عدل: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون لینک‌دهی دستی
شناسه ناقص
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
خط ۱۳۹: خط ۱۳۹:
*بدین جهت [[قرطبی]] می‌نویسد: این [[آیه]] [[دلیل]] بر [[باطل]] بودن سخن کسانی است که می‌گویند: همه [[مسلمانان]] [[عادل]] هستند تا وقتی که [[جرح]] و ضعفی درباره آنان ثابت شود. البته [[قرطبی]] این سخن را درباره همه [[مسلمانان]] گفته است و این [[آیه]]، [[صحابه]] را نیز شامل می‌شود. [[بهترین]] [[دلیل]] بر این مطلب، [[نزول]] [[آیه]] ششم حجرات است که به همه [[دستور]] میدهد در [[پذیرفتن]] گزارش‌ها و [[اخبار]]، [[تحقیق]] صورت گیرد.
*بدین جهت [[قرطبی]] می‌نویسد: این [[آیه]] [[دلیل]] بر [[باطل]] بودن سخن کسانی است که می‌گویند: همه [[مسلمانان]] [[عادل]] هستند تا وقتی که [[جرح]] و ضعفی درباره آنان ثابت شود. البته [[قرطبی]] این سخن را درباره همه [[مسلمانان]] گفته است و این [[آیه]]، [[صحابه]] را نیز شامل می‌شود. [[بهترین]] [[دلیل]] بر این مطلب، [[نزول]] [[آیه]] ششم حجرات است که به همه [[دستور]] میدهد در [[پذیرفتن]] گزارش‌ها و [[اخبار]]، [[تحقیق]] صورت گیرد.
*'''سوم:''' [[نگرانی]] از نابودی و [[تزلزل]] [[قرآن]] و [[سنت]] در صورتی درست است که همه [[اصحاب]] [[جرح]] شوند امّا اگر برخی از آنان را به داشتن [[عدالت]] بلکه [[عصمت]] بپذیریم، جای این [[نگرانی]] وجود ندارد؛ زیرا از طریق [[صحابه]] [[عادل]] به کتاب و [[سنّت]] [[دست]] می‌یابیم. بنابراین، [[راه]] نگهداری [[قرآن]] و [[سنت نبوی]] منحصر به [[پذیرش]] این نظریه نیست؛ زیرا بسیار روشن است که حتی [[پیروان]] این نظریه [[دین]] را از گروه اندکی از [[صحابه]] فرا گرفته‌اند نه از همه آنها. اگر [[روایات]] موجود در [[صحاح]] [[اهل سنت]] مطالعه شود، این مطلب روشن می‌شود که بیشتر آنها را گروه اندکی از [[صحابه]] مانند [[ابوهریره]] بازگو کرده‌اند نه همه آنها. افزون بر این، در بین خود [[اهل سنت]] نیز همه روایت‌های [[صحابه]] پذیرفته نمی‌شود؛ چنانکه [[مالک بن انس]] در پاسخ [[اختلاف]] آرای [[صحابه]] می‌گوید: [در [[روایات]] [[صحابه]]] هم [[اشتباه]] وجود دارد و هم سخن درست. برای رسیدن به [[حق]] و دوری از [[اشتباه]] [[تحقیق]] و بررسی کنند<ref>جامع بیان العلم و فضله، ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۱.</ref>.
*'''سوم:''' [[نگرانی]] از نابودی و [[تزلزل]] [[قرآن]] و [[سنت]] در صورتی درست است که همه [[اصحاب]] [[جرح]] شوند امّا اگر برخی از آنان را به داشتن [[عدالت]] بلکه [[عصمت]] بپذیریم، جای این [[نگرانی]] وجود ندارد؛ زیرا از طریق [[صحابه]] [[عادل]] به کتاب و [[سنّت]] [[دست]] می‌یابیم. بنابراین، [[راه]] نگهداری [[قرآن]] و [[سنت نبوی]] منحصر به [[پذیرش]] این نظریه نیست؛ زیرا بسیار روشن است که حتی [[پیروان]] این نظریه [[دین]] را از گروه اندکی از [[صحابه]] فرا گرفته‌اند نه از همه آنها. اگر [[روایات]] موجود در [[صحاح]] [[اهل سنت]] مطالعه شود، این مطلب روشن می‌شود که بیشتر آنها را گروه اندکی از [[صحابه]] مانند [[ابوهریره]] بازگو کرده‌اند نه همه آنها. افزون بر این، در بین خود [[اهل سنت]] نیز همه روایت‌های [[صحابه]] پذیرفته نمی‌شود؛ چنانکه [[مالک بن انس]] در پاسخ [[اختلاف]] آرای [[صحابه]] می‌گوید: [در [[روایات]] [[صحابه]]] هم [[اشتباه]] وجود دارد و هم سخن درست. برای رسیدن به [[حق]] و دوری از [[اشتباه]] [[تحقیق]] و بررسی کنند<ref>جامع بیان العلم و فضله، ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۱.</ref>.
*از [[شافعی]] [[نقل]] شده است که به "[[ربیع]]" از [[یاران]] خود گفت: [[شهادت]] چهار تن از [[صحابه]] پذیرفته نمی‌شود: [[معاویه]]، [[عمروعاص]]، [[مغیره]] و [[زیاد]]<ref>المختصر فی اخبار البشر، ابی الفداء، ج۱، ص۲۱۴.</ref>. [[ابن خلدون]] می‌نویسد: همه [[صحابه]] دارای [[[قوة]]] [[فتوا]] نبودند و نمی‌توان [[دین]] را از همه آنان فرا گرفت بلکه تنها [[دین]] را از گروه حامل [[قرآن]] و آشنا به [[ناسخ و منسوخ]]، [[متشابه]] و محکم و دیگر جهات میتوان فرا گرفت<ref>مقدمه ابن خلدون، ص۴۴۶ (الفصل السابع فی علم الفقه)؛ تاریخ التشریع، مناع القطان، ص۲۶۵.</ref>.
*از [[شافعی]] [[نقل]] شده است که به "[[ربیع]]" از [[یاران]] خود گفت: [[شهادت]] چهار تن از [[صحابه]] پذیرفته نمی‌شود: [[معاویه]]، [[عمروعاص]]، [[مغیره]] و [[زیاد]]<ref>المختصر فی اخبار البشر، ابی الفداء، ج۱، ص۲۱۴.</ref>. [[ابن خلدون]] می‌نویسد: همه [[صحابه]] دارای [[قوة]] [[فتوا]] نبودند و نمی‌توان [[دین]] را از همه آنان فرا گرفت بلکه تنها [[دین]] را از گروه حامل [[قرآن]] و آشنا به [[ناسخ و منسوخ]]، [[متشابه]] و محکم و دیگر جهات میتوان فرا گرفت<ref>مقدمه ابن خلدون، ص۴۴۶ (الفصل السابع فی علم الفقه)؛ تاریخ التشریع، مناع القطان، ص۲۶۵.</ref>.
*'''چهارم:''' [[نگرانی]] از نابودی [[قرآن]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}} در صورتی درست است که [[خداوند]] و [[پیامبر]]{{صل}} برای رفع [[نگرانی]]، [[راه]] اساسی را نگفته باشند؛ در صورتی که [[قرآن]] و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[بهترین]] [[راه]] [[حفظ]] [[کتاب و سنت]] را به [[امت اسلامی]] گفته‌اند. [[پیامبر]]{{صل}} در [[روایت]] [[ثقلین]] فرموده است: {{متن حدیث|إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي، لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ، مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا أَبَداً}}<ref>کنزالعمال، متقی هندی، ج۱، ص۱۷۲، ح۸۷۰، ۸۷۳، ۸۹۸، ۹۴۲، ۹۵۱، ۹۵۳؛ مشابه این روایت: سنن دارمی، عبدالله دارمی؛ کتاب فضائل قرآن، ح۳۳۱۷؛ صحیح مسلم، مسلم، کتاب الفضائل، باب فضائل علی بن ابی طالب، ح۲۴۰۸.</ref>؛
*'''چهارم:''' [[نگرانی]] از نابودی [[قرآن]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}} در صورتی درست است که [[خداوند]] و [[پیامبر]]{{صل}} برای رفع [[نگرانی]]، [[راه]] اساسی را نگفته باشند؛ در صورتی که [[قرآن]] و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[بهترین]] [[راه]] [[حفظ]] [[کتاب و سنت]] را به [[امت اسلامی]] گفته‌اند. [[پیامبر]]{{صل}} در [[روایت]] [[ثقلین]] فرموده است: {{متن حدیث|إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي، لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ، مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا أَبَداً}}<ref>کنزالعمال، متقی هندی، ج۱، ص۱۷۲، ح۸۷۰، ۸۷۳، ۸۹۸، ۹۴۲، ۹۵۱، ۹۵۳؛ مشابه این روایت: سنن دارمی، عبدالله دارمی؛ کتاب فضائل قرآن، ح۳۳۱۷؛ صحیح مسلم، مسلم، کتاب الفضائل، باب فضائل علی بن ابی طالب، ح۲۴۰۸.</ref>؛
من در میان شما ([[مسلمانان]]) دو چیز گرانبها به جای می‌گذارم: [[قرآن]] و خاندانم. آنان از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا آنکه نزد [[حوض کوثر]] بر من وارد شوند و اگر شما به آن دو چنگ بزنید، هرگز [[گمراه]] نخواهید شد.
من در میان شما ([[مسلمانان]]) دو چیز گرانبها به جای می‌گذارم: [[قرآن]] و خاندانم. آنان از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا آنکه نزد [[حوض کوثر]] بر من وارد شوند و اگر شما به آن دو چنگ بزنید، هرگز [[گمراه]] نخواهید شد.
خط ۱۵۴: خط ۱۵۴:
*از بیان [[حضرت علی]]{{ع}} دانسته می‌شود که [[راویان]] [[صحابی]] باید [[جرح و تعدیل]] شوند، چنانکه از [[آیات]] بیان شده نیز [[جرح و تعدیل]] [[صحابه]] فهمیده می‌شود. پس چگونه است که [[ابوزرعه]] و مانند او می‌گویند: کسانی که [[صحابه]] را [[جرح]] و نقد کنند، هدف‌شان [[باطل]] کردن [[کتاب و سنت]] است؟
*از بیان [[حضرت علی]]{{ع}} دانسته می‌شود که [[راویان]] [[صحابی]] باید [[جرح و تعدیل]] شوند، چنانکه از [[آیات]] بیان شده نیز [[جرح و تعدیل]] [[صحابه]] فهمیده می‌شود. پس چگونه است که [[ابوزرعه]] و مانند او می‌گویند: کسانی که [[صحابه]] را [[جرح]] و نقد کنند، هدف‌شان [[باطل]] کردن [[کتاب و سنت]] است؟
*بنابراین، نپذیرفتن این نظریه موجب [[نگرانی]] درباره نگهداری [[قرآن]] و [[سنت]] نیست، بلکه [[پذیرش]] آن و قبول صحت گفتار و [[کردار]] همه [[صحابه]] موجب [[نگرانی]] است. [[یادآوری]] این نکته ضروری است که اگر همه [[صحابه]] [[عدالت]] دارند، نباید پس از [[پیامبر]]{{صل}} [[فتنه]]، [[اختلاف]] و [[فساد]] در میان [[امت]] پدید میآمد. در صورتی که بر اساس شواهد [[تاریخی]] هنوز جنازه [[پیامبر]]{{صل}} [[دفن]] نشده بود که آثار زیان‌بار [[اختلاف]] بین [[مسلمانان]] [[آشکار]] شد.<ref>[[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۴۴-۵۲.</ref>
*بنابراین، نپذیرفتن این نظریه موجب [[نگرانی]] درباره نگهداری [[قرآن]] و [[سنت]] نیست، بلکه [[پذیرش]] آن و قبول صحت گفتار و [[کردار]] همه [[صحابه]] موجب [[نگرانی]] است. [[یادآوری]] این نکته ضروری است که اگر همه [[صحابه]] [[عدالت]] دارند، نباید پس از [[پیامبر]]{{صل}} [[فتنه]]، [[اختلاف]] و [[فساد]] در میان [[امت]] پدید میآمد. در صورتی که بر اساس شواهد [[تاریخی]] هنوز جنازه [[پیامبر]]{{صل}} [[دفن]] نشده بود که آثار زیان‌بار [[اختلاف]] بین [[مسلمانان]] [[آشکار]] شد.<ref>[[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۴۴-۵۲.</ref>


==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==

نسخهٔ ‏۲۱ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۵۵


آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

شیعه
اصول
فروع
عقاید برجسته
این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل عدل (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

عدالت و دادگری به معنای رفتار برابر نسبت به حقوق دیگران است، چه از سوی یک حاکم نسبت به مردم، یا از سوی قاضی نسبت به دو طرف نزاع و دعوا، یا از سوی داور در یک مسابقه یا آزمون. خداوند در قرآن فرمان به عدالت می‌‌دهد. عدالت، به معنای پرهیز از ظلم و تعدی به حقوق دیگران نیز به کار می‌‌رود. در بعضی موارد، مثل قاضی، پیشنماز، شاهد، "عدالت" شرط است و در اینگونه امور به معنای نداشتن هوای نفس و اهل گناه و معصیبت نبودن و رعایت تقوا است و حالتی است که کمال نفس انسان را می‌رساند و از والاترین فضایل است.در مباحث اعتقادی، "عدل" یکی از اصول دین و مذهب است، یعنی خدا را عادل دانستن و اینکه خداوند، براساس بدی‌ها و خوبی‌های بندگان و استحقاق آنان کیفر و پاداش می‌دهد و در حکم و حساب و پاداش او کم‌ترین ظلمی به بندگان انجام نمی‌شود. بر اساس این بحث‌ها فرقه‌هایی به نام معتزله و اشاعره پدید آمد. به پیروان عقیده به عدل خدا "عدلیه" هم می‌گویند. عدل و قسط گاهی با هم به کار برده می‌شود. در حکومت جهانی امام زمان(ع) عدالت اجتماعی در عالم تحقق کامل خواهد یافت و در آن دوران به کسی ظلم نخواهد شد[۱].

مقدمه

  1. نخستین وظیفه مردم نسبت به حق تعالی و آنچه بین آنها و خالق آنهاست که واهب الخیرات و منشأ فیوضات است و عدالت اقتضاء می‌کند که هر فردی به قدر طاقت و وسع بین خود و مولای خود با آنچه وظیفه بندگی است، عمل نماید.
  2. حقوقی که بعضی افراد نسبت به یکدیگر دارند که بایستی مراعات گردد.
  3. حقوقی که بایستی نسبت به آباء و گذشتگان مراعات کرد[۹].

واژه‌شناسی لغوی

  1. عدالت در برابر ستم؛ به معنای رعایت انصاف و ادای حقوق کسانی که شایستگی آن حقوق را دارند.
  2. عدالت در برابر سرکشی و فسق؛ به معنای پرهیز از گناه و به سخن دیگر، رعایت تقوای الهی در ابعاد گوناگون است.
  3. عدالت به معنای وجود ملکه و نیرویی که پرهیز از سرکشی و نابهنجاری را در پی دارد.
  4. عدالت به معنای پرهیز از دروغ‌گویی در نقل روایت و ایجاد انحراف در آن است؛ به عبارت دیگر، پرهیز از آنچه که موجب نپذیرفتن نقل روایت می‌شود[۲۳].

دیدگاه‌ها درباره عدالت صحابه

  1. یاران پیامبر(ص) را هم‌چون شخص پیامبر(ص)، معصوم از گناه بدانیم و معتقد باشیم که آنان از هرگونه لغزشی پاک بوده‌اند. چنین دیدگاهی با آیات قرآن و کردار صحابه در تضاد است و در واقع، معصوم دانستن مسلمانان پس از پیامبر خاتم است.
  2. شمار اندکی از اصحاب را عادل دانسته و معتقد باشیم که بقیه اصحاب در زندگی‌شان بر خلاف احکام اسلامی رفتار کرده و گناهانی داشته‌اند؛ تا آنجا که بتوان آنان را مرتد، منافق یا فاسق خواند!
  3. عدالت اصحاب را به دو بخش عدالت روایی و عدالت اخلاقی تقسیم کنیم.
  4. اصحاب از نظر ایمان و رفتار بر دیگر مسلمانان برتری داشته‌اند؛ زیرا آنان نخستین کسانی بودند که دعوت پیامبر اسلام(ص) را پذیرفتند و در سخت‌ترین شرایط در یاری دین اسلام کوشیدند.[۳۳]

پیشینه نظریه "عادل بودن همه صحابه"

اهل سنت و نظریه "عادل بودن همه صحابه"

  1. سعدالدین تفتازانی، از علمای بزرگ کلامی اشاعره، می‌نویسد: رویدادها، جنگ‌ها و مشاجراتی که بین صحابه پدید آمد - چنانکه در کتاب‌های تاریخی آمده است و افراد قابل اطمینان یاد کرده‌اند - حاکی از این واقعیت است که برخی صحابه از راه حق منحرف گشته تا جایی که دچار ستم و فسق شدند و ریشه این انحراف و ستم آنان کینه و دشمنی، حسادت و خصومت، حکومت‌خواهی، ریاست‌طلبی و تمایل به لذت‌ها و شهوت‌ها بوده است[۴۷].
  2. سیوطی در ذیل بحث عدالت صحابه می‌نویسد: گفته شده که در پذیرش نظریه عدالت همه صحابه جستجو و تحقیق لازم است. برخی دیگر گفته‌اند: عدالت همه صحابه پس از پدید آمدن فتنه‌ها باید بررسی شود و گروه معتزله (از مهم‌ترین فرقه‌های اهل سنت در قرن دوم و سوم) می‌گویند: همه اصحاب، عادل هستند جز کسانی که با علی جنگیدند.
  3. طه حسین درباره فتنه روزگار خلافت عثمان می‌نویسد: مردم دیدگاه‌های ناهماهنگ و متضادی دارند؛ گروهی خود را راحت کرده و گفته‌اند: بسیاری از این پدیده‌ها ساختگی است. برخی رخدادها نیز پذیرفتنی و قابل توجیه و تأویل است؛ زیرا آنان [[[صحابه]]] بر پایه اجتهاد رفتار کرده و جز خیر و خوبی برای مسلمانان چیزی دیگر را در نظر نداشته‌اند. این گروه از این جهت، به چنین باوری گرایش پیدا کرده‌اند که آن زمان را با قداست ویژه‌ای می‌نگرند و دوست ندارند که باران پیامبر(ص) را به روی آوردن به دنیا و امور نفسانی متهم کنند. پس امکان ندارد صحابه رسول خدا(ص) که برای برپایی دولت اسلامی با خون و دارایی خویش جهاد کردند، در گناهان کبیره فرو روند؛ البته یاران پیامبر(ص) اهل خطا و صوابند، ولی همواره در اجتهادند. گروه دیگری، خویش را آسوده خاطر کرده و می‌گویند: بسیار بعید است که این فتنه‌ها و بدعت‌ها را اصحاب پیامبر(ص) به پا کرده باشند، بلکه این آشوب‌ها حیله‌های دشمنان اسلام و افرادی مانند عبدالله بن سبا و برخی اهل کتاب و غیر آنان بود.

مخالفت رفتار معتقدان به نظریه عدالت همه صحابه با این نظریه

  1. ابن قتیبه، ابوالطفیل را که از صحابه پیامبر(ص) است، از روافض دانسته است[۵۳]. ذهبی[۵۴] نیز می‌نویسد: دروغ، شعار و نفاق، پوشش روافض است. بر اساس گفته ذهبی، ابوالطفیل، دروغگو و منافق بود[۵۵].
  2. ذهبی در کتاب دیگرش می‌نویسد: ما دوست دار علی، عثمان، طلحه و زبیر هستیم و چهار نفری که اینها را کشتند، دشمن می‌داریم[۵۶]. در صورتی که کشندگان عثمان جزو صحابه بودند. کسانی که در کشتن عثمان دست داشتند، عبارت‌اند از: کنامة بن بشر، عبدالرحمن بن عدیس، عمرو بن حمق، حکیم بن جبله، محمد بن ابی‌بکر، عمرو بن بدیل و عبد الله بن بدیل. چگونه می‌توان به گفته ذهبی، از کشندگان عثمان بیزاری جست در حالی که آنان از اصحاب پیامبر بودند و پیروان این نظریه تمام آنان را دوست می‌دارند؟!
  3. عمار یاسر از بزرگان صحابه و از نخستین گروندگان به اسلام است که در جنگ‌های بدر، احد، خندق و بیعت رضوان همراه پیامبر(ص) بوده است. پس از رفتار خشن خالد بن ولید با عمار، پیامبر(ص) به خالد فرمود: «مَنْ عَادَى عَمَّاراً عَادَاهُ اللَّهُ وَ مَنْ أَبْغَضَ عَمَّاراً أَبْغَضَهُ اللَّهُ»؛ کسی که با عمار دشمنی کند، خدا دشمن او خواهد بود و کسی که کینه عمار را در دل داشته باشد خداوند نسبت به او کینه خواهد داشت.
  4. دو تن از کشندگان عمار از صحابه بودند که عبارت‌اند از: عقبة بن عامر و ابو الغادیه مزنی. ذهبی درباره عقبة بن عامر می‌نویسد: عقبه پیش از هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه در عقبه اولی با رسول خدا(ص) بیعت کرد و پیش از فتح مکه اسلام را پذیرفت و در همه جنگ‌های پیامبر شرکت داشته است[۵۷]. اما وی یکی از صحابه بزرگ پیامبر(ص) یعنی عمار را می‌کشد و مصداق سخن رسول خدا می‌شود که به عمار فرمود: "ای عمار! تو را گروه ستمگر خواهند کشت"[۵۸]. و همچنین پیامبر(ص) درباره عمار فرمود: "کشنده و برنده لباس او در آتش است"[۵۹]؛ .
  5. ذهبی درباره ابوموسی اشعری نقل می‌کند که حذیفة بن یمان، او را جزو منافقان دانسته است [۶۰]. حذیفه از کسانی بوده که رسول خدا(ص) نام منافقان را به او گفته بود و او از رازداران حضرت بوده است. از این رو، روزی عمر بن خطاب به حذیفه گفت: "تو را به خدا سوگند، بگو آیا من جز منافقان هستم یا نه؟" همچنین هرگاه حذیفه بر پیکر مسلمانی نماز می‌خواند و در خاکسپاری او شرکت می‌کرد عمر بن خطاب نیز مانند حذیفه رفتار می‌کرد و اگر حذیفه در آیین خاکسپاری مسلمانی شرکت نمی‌کرد، عمر هم شرکت نمی‌کرد و می‌گفت اینها جزو منافقان‌اند[۶۱]. ذهبی از عمار یاسر روایت می‌کند که حذیفه به عمار گفته است: پیامبر اکرم(ص) فرمود: "دوازده نفر از اصحاب من منافق‌اند، که هشت تن از ایشان به بهشت نمی‌روند، مگر آنکه شتر در سوراخ سوزن وارد شود (یعنی بعضی صحابه به بهشت نمی‌روند)"[۶۲]؛ .
  6. دشنام دادن خالد بن ولید: بخاری نقل می‌کند: میان خالد بن ولید و عبدالرحمن بن عوف [مجادله‌ای] بود که سبب شد، خالد بن ولید به عبدالرحمن بن عوف دشنام دهد[۶۳].
  7. طبری از ابی عمار نقل می‌کند: من نزد واثلة بن اسقع بودم که درباره علی(ع) گفته شد. پس کسانی به آن حضرت دشنام دادند. پس از آنکه بلند شدند، واثله به من گفت: بنشین تا درباره مقام کسی که به او دشنام دادند. تو را آگاه کنم. روزی در نزد پیامبر اکرم(ص) بودم که علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) به نزد پیامبر(ص) آمدند. پیامبر(ص) کسایی را بر روی آنان انداخت و گفت: خدا اینها اهل بیت من هستند...[۶۴].
  8. بخاری درباره رویداد سقیفه می‌نویسد: پس از بیعت عمر با ابوبکر، کسانی که در آنجا حضور داشتند با ابوبکر بیعت کردند جز سعد بن عباده که به مخالفت پرداخت. فردی گفت: "شما سعد را کشتید" عمر گفت: "خداوند او را کشت"[۶۵].
  9. ترمذی، از محدثان اهل سنت به نقل از عمران بن حصین روایت می‌کند: چهار تن از صحابه رسول خدا هم پیمان شدند تا پس از دیدار با آن پیامبر، رویداد سفری را که همراه علی بودند، گزارش دهند. پس از ورود به حضور پیامبر(ص) و سلام بر آن حضرت یکی از چهار نفر بلند شد و گفت: "ای رسول خدا! آیا نمی‌دانی که علی بن ابی طالب فلان رفتار را انجام داده است؟" رسول خدا از او روی گرداند. سپس نفر دوم و سوم به ترتیب ایستادند و همان سخن را تکرار کردند. پیامبر از آنان نیز روی گردانید تا اینکه نفر چهارم برخاست و همان سخن را گفت. آن‌گاه خشم و ناراحتی در چهره رسول خدا آشکار شد. سپس دو مرتبه فرمود: "شما از علی چه می‌خواهید؟" و در ادامه فرمود: "علی از من است و من از علی هستم؛ او پس از من، رهبر هر مؤمنی است[۶۶].
  10. ابن أعثم کوفی، تاریخ‌نگار معروف، می‌نویسد: ولید بن عقبه دشمن علی(ع)، بود؛ زیرا علی(ع) به عثمان فرمود: "حدّ شراب‌خواری را باید بر ولید جاری کنی؛ زیرا او در کوفه شراب نوشیده است". ولید در حالی که مست بود، نماز صبح را چهار رکعت خواند و به مردم گفت: آیا نماز را زیادتر بخوانم؟!

آیا ردّ نظریه "عدالت صحابه" باعث نابودی اسلام است؟

من در میان شما (مسلمانان) دو چیز گرانبها به جای می‌گذارم: قرآن و خاندانم. آنان از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا آنکه نزد حوض کوثر بر من وارد شوند و اگر شما به آن دو چنگ بزنید، هرگز گمراه نخواهید شد.

دوم: اشتباه کار: دوم کسی که از پیامبر چیزی را به اشتباه شنیده، امّا سخن آن حضرت را درست حفظ نکرده است، و با توهّم چیزی را گرفته، امّا از روی عمد دروغ نمی‌گوید، آنچه در اختیار دارد روایت کرده و به آن عمل می‌کند و می‌گوید من از پیامبر آن را شنیده‌ام. اگر مسلمانان بدانند که او اشتباه کرده، و غیر واقعی پنداشته، از او نمی‌پذیرفتند، خودش هم اگر آگاهی می‌یافت که اشتباه کرده آن را رها میکرد. سوّم: ناآگاهانی که حدیث شناس نیستند: و سومی شخصی که شنیده پیامبر به چیزی امر فرمود. (امّا) سپس از آن نهی کرد و او نمی‌داند، یا شنید که چیزی را نهی کرد، سپس به آن امر فرمود و او آگاهی ندارد، پس نسخ شده را حفظ کرد ولی ناسخ را نمی‌داند. اگر بداند که حدیث او منسوخ است ترکش می‌کند، و اگر مسلمانان نیز میدانستند روایت او نسخ شده، آن را ترک میکردند. چهارم: حافظان راست گفتار: دسته چهارم، آنکه نه به خدا دروغ می‌بندد و نه به پیامبرش دروغ نسبت می‌دهد. دروغ را از ترس خدا، و حرمت نگهداشتن از رسول خدا دشمن دارد. در آنچه از پیامبر شنیده اشتباه نکرده، بلکه آن را با تمام جوانبش حفظ کرده است، و آن چنانکه شنیده بدون کم و کاست نقل می‌کند. پس او ناسخ را دانسته و به آن عمل کرده، و منسوخ را فهمیده و از آن دوری جسته، خاص و عام، محکم و متشابه، را شناخته، هر کدام را در جای خویش قرار داده است.

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۴۷-۱۴۸.
  2. ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ماده عدل.
  3. ↑ احمد نراقی، معراج السعاده، ص۳۶۲ – ۳۶۳.
  4. ↑ احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۳۴۹.
  5. ↑ ر.ک: اخلاق در قرآن، ج۳، ص۱۳۳.
  6. ↑ اخلاق در قرآن، ج۳، ص۱۳۳. در محاورات افلاطون آمده است که سوفسطائیان به خشایارشاه حق داده‌اند که از ایران لشکر کشید و یونان را شکست داد؛ زیرا او فرد قدرتمندی بود... در بین فلاسفه اخیر هم نیچه بر این باور است و می‌گوید: «زور حق است».
  7. ↑ اخلاق در قرآن، ج۳، ص۱۳۳.
  8. ↑ احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۳۵۰.
  9. ↑ ابن مسکویه، تهذیب الاخلاق و تطهیرالاعراق، ترجمه حاجیه خانم امین، ص۲۱۹ - ۲۲۰؛ احمد نراقی، معراج السعاده، ص۵۱ - ۵۳.
  10. ↑ ر.ک: نجمه کیخا، مناسبات اخلاق و سیاست در اندیشه اسلامی، ص۱۳۵، ۱۳۷، ۱۳۸.
  11. ↑ احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۳۵۱.
  12. ↑ السدیر مک اینتایر، فلسفه اخلاق در تفکر غرب، ترجمه حمید شهریاری، ص۸۷ – ۸۸.
  13. ↑ ر.ک: حمیدرضا حق شناس، رویکرد صحیفه سجادیه به اخلاق اجتماعی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، ۱۳۸۶)، ص۸۰.
  14. ↑ احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۳۵۲.
  15. ↑ نهج البلاغه، حکمت ۴۲۹
  16. ↑ غرر الحکم، ج ۲ ص ۵۰۸
  17. ↑ میزان الحکمه، ج ۶ ص ۸۱
  18. ↑ غرر الحکم، ج ۶ ص ۶۸، مستدرک الوسائل، باب جهاد النفس، باب ۳۷ ح ۸
  19. ↑ «الْمُلْكُ يَبْقَى مَعَ الْكُفْرِ وَ لَا يَبْقَى مَعَ الظُّلْمِ»
  20. ↑ تعبیر از مرحوم نراقی در «جامع السعادات»، ج ۱ ص ۵۱
  21. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۸۳.
  22. ↑ النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۱۹۰؛ و ر.ک: لسان العرب، ابن‌منظور، ج۹ (واژه عدل).
  23. ↑ پاورقی تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، جلال‌الدین سیوطی، ص۳۷۸.
  24. ↑ المستصفی، ج۱، ص۱۵۷؛ و ر.ک: الاحکام، آمدی، ج۲، ص۲۴۵.
  25. ↑ تدریب الراوی، سیوطی، ص۳۷۸.
  26. ↑ تدریب الراوی، سیوطی، ص۳۷۸.
  27. ↑ تحقیق مواقف الصحابة الفتنه، ج۱، ص۱۲۹.
  28. ↑ التقریب (مقدمه ج۱).
  29. ↑ مقصود از عدل و ضابط، عادل بودن راوی است و اینکه او اگر از حفظ حدیث را میگوید، آن را فراموش نکند و یا کتابش را مصون از تحریف و تصحیف و غلط بدارد و بداند که چه عواملی موجب اخلال به معنا می‌شود و از آنها پرهیز کند. (مقباس الهدایه، مامقانی، ج۲، ص۴۳)
  30. ↑ نزهة النظر فی توضیح نخبة الفکر، ص۳۲.
  31. ↑ من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج۳، ص۲۴ (باب ۱۷ العداله، ح۱)؛ الاستبصار، شیخ طوسی، ج۳، ص۱۲؛ التهذیب، همو، ج۶، ص۲۴۱؛ وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ج۲۷، ص۳۹۱.
  32. ↑ دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۱، ص:۲۵-۲۸.
  33. ↑ دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۱، ص:۲۸.
  34. ↑ المستدرک، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۵۰۶؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۲، ص۳۶۴؛ الصحبة و الصحابه، حسن بن فرحان مالکی، ص۲۳۲.
  35. ↑ المستدرک، حاکم نیشابوری، ص۷۷۱؛ ذهبی نیز این حدیث را صحیح دانسته است.
  36. ↑ صحیح مسلم، مسلم، ج۴، باب فضائل اهل بدر و قصة حاطب بن ابی بلتعه.
  37. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۴، ص۲۹۵. ابن اثیر در شرح حال مالک مینویسد: هیچ نشانه‌ای درباره ارتداد وی یافت نمی‌شد، بلکه نشانه‌ها بر مسلمان بودن وی گواه بوده است؛ مانند نماز خواندن در شبی که به قتل رسید. سخن عمر درباره خالد که مسلمانی را به قتل رساندی! اقرار مالک و همراهان بر اینکه ما مسلمان هستیم و چهارمین نشانه، پرداخت دیه مالک از بیت المال است. نکته دیگر در اسدالغابه این است که خالد پس از کشتن مالک با همسر وی ازدواج کرد!
  38. ↑ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۱۶۲، فصل سوم مقدمه.
  39. ↑ آراء علما المسلمین فی الشیعة و الصحابه، سید مرتضی رضوی، ص۸۵.
  40. ↑ رسالة التوحید، ص۷-۸؛ و ر.ک: شیخ المضیره، محمود ابوریه، ص۱۲۰.
  41. ↑ ضحی الاسلام، ج۲، ص۱۲۳.
  42. ↑ بررسی نظریه عدالت صحابه، احمد حسین یعقوب أردنی (ترجمه: مالک محمودی)، ص۱۱۸.
  43. ↑ دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۱، ص:۲۹-۳۳.
  44. ↑ الاصابه، فصل سوم از مقدمه، ج۱، ص۱۶۲.
  45. ↑ المختصر فی علل الحدیث، ابن حزم، ج۲، ص۶۷.
  46. ↑ المختصر فی علل الحدیث، ابن حزم، ج۲، ص۶۷.
  47. ↑ شرح المقاصد، تفتازانی، ص۴-۵؛ تدریب الراوی، سیوطی، ص۳۷۷.
  48. ↑ الفتنة الکبری، طه حسین، ص۱۷۰-۱۷۳؛ و ر.ک: اضواء علی السنة المحمدیه، محمود ابوریه، ص۳۶۰.
  49. ↑ ضحی الاسلام، ج۳، ص۷۶ – ۷۵.
  50. ↑ دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۳-۳۷.
  51. ↑ شرح عقاید طحاوی، ابوعز حنفی، ص۴۶۶.
  52. ↑ شرح عقاید طحاوی، ص۳۷۰.
  53. ↑ المعارف، ص۶۲۴.
  54. ↑ شمس الدین محمد ذهبی از بزرگان اهل سنت است و نوشته‌های فراوانی در علم رجال و تاریخ دارد. همچنین ابن‌حجر از معروف‌ترین علمای اهل سنت است که بهترین شرح را بر صحیح بخاری و درباره رجال نیز کتاب‌های لسان المیزان و تهذیب التهذیب را نوشته است.
  55. ↑ میزان الاعتدال، ج۱، ص۶.
  56. ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۶۲.
  57. ↑ تاریخ الاسلام، ج۲، ص۷۱.
  58. ↑ صحیح بخاری، بخاری، ج۴، ص۲۲۵.
  59. ↑ «قَاتِلُهُ وَ سَالِبُهُ فِي النَّارِ»؛ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۱، ص۴۲۰.
  60. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۳۹۳.
  61. ↑ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۳، ص۴۹۴؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۹۱.
  62. ↑ «فِي أَصْحَابِي اثْنَا عَشَرَ مُنَافِقاً فَمِنْهُمْ ثَمَانِيَةٌ لا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِياطِ»؛ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۲، ص۶۴۹؛ صحیح مسلم، مسلم، ج۴، ص۲۷۰، کتاب صفات المنافقین و احکامهم.
  63. ↑ صحیح بخاری، بخاری، ج۴، ص۱۹۵.
  64. ↑ «اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِيَ...»؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن، طبری، ج۱۰، ص۲۹۷.
  65. ↑ صحیح بخاری، بخاری، کتاب فضائل اصحاب النبی.
  66. ↑ سنن ترمذی، ترمذی، ج۵، ص۳۷۱۲.
  67. ↑ «اسْكُتْ! فَإِنَّمَا أَنْتَ فَاسِقٌ»
  68. ↑ «آیا آنکه مؤمن است همگون کسی است که نافرمان است؟ (هرگز) برابر نیستند» سوره سجده، آیه ۱۸.
  69. ↑ تفسیر قرطبی، قرطبی، ج۱۴، ص۱۹۵.
  70. ↑ دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۸-۴۴.
  71. ↑ قرطبی در تفسیر آیه: ﴿وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ...﴾ «و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند.».. سوره حجرات، آیه ۹ می‌نویسد: با توجه به دلایلی که در جهت نقد عدالت صحابه بیان شد، به طرفداران این نظریه می‌گوییم که اگر دین اسلام، خاتم همه ادیان الهی، و پیامبر اسلام، آخرین پیامبر الهی نبود و اگر مدعیان این نظریه بر این مطلب پافشاری نداشتند که دین، مذهب و عقائد خود را از تمامی صحابه با همه اختلاف‌هایی که در میان خود آنان وجود داشت می‌گیرند، جای طرح چنین مطلبی بود وگرنه با وجود این دلایل، هیچ دلیلی بر سکوت در برابر رفتار و گفتار صحابه وجود ندارد. اگر سخن گفتن از صحابه و پرسش از رفتار ناهماهنگ آنان گناه است، باید سخن گفتن از سایر مسلمانان نیز گناه باشد! آیا صرف دیدن پیامبر میتواند دلیل سکوت باشد؟!
  72. ↑ کفایه، خطیب بغدادی، ص۴۹؛ و ر.ک: مقدمه الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۱۸.
  73. ↑ شرح مقاصد، ج۵، ص۳۱۰.
  74. ↑ «ای مؤمنان! اگر بزهکاری برایتان خبری آورد بررسی کنید مبادا نادانسته به گروهی زیان رسانید، آنگاه از آنچه کرده‌اید پشیمان گردید» سوره حجرات، آیه ۶.
  75. ↑ تفسیر قرطبی ذیل آیه مذکور.
  76. ↑ جامع بیان العلم و فضله، ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۱.
  77. ↑ المختصر فی اخبار البشر، ابی الفداء، ج۱، ص۲۱۴.
  78. ↑ مقدمه ابن خلدون، ص۴۴۶ (الفصل السابع فی علم الفقه)؛ تاریخ التشریع، مناع القطان، ص۲۶۵.
  79. ↑ کنزالعمال، متقی هندی، ج۱، ص۱۷۲، ح۸۷۰، ۸۷۳، ۸۹۸، ۹۴۲، ۹۵۱، ۹۵۳؛ مشابه این روایت: سنن دارمی، عبدالله دارمی؛ کتاب فضائل قرآن، ح۳۳۱۷؛ صحیح مسلم، مسلم، کتاب الفضائل، باب فضائل علی بن ابی طالب، ح۲۴۰۸.
  80. ↑ «إِنَّ فِي أَيْدِي النَّاسِ حَقّاً وَ بَاطِلًا وَ صِدْقاً وَ كَذِباً وَ نَاسِخاً وَ مَنْسُوخاً وَ عَامّاً وَ خَاصّاً وَ مُحْكَماً وَ مُتَشَابِهاً وَ حِفْظاً وَ [وَهَماً] وَهْماً وَ [قَدْ] لَقَدْ كُذِبَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ(ص) عَلَى عَهْدِهِ حَتَّى قَامَ خَطِيباً فَقَالَ مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ وَ إِنَّمَا أَتَاكَ بِالْحَدِيثِ أَرْبَعَةُ رِجَالٍ لَيْسَ لَهُمْ خَامِسٌ‏: (المنافقون): رَجُلٌ مُنَافِقٌ مُظْهِرٌ لِلْإِيمَانِ مُتَصَنِّعٌ بِالْإِسْلَامِ لَا يَتَأَثَّمُ وَ لَا يَتَحَرَّجُ يَكْذِبُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ(ص) مُتَعَمِّداً فَلَوْ عَلِمَ النَّاسُ أَنَّهُ مُنَافِقٌ كَاذِبٌ لَمْ يَقْبَلُوا مِنْهُ وَ لَمْ يُصَدِّقُوا قَوْلَهُ وَ لَكِنَّهُمْ قَالُوا صَاحِبُ رَسُولِ اللَّهِ(ص) رَآهُ وَ سَمِعَ مِنْهُ وَ لَقِفَ عَنْهُ فَيَأْخُذُونَ بِقَوْلِهِ وَ قَدْ أَخْبَرَكَ اللَّهُ عَنِ الْمُنَافِقِينَ بِمَا أَخْبَرَكَ وَ وَصَفَهُمْ بِمَا وَصَفَهُمْ بِهِ لَكَ ثُمَّ بَقُوا بَعْدَهُ فَتَقَرَّبُوا إِلَى أَئِمَّةِ الضَّلَالَةِ وَ الدُّعَاةِ إِلَى النَّارِ بِالزُّورِ وَ الْبُهْتَانِ فَوَلَّوْهُمُ الْأَعْمَالَ وَ جَعَلُوهُمْ حُكَّاماً عَلَى رِقَابِ النَّاسِ فَأَكَلُوا بِهِمُ الدُّنْيَا وَ إِنَّمَا النَّاسُ مَعَ الْمُلُوكِ وَ الدُّنْيَا إِلَّا مَنْ عَصَمَ اللَّهُ فَهَذَا أَحَدُ الْأَرْبَعَة. (الخاطئون): وَ رَجُلٌ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ شَيْئاً لَمْ يَحْفَظْهُ عَلَى وَجْهِهِ فَوَهِمَ فِيهِ وَ لَمْ يَتَعَمَّدْ كَذِباً فَهُوَ فِي يَدَيْهِ وَ يَرْوِيهِ وَ يَعْمَلُ بِهِ وَ يَقُولُ أَنَا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) فَلَوْ عَلِمَ الْمُسْلِمُونَ أَنَّهُ وَهِمَ فِيهِ لَمْ يَقْبَلُوهُ مِنْهُ وَ لَوْ عَلِمَ هُوَ أَنَّهُ كَذَلِكَ لَرَفَضَهُ! (اهل الشبهه): وَ رَجُلٌ ثَالِثٌ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) شَيْئاً يَأْمُرُ بِهِ ثُمَّ إِنَّهُ نَهَى عَنْهُ وَ هُوَ لَا يَعْلَمُ أَوْ سَمِعَهُ يَنْهَى عَنْ شَيْ‏ءٍ ثُمَّ أَمَرَ بِهِ وَ هُوَ لَا يَعْلَمُ فَحَفِظَ الْمَنْسُوخَ وَ لَمْ يَحْفَظِ النَّاسِخَ فَلَوْ عَلِمَ أَنَّهُ مَنْسُوخٌ لَرَفَضَهُ وَ لَوْ عَلِمَ الْمُسْلِمُونَ إِذْ سَمِعُوهُ مِنْهُ أَنَّهُ مَنْسُوخٌ لَرَفَضُوهُ. (الصادقون الحافظون): وَ آخَرُ رَابِعٌ لَمْ يَكْذِبْ عَلَى اللَّهِ وَ لَا عَلَى رَسُولِهِ مُبْغِضٌ لِلْكَذِبِ خَوْفاً مِنَ اللَّهِ وَ تَعْظِيماً لِرَسُولِ اللَّهِ(ص) وَ لَمْ يَهِمْ بَلْ حَفِظَ مَا سَمِعَ عَلَى وَجْهِهِ فَجَاءَ بِهِ عَلَى مَا سَمِعَهُ [سَمْعِهِ‏] لَمْ يَزِدْ فِيهِ وَ لَمْ يَنْقُصْ مِنْهُ فَهُوَ حَفِظَ النَّاسِخَ فَعَمِلَ بِهِ وَ حَفِظَ الْمَنْسُوخَ فَجَنَّبَ عَنْهُ وَ عَرَفَ الْخَاصَّ وَ الْعَامَّ وَ الْمُحْكَمَ وَ الْمُتَشَابِهَ فَوَضَعَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ مَوْضِعَهُ وَ قَدْ كَانَ يَكُونُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ(ص) الْكَلَامُ لَهُ وَجْهَانِ فَكَلَامٌ خَاصٌّ وَ كَلَامٌ عَامٌّ فَيَسْمَعُهُ مَنْ لَا يَعْرِفُ مَا عَنَى اللَّهُ سُبْحَانَهُ بِهِ وَ لَا مَا عَنَى رَسُولُ اللَّهِ(ص) فَيَحْمِلُهُ السَّامِعُ وَ يُوَجِّهُهُ عَلَى غَيْرِ مَعْرِفَةٍ بِمَعْنَاهُ وَ مَا [قَصَدَ] قُصِدَ بِهِ وَ مَا خَرَجَ مِنْ أَجْلِهِ وَ لَيْسَ كُلُّ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) مَنْ كَانَ يَسْأَلُهُ وَ يَسْتَفْهِمُهُ حَتَّى إِنْ كَانُوا لَيُحِبُّونَ أَنْ يَجِي‏ءَ الْأَعْرَابِيُّ وَ الطَّارِئُ فَيَسْأَلَهُ(ع)حَتَّى يَسْمَعُوا وَ كَانَ لَا يَمُرُّ بِي مِنْ ذَلِكَ شَيْ‏ءٌ إِلَّا سَأَلْتُهُ عَنْهُ وَ حَفِظْتُهُ فَهَذِهِ وُجُوهُ مَا عَلَيْهِ النَّاسُ فِي اخْتِلَافِهِمْ وَ عِلَلِهِمْ فِي رِوَايَاتِهِمْ‏»؛ نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه ۲۱۰.
  81. ↑ دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۱، ص:۴۴-۵۲.


برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=عدل&oldid=362180»