|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مهدویت/بالا}}
| | #تغییر_مسیر [[امام صادق (علیه السلام)]] |
| {{امامت}}
| |
| {{ویرایش غیرنهایی}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اهل بیت پیامبر خاتم]]''' است. "'''امام صادق'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امام صادق در حدیث]] | [[امام صادق در کلام اسلامی]] | [[امام صادق در تاریخ اسلام]]</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام صادق (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| *ششمین پیشوای [[معصوم]] [[شیعه]]، [[فرزند]] [[امام باقر]]{{ع}} و مادرش "امّ فَروه" بود. روز هفدهم [[ربیع]] الاوّل سال ۸۲ هجری در [[مدینه]] متولّد شد. او نیز همچون پدرانش در [[علم]] و [[زهد]] و [[عبادت]] و [[فضایل اخلاقی]]، سرآمد روزگار بود. در دوران حیات با هشت نفر از خلفای [[اموی]] و [[عباسی]] معاصر بود: هشام، [[ولید]]، [[عبدالملک]]، [[یزید]] بن [[ولید]]، [[ابراهیم]] بن [[ولید]]، [[مروان حمار]]، سفّاح و [[منصور دوانیقی]]. و از سوی آنان [[رنج‌ها]] و سختگیری‌های بسیاری دید.
| |
| *[[امام صادق]]{{ع}} با استفاده از موقعیّت متزلزل [[حکومت اموی]] و نوپایی [[خلفای عباسی]]، [[اقدام]] به نشر [[علوم]] و [[احادیث]] کرد، تا حدّی که به جهت گسترش [[مکتب]] [[شیعه]] در زمان آن [[حضرت]]، این [[مذهب]] به نام "[[مذهب جعفری]]" مشهور شد. افراد بسیاری از دور و نزدیک به [[مدینه]] میآمدند و از جلسات عمومی و خصوصی وی بهره گرفته و [[حدیث]] می‌شنیدند و یادداشت میکردند. تعداد کسانی را که از او [[حدیث]] [[نقل]] کرده‌اند، چهار هزار نفر شمرده‌اند. مدّتی از [[عمر]] او نیز در [[عراق]] [[گذشت]] و آنجا به نشر [[دانش]] میپرداخت. بسیاری از [[عالمان]] اهل [[سنّت]]، از جمله [[ابوحنیفه]] نیز [[شاگرد]] او بوده‌اند. در [[کتب حدیث]]، ده‌ها هزار [[روایت]] از او [[نقل]] شده است. برخی از [[شاگردان]] برجسته‌اش اینانند: [[حمّاد بن عیسی]]، [[معاویة بن عمّار]]، [[جابر بن یزید جُعفی]]، [[ابوحمزه ثمالی]]، [[زرارة بن اعین]]، [[ابان بن تغلب]]، [[فُضیل بن یسار]].
| |
| *[[خلفای عباسی]] از [[موقعیت]] ممتاز او پیوسته در [[هراس]] بودند و گاه و بیگاه مأموران خود را برای خانه گردی و دستگیری او می‌فرستادند. [[امام]] [[جعفر صادق]]{{ع}} سرانجام روز ۲۵ شوّال سال ۱۴۸ هجری در شصت و پنج سالگی با [[توطئه]] [[منصور]] دوانقی مسوم شد و به [[شهادت]] رسید. [[قبر]] مطهرش در [[قبرستان بقیع]] در [[مدینه]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۶۹-۷۰.</ref>.
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *[[امام صادق]]{{ع}}، [[ششمین پیشوا]] از [[امامان دوازده‌گانه]] [[شیعه]]، در سال۸۳هجری<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۷۲؛ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۲۵۳؛ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۳۲۷؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص۱۱۰.</ref> یا سال ۸۰ هجری<ref>بخاری، محمد بن اسماعیل، تاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۸۲؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۲، ص۶۹۱.</ref> هفدهم [[ربیع]] [[الأول]]<ref>نیشابوری، فتال، روضة الواعظین، ج۱، ص۲۱۲؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۱۴.</ref> در سپیده دم [[روز جمعه]] یا [[دوشنبه]] در [[مدینه]] دیده به [[جهان]] گشود<ref>نیشابوری، فتال، روضة الواعظین، ج۱، ص۲۱۲.</ref><ref>[[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[امامت امام صادق (مقاله)|امامت امام صادق]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۸.</ref>.
| |
| *[[پدر]] برزگوارش [[امام باقر]]{{ع}} و مادرش ام فروه، بنت [[قاسم بن محمد بن ابوبکر]] بود<ref>مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۲۵۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۷۵.</ref> نامش را به سفارش [[پیامبر اسلام]] [[جعفر]] نهادند<ref>طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص۱۱۱.</ref>. کنیه‌اش [[ابوعبدالله]] یا ابواسماعیل و از [[القاب]] بارزش [[صادق]]، [[صابر]]، [[فاضل]] و ظاهر می‌باشد<ref>ر.ک: اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۶۹۱.</ref>.
| |
| *مدت [[امامت]] آن [[حضرت]] ۳۴ سال بود<ref>ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۷۵.</ref> و ۱۲ سال از عمرش در عصر [[امامت]] [[امام سجاد]]{{ع}} و بعد از آن ۱۹ سال با [[امام باقر]]{{ع}} سپری شد و ایام امامتش مصادف با [[خلافت]] [[هشام بن عبدالملک]]، و [[ولید بن یزید بن عبدالملک]] و [[یزید بن ولید بن عبدالملک]] و [[ابراهیم بن ولید]] و [[مروان بن محمد]]، از خلفای [[اموی]] و [[سفاح]] و [[منصور دوانیقی]]، از [[خلفای عباسی]] بوده است.
| |
| *در سال ۱۴۸هجری، ۲۵ [[ماه]] [[شوال]] یا نیمه [[ماه]] در سن ۶۵سالگی به [[شهادت]] رسید<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۷۲؛ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۲۵۳؛ نیشابوری، فتال، روضة الواعظین ج۱، ص۲۱۲؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۱۴.</ref>.
| |
| *سبب شهادتش در اثر سمی بود که [[منصور]] به [[حضرت]] داد<ref>طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص۱۱۱.</ref>.
| |
| *[[امام صادق]]{{ع}} [[منصور دوانیقی]] و [[حاکم]] [[مدینه]] و [[حمیده]]، [[مادر]] [[موسی بن جعفر]] و [[عبدالله افطح]] و [[موسی بن جعفر]] را [[وصی]] خود مشخص کرد و این، به جهت [[حفظ جان امام]] کاظم از [[شر]] [[منصور]] بود<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۳۱۰.</ref>.
| |
| *عصر [[امامت]] [[حضرت صادق]]{{ع}} از پرآشوب‌ترین دوره‌های [[تاریخ اسلام]] بود و قیام‌های [[بنی العباس]] در سراسر عالم [[اسلام]] با [[شعار]] "[[الرضا]] من [[آل محمد]]" جریان داشت، و برخی از [[علویان]] و [[شیعیان]] که از [[حقیقت]] امر مطلع نبودند فریفته این [[شعار]] می‌شدند. [[امام صادق]]{{ع}} در جمع [[علویان]] که با تنی چند از [[بنی العباس]] در [[ابواء]] اجتماع کرده بودند و برای [[محمد بن عبدالله بن حسن]] به عنوان [[مهدی موعود]] [[بیعت]] می‌گرفتند حاضر شد و آنان را از [[قیام]] منع کرد و متذکر شد [[محمد بن عبدالله]] [[مهدی موعود]] نمی‌باشد و برنده اصلی ماجرا [[بنی العباس]] هستند و [[محمد]] به دست آنان کشته می‌شود<ref>مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۲۶۷- ۲۷۱؛ بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم، ج۲۰، ص۹۵۶؛ اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبین، ص۲۱۷.</ref>.
| |
| *[[امام صادق]]{{ع}} [[دعوت]] [[ابوسلمه خلال]] را که از سران [[قیام]] [[عباسی]] بود، رد کرد و در پاسخ [[نامه]] وی نوشت: "نه تو از [[یاران]] من هستی و نه زمان، زمان من است"<ref>{{متن حدیث|مَا أَنْتَ مِنْ رِجَالِي وَ لاَ الزَّمَانُ زَمَانِي}}؛ شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، ملل و نحل، ج۱، ص۱۵۳؛ قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۳، ص۱۶۱؛ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۳، ص۲۵۳- ۲۵۴.</ref> پس از [[پیروزی]] [[بنی عباس]]، فشار [[سیاسی]] بر [[شیعیان]] چندین برابر شد و [[امام]]، [[شیعیان]] را به [[تقیه]] سفارش می‌کرد و [[منصور]] در [[مدینه]] جاسوسانی داشت که در پی شناسایی [[شیعیان]] و کشتن آنان بودند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۳۵۱؛ طوسی، محمد بن حسن، رجال کشی، ص۵۰۲؛ مجلسی محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۷، ص۳۴۳.</ref><ref>[[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[امامت امام صادق (مقاله)|امامت امام صادق]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۹.</ref>.
| |
| ==مقدمه==
| |
| *نام مبارکش [[جعفر]] و هشتمین تن از [[چهارده معصوم]]{{ع}} است. به سال ۸۳ ه. در [[مدینه]] [[تولد]] یافت. [[پدر]] والامقامش، [[امام محمد باقر]]{{ع}} و [[مادر]] ارجمندش ام فَرْوَه دختر [[قاسم بن محمد بن ابی بکر]] است. لقب مشهور او، [[صادق]] و [[کنیه]] گرامی‌اش [[ابوعبدالله]] است<ref>مصنفات الشیخ المفید، ۱۱/ ۱۷۹ و ۱۸۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 109-110.</ref>.
| |
| | |
| ==[[فضائل]] و [[مناقب]]==
| |
| *امام صادق{{ع}} بر بلندترین قله‌های [[صدق]] و [[اخلاص]] جای داشت و همگان، او را به [[صفات ]] [[نیک]] و والا ستوده‌اند. برخی از صفات آن [[امام همام]]{{ع}} عبارت‌اند از:
| |
| #'''[[عبادت]]:''' از [[مالک بن انس]] [[روایت]] است "[[جعفر بن محمد]] پیوسته یا به [[روزه]] بود و یا به [[نماز]] و در ذکر [[خدا]]"<ref>علل الشرایع، ۲۳۵.</ref>. | |
| #'''[[تسلیم]] و [[رضا]]:''' [[نقل]] کرده‌اند که چون فرزندش از [[دنیا]] رفت، فرمود "ما [[اهل بیت]]، چون مصیبتی رقم می‌خورد، پیش از آن نگران می‌شویم؛ ولی چون [[قضای الهی]] پیش می‌آید، بدان [[رضا]] می‌دهیم و [[تسلیم]] امر [[خدا]] می‌شویم"<ref>بحارالانوار، ۴۷/ ۴۹.</ref>.
| |
| #'''[[دانش]]:''' [[امام صادق]]{{ع}} همانند [[پدر]] گرامی‌اش، سرآمد [[دانشمندان]] روزگار بود. از او [[نقل]] است: "هر چه می‌خواهید از من بپرسید پیش از آنکه از دستم دهید"<ref>اعیان الشیعه، ۹/ ۱/ ۶۶۱.</ref>.
| |
| #'''[[یاری]] [[مستمندان]]:''' از [[هشام بن سالم]] [[روایت]] است که آن [[امام همام]]{{ع}} شبانگاهان سراغ [[مستمندان]] می‌رفت و آنان را [[اطعام]] می‌کرد و نیازهای مالی‌شان را بر می‌آورد<ref>الفروع من الکافی، ۴/ ۸.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 110.</ref>.
| |
| | |
| ==[[امامت]]==
| |
| *پیامبراسلام{{صل}} در [[حدیث]] مشهور [[جابر انصاری]]، امام صادق{{ع}} را ششمین [[وصی]] و [[خلیفه]] خویش خوانده و مصداق [[آیه اولی الامر]] دانسته است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ۱/ ۴۷۵.</ref>. از [[امام سجاد]]{{ع}} نیز [[نقل]] کرده‌اند که [[امام]] پس از خویش را [[حضرت باقر]]{{ع}} و سپس [[حضرت صادق]]{{ع}} معرفی کرده است. در این [[روایت]] یکی از [[اصحاب]] می‌پرسد: "چرا او را [[صادق]] گویند؟ مگر نه این است که شما [[اهل‌بیت]] همگی اهل [[راستی]] و صدق‌اید؟" [[امام سجاد]]{{ع}} پاسخ می‌دهد: "آری؛ ولی یکی از [[نوادگان]] فرزندم نیز [[جعفر]] نام دارد که به [[دروغ]] مدعی [[امامت]] می‌شود. بدین روی [[جعفر بن محمد]] را [[صادق]] [[لقب]] می‌دهند تا از مدعی [[کذاب]] بازشناخته گردد"<ref>بحارالانوار، ۴۷/ ۹.</ref>. نیز در روایتی از [[امام باقر]]{{ع}} خطاب به [[محمد بن مسلم]] آمده است: "پس از من، [[امام]] تو [[جعفر بن محمد]] است. از [[دین]] او [[پیروی]] کن و از [[دانش]] او بهره برگیر"<ref>بحارالانوار، ۴۷/ ۱۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 110.</ref>.
| |
| | |
| ==روزگار [[امامت]]==
| |
| *[[آغاز امامت]] [[حضرت صادق]]{{ع}} سال ۱۱۴ ه. است که سی و چهار سال طول کشید. این دوره را عصر [[شکوفایی]] [[تشیع]] دانسته‌اند. [[حکومت اموی]] در روزگار [[امامت]] [[حضرت صادق]]{{ع}} روی به [[ضعف]] نهاده بود و [[عباسیان]] اندک اندک [[قدرت]] می‌یافتند و در این میان، مجالی دست یافت تا امام صادق{{ع}} [[تعالیم]] [[راستین]] [[دینی]] را به [[مردم]] نشان دهد و آنان را از [[دانش]] خویش بهره‌مند سازد. بدین‌سان، حوزه [[علمی]] گسترده‌ای پدید آمد و بیش از چهار هزار نفر به دست [[امام]]{{ع}} [[تربیت]] یافتند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 110.</ref>.
| |
| *امام صادق{{ع}} با [[هشام بن عبدالملک]]، [[ولید بن یزید بن عبدالملک]]، [[یزید بن ولید بن عبدالملک]]، [[ابراهیم بن ولید بن عبدالملک]] و [[مروان بن محمد]] معاصر بود. دو تن از [[عباسیان]] نیز در روزگار امام صادق{{ع}} به [[حکومت]] دست یافتند: یکی [[عبدالله بن محمد]] مشهور به "[[سفاح]]" و دیگر، [[منصور دوانیقی]]<ref>اعلام الوری، ۲۶۶.</ref>. کشمکش‌های [[سیاسی]] و مذهبی، ویژگی بارز روزگار امام صادق{{ع}} است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 111.</ref>.
| |
| *امام صادق{{ع}} با دو گونه [[انحراف]] رو به رو بود: یکی [[دینی]] و دیگری [[سیاسی]] هر چند هر دو از اساس و بنیان یکسان بودند. [[انحراف]] [[سیاسی]] از سال‌ها پیش آغاز گشته بود؛ آن گاه که [[حکومت]] [[مسلمانان]] به دست نا اهلان افتاد و [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} از [[سیاست]] کنار نهاده شدند. اینک، هر چند [[حکومت]] از [[خاندان]] [[بنی امیه]] بیرون می‌رفت، اما همچنان بر [[زور]] و زر و [[ستم]] [[استوار]] بود<ref>ر.ک: ناسخ التواریخ، جلد ۷ و ۸.</ref>.
| |
| *[[انحراف]] [[دینی]]، از [[انحراف]] [[سیاسی]] خطرسازتر بود. در روزگار امام صادق{{ع}} فرقه‌ها و نحله‌های [[فقهی]] و [[کلامی]] جدیدی سر بر آوردند و در قلمرو [[اندیشه]] [[جامعه اسلامی]] جولان دادند و [[بدعت‌ها]] نهادند و کژی‌ها آفریدند<ref>فرهتگ فرق اسلامی، پانزده و سی و هشت.</ref>. امام صادق{{ع}} با این دو گونه [[انحراف]] به [[مبارزه]] برخاست. [[امام]]{{ع}} در مواجهه با [[حکومت]] و تغییر و تحول آن نه راه تأیید در پیش گرفت و نه مقابله مستقیم. در روایتی از آن [[امام همام]]{{ع}} آمده است: "هر کس نام خویش را در دفتر [[فرزندان]] سابع [عباسیان] بنویسد، [[خداوند]] به [[روز قیامت]]، او را به صورت خوک بر می‌انگیزد"<ref>وسائل الشیعة، ۱۲/ ۱۳۰.</ref>. امام صادق{{ع}} راه [[مبارزه]] مستقیم را نیز برنگزید؛ زیرا [[مسلمانان]] آماده قبول [[ولایت]] [[امامان]]{{عم}} و [[دفاع]] از آنان نبودند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 111.</ref>.
| |
| *روایاتی در دست‌اند که [[گواهی]] می‌دهند شمار [[شیعیان راستین]] و [[جان]] بر [[کف]] بسی اندک بوده و [[امام]]{{ع}} به هیچ روی از نیروی [[نظامی]] لازم برای [[قیام]] برخوردار نبوده است<ref>ر.ک: اصول کافی، ۲/ ۲۴۳.</ref>.[[راهبرد]] امام صادق{{ع}} برای مواجهه با چنین وضعیتی، راه‌اندازی [[نهضت]] [[فکری]] و [[علمی]] بود. این [[نهضت]] در روزگار [[امام باقر]]{{ع}} آغاز گشت و به دست امام صادق{{ع}} به اوج رسید. امام صادق{{ع}} میان توده‌های [[مردم]] نفوذ کرد و پایگاه‌هایی برای نشر آموزه‌های بنیادی [[اسلام]] آفرید و بدین‌سان، هزاران [[اندیشمند]] [[شیعی]] [[تربیت]] یافتند و هریک سفیری گشتند برای [[تبلیغ]] [[تعالیم]] [[شیعی]]؛ کسانی همانند [[هشام بن حکم]]، [[مؤمن طاق]]، [[محمد بن مسلم]]، [[زرارة بن اعین]] و [[جابر بن حیان]]<ref>الصواعق المحرقة، ۱۲۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 112.</ref>.
| |
| *تأثیر کوشش‌های امام صادق{{ع}} در [[نشر تعالیم]] [[شیعی]] چنان است که [[فقه]] [[شیعی]] را "[[جعفری]]" نامیده‌اند. [[امام]]{{ع}} افزون بر اینکه شاگردانی برای پاسخ به شبهه‌های گروه‌هایی همانند [[غلات]]، زندیقان و [[اهل رأی]] پرورانید، خود نیز با [[مناظره]] و مباحثه رو در رو، کژی‌ها و گمراهی‌های آنها را [[آشکار]] می‌ساخت<ref>پیشوایان ما، ۱۹۱.</ref>.
| |
| | |
| ==[[شهادت]]==
| |
| *شیوه امام صادق{{ع}} در مواجهه با [[حکومت جور]]، روشنگری و [[هدایت]] [[جامعه]] بود و هیچ گاه [[امام]]{{ع}} به دستگاه [[حاکم]] نپیوست و مهر تأیید بر [[مشروعیت]] آنها ننهاد. در [[روایت]] است که چون [[خلیفه عباسی]] از [[امام]]{{ع}} می‌خواهد که به دربار رَوَد و او را [[نصیحت]] کند، می‌فرماید: "آن که [[دنیاطلب]] است، تو را [[نصیحت]] نمی‌کند و آن که در پی [[آخرت]] است، نزد تو نمی‌آید"<ref>کشف الغمة، ۲/ ۴۲۰.</ref>. این شیوه، بر [[عباسیان]] گران آمد و سرانجام تصمیم بر [[قتل]] [[امام]] بستند. بنابر [[روایات]]، امام صادق{{ع}} به [[دستور]] [[منصور دوانیقی]] [[مسموم]] گشت و به [[تاریخ]] ۱۴۸ ه. در شصت و پنج سالگی به [[شهادت]] رسید و پیکر [[مقدس]] او در [[مدینه]] میان [[قبرستان بقیع]] به [[خاک]] سپرده شد<ref>مناقب آل ابی‌طالب، ۴/ ۳۰۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 112.</ref>.
| |
| | |
| == پرسش‌های وابسته ==
| |
| | |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
| |
| * [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| | |
| [[رده:امام صادق]]
| |
| [[رده:مدخل]]
| |
