحیح بخاری و ترمذی، خصائص نسائی و کتب دیگر[۱۱]. مسجدی که در مدینه، شمال بقیع به نام "مسجد الأجابه" و "مسجد مباهله" معروف است، بنا به برخی نقل‌ها همان جایی است که مباهله انجام گرفته است.[۱۲][۱۳].
مباهله از راه‌های اثبات حقّانیت و نبوّت پیامبران
- دعوت به مباهله از راه‌های اثبات حقّانیت و نبوّت پیامبران بوده که در آیه ۶۱ سوره آل عمران به آن اشاره شده است:﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ ﴾[۱۴].
- وقتی در برابر استدلال‌ها و معجزات پیامبران یا هر مدّعی حقّی در مسائل مربوط به اعتقادات دینی به جای تسلیم شدن، لجاجت صورت می‌گیرد، واپسین راه‌حلّ برای اثبات دعوی، مباهله یعنی نفرین کردن یک دیگر است تا هرکس که بر حقّ نیست، عذابی مهلک از طرف خداوند بر او نازل شود. مباهله مخصوص رسول خدا نیست؛ بلکه هر فرد با ایمانی که تقوا و خداپرستی کامل داشته باشد، هنگامی که استدلال‌های او در برابر دشمن بر اثر لجاجت به جایی نرسید می‌تواند برای اثبات مدّعای خود به مباهله دعوت کند[۱۵]. از کلمه ﴿حَاجَّكَ﴾ که در ابتدای آیه مذکور آمده، روشن می‌شود که مباهله در مقام احتجاج بوده و هنگامی که بنی‌نجران در مقابل ادلّه پیامبر تسلیم نشدند به پیامبر دستور داده شد تا حجّت دیگری که همان مباهله است، برای اثبات مدّعا اقامه کند[۱۶][۱۷].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو:بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم؛ سوره آل عمران، آیه:۶۱.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی.
- ↑ مجمع البحرین
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۲۸.
- ↑ مکاتیب الرّسول، ج ۲ ص ۵۰۲
- ↑ بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو:بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم؛ سوره آل عمران، آیه:۶۱.
- ↑ احتجاج، ج ۱ ص ۱۱۸، نیز ر.ک: «اسرار مباهله»، محمدرضا انصاری
- ↑ از جمله مناشده و احتجاج امام حسین(ع)، در بحارالأنوار، ج ۳۳ ص ۱۸۱
- ↑ نفحات الازهار، ج ۲۰ ص ۲۵۸
- ↑ ر.ک: «بحارالأنوار»، ج ۳۵ ص ۲۵۷، ج ۲۱ ص ۲۷۶، «دانشنامه امام علی»، ج ۱۰ ص ۱۹۳، «نفحات الازهار» ج ۲۰ ص ۲۱۵، «منتهی الآمال»، ج ۱، «فروغ ابدیت»، ج ۲، «احقاق الحق»، ج ۸ ص ۶۷ و ج ۱۴ ص ۱۳۱، «مناقب»، ج ۲ ص ۲۱۷، «از نجران تا مدینه»، محمدرضا انصاری
- ↑ فضائل الخمسه من الصحاح السته، ج ۱ ص ۳۳۹
- ↑ سیری در اماکن سرزمین وحی، علی اکبر حسنی، ص ۵۹
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۲۸.
- ↑ بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو:بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم؛ سوره آل عمران، آیه:۶۱؛ التحریر والتنویر، ج۳، ص۲۶۵.
- ↑ نمونه، ج۲ ص۴۴۷.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۲ ص۷۶۳؛ التحریروالتنویر، ج۳، ص۲۶۴؛ تفسیرمراغی، مج۱، ج۳، ص۱۷۴
- ↑ آقازاده، فتاح، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵.
