حیا: تفاوت میان نسخهها
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
==موارد حیای منفی و آثار آن== | ==موارد حیای منفی و آثار آن== | ||
*[[امام]]{{ع}} ضمن [[تبیین]] میدان معنایی حیا و یادکرد دو نوع مثبت و منفی به ذر مواردی چند درباره وجه منفی حیا که از آن تعبیر به [[شرمساری]] میشود، پرداختهاند. از جمله: [[کمرویی]] از پرسشی که پاسخش را نمیدانیم<ref>نهج البلاغه، حکمت ۸۲: {{متن حدیث|وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ}}</ref>؛ [[کمرویی]] از [[دانشآموزی]] در آنچه نمیدانیم<ref>نهج البلاغه، حکمت ۸۲: {{متن حدیث|وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّيْءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ}}</ref>؛ [[کمرویی]] از [[بخشش]] [[مال]] اندک و نیز [[محروم]] کردن از [[بخشش]] کم، بدتر است<ref>نهج البلاغه، حکمت ۶۷: {{متن حدیث|لَا تَسْتَحِ مِنْ إِعْطَاءِ الْقَلِيلِ، فَإِنَّ الْحِرْمَانَ أَقَلُّ مِنْهُ}}</ref>؛ اثر حیای منفی و خجالت، [[محروم]] شدن است؛ [[شرمندگی]] همراه بیبهرگی است<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۱: {{متن حدیث|قُرِنَتِ الْهَيْبَةُ بِالْخَيْبَةِ، وَ الْحَيَاءُ بِالْحِرْمَانِ}}</ref>»<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۳۱۳.</ref>. | *[[امام]]{{ع}} ضمن [[تبیین]] میدان معنایی حیا و یادکرد دو نوع مثبت و منفی به ذر مواردی چند درباره وجه منفی حیا که از آن تعبیر به [[شرمساری]] میشود، پرداختهاند. از جمله: [[کمرویی]] از پرسشی که پاسخش را نمیدانیم<ref>نهج البلاغه، حکمت ۸۲: {{متن حدیث|وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ}}</ref>؛ [[کمرویی]] از [[دانشآموزی]] در آنچه نمیدانیم<ref>نهج البلاغه، حکمت ۸۲: {{متن حدیث|وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّيْءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ}}</ref>؛ [[کمرویی]] از [[بخشش]] [[مال]] اندک و نیز [[محروم]] کردن از [[بخشش]] کم، بدتر است<ref>نهج البلاغه، حکمت ۶۷: {{متن حدیث|لَا تَسْتَحِ مِنْ إِعْطَاءِ الْقَلِيلِ، فَإِنَّ الْحِرْمَانَ أَقَلُّ مِنْهُ}}</ref>؛ اثر حیای منفی و خجالت، [[محروم]] شدن است؛ [[شرمندگی]] همراه بیبهرگی است<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۱: {{متن حدیث|قُرِنَتِ الْهَيْبَةُ بِالْخَيْبَةِ، وَ الْحَيَاءُ بِالْحِرْمَانِ}}</ref>»<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۳۱۳.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == |
نسخهٔ ۳۰ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۴۵
- مدخلهای وابسته به این بحث:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حیا (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
- حیا: شرم و خجالت. یکی از صفات درونی انسان و حالتی است که اگر وجود داشته باشد، انسان از انجام کارهای زشت بیزار میشود و به خاطر ترس از مذّمت مردم و رسوایی خود، از بدیها پرهیز میکند. حیا یکی از ریشهها و اصول اخلاقی به شمار آمده و در فضیلت آن روایات بسیاری نقل شده است. حیا عامل بازدارنده از گناه است، چه حیا و شرم از خدا باشد، یا از پیامبر و امام، یا حیا از مردم و یا حیا از خویش، یا از فرشتگانی که همراه انساناند و کارهای او را ثبت میکند. اگر شرم و حیا وجود نداشته باشد، راه برای هر گناه و فسادی باز است. از این رو تربیت کودکان بر مبنای حیات و شرم از بدیها آثار سازنده خوبی دارد[۱].
مقدمه
- حیا در لغت بهمعنای دگرگونی و انکساری است که بهدلیل ترس از عیب بودن چیزی و نکوهش بهخاطر آن، در انسان پدید میآید. مفهوم حیا نیز خودنگهداری از فعل ناپسند بهخاطر حضور ناظر محترم است[۲].
- حیا از موضوعات کلیدی اخلاق اسلامی بهشمار میرود و در نهج البلاغه شریف نیز بهقدری به آن اهمیت داده شده است که امام علی(ع) ایمانی مانند حیا و صبر نمیداند[۳][۴].
- بر اساس سخنان امام علی(ع) یکی از زمینههای کم شدن حیا، زیاد شدن اشتباهات انسان است، از جمله زیاد سخن گفتن که اشتباهات آدمی را زیاد میکند[۵][۶].
آثار حیا
- حیا مانند لباسی است که اگر بر تن آدمی رود کسی عیب او را نبیند. آنکه لباس شرم درپوشد مردم عیب او را نبینند[۷]. از دیگر سو، کمی حیا موجب کم شدن پارسایی و ورع میشود و کمی ورع به مردن دل میانجامد و دلمرده جایگاهش در آتش است[۸]. امام(ع) ضمن بیان صفت حیا بهعنوان عاملی برای رستگاری آدمی، مواردی را مطرح میکنند که وجود این صفت دارای ضرورت و وجوب بیشتری است. از جمله:
- در میدان نبرد: شرم کنید از آنکه بگریزید، که گریز برای بازماندگان مایه ننگ است و ملامت و آتشی است برای روز قیامت[۹][۱۰].
- در خلوت: آنچه در عیان انجام نمیدهی در نهان نیز ترک کن[۱۱][۱۲].
- در هنگام مسئولیت: حضرت علی(ع) در نامهای به مالک اشتر برای تشخیص عاملان حکومتی به او توصیه میکنند که آنان را در اهل تجربه و حیا جستوجو کن[۱۳][۱۴].
اقسام حیا
- حیا اگر در جای خود بهکار رود حیای مثبت و اگر در جایی که موضع حیا نیست بهکار رود حیای منفی است و کمرویی نامیده میشود. از اینرو میدان معنایی حیا به این صورت تعریف میشود: حیا خودداری از فعل قبیح و شرمساری (حیای منفی) خودداری از فعل غیرقبیح است[۱۵].
موارد حیای منفی و آثار آن
- امام(ع) ضمن تبیین میدان معنایی حیا و یادکرد دو نوع مثبت و منفی به ذر مواردی چند درباره وجه منفی حیا که از آن تعبیر به شرمساری میشود، پرداختهاند. از جمله: کمرویی از پرسشی که پاسخش را نمیدانیم[۱۶]؛ کمرویی از دانشآموزی در آنچه نمیدانیم[۱۷]؛ کمرویی از بخشش مال اندک و نیز محروم کردن از بخشش کم، بدتر است[۱۸]؛ اثر حیای منفی و خجالت، محروم شدن است؛ شرمندگی همراه بیبهرگی است[۱۹]»[۲۰].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۹۴.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۱۳
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۴۹
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۳۳
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۴۹
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۶۶: «وَ اسْتَحْيُوا مِنَ الْفَرِّ فَإِنَّهُ عَارٌ فِي الْأَعْقَابِ وَ نَارٌ يَوْمَ الْحِسَابِ»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۶۹: «احْذَرْ كُلَّ عَمَلٍ يُعْمَلُ بِهِ فِي السِّرِّ وَ يُسْتَحَى مِنْهُ فِي الْعَلَانِيَةِ»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳: «وَتَوَخَّ مِنْهُمْ أَهْلَ التَّجْرِبَةِ وَالْحَيَاءِ»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲-۳۱۳.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۸۲: «وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۸۲: «وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّيْءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۶۷: «لَا تَسْتَحِ مِنْ إِعْطَاءِ الْقَلِيلِ، فَإِنَّ الْحِرْمَانَ أَقَلُّ مِنْهُ»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۱: «قُرِنَتِ الْهَيْبَةُ بِالْخَيْبَةِ، وَ الْحَيَاءُ بِالْحِرْمَانِ»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۳.