آرزو در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

#'''آرزوی پیش فرستادن [[نیکی]]:''' بر اساس [[آیه]] {{متن قرآن|يَقُولُ يَا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَيَاتِي}}<ref>«می‌گوید: کاش برای (این) زندگیم (توشه‌ای) پیش می‌فرستادم» سوره فجر، آیه ۲۴.</ref> هنگامی که در [[قیامت]]، [[جهنم]] برای [[انسان]] حاضر می‌شود، می‌گوید: ای کاش برای [[زندگی]] ابدی خویش چیزی می‌فرستادم.

#'''آرزوی [[همراهی]] با [[پیامبر]]:''' [[آیه]] {{متن قرآن|وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا}}<ref>«و روزی که ستم پیشه، دست خویش (به دندان) می‌گزد؛ می‌گوید: ای کاش راهی با پیامبر در پیش می‌گرفتم!» سوره فرقان، آیه ۲۷.</ref> از روزی خبر می‌دهد که [[ستم]] کار دو دست خود را به دندان گزیده، می‌گوید: ای کاش از [[پیامبر]] [[پیروی]] می‌کردم.

#'''آرزوی دوری از [[دوست]] و هم نشین بد:''' در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا}}<ref>«ای وای! کاش فلانی را به دوستی نمی‌گرفتم!» سوره فرقان، آیه ۲۸.</ref> از آرزوی دیگر آن شخص خبر می‌دهد که می‌گوید: ای کاش فلان را [[دوست]] نگرفته بودم. {{متن قرآن| فُلَانًا}} به کسی که [[انسان]] را از [[دین]] [[گمراه]] می‌کند، [[تفسیر]] شده است<ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۲۶۳.</ref>. [[علامه طباطبایی]] می‌گوید: بعضی {{متن قرآن| فُلَانًا}} را کنایه از [[شیطان]] دانسته‌اند؛ ولی سیاق [[آیات]]، آن را [[یاری]] نمی‌کند<ref>المیزان، ج ۱۵، ص ۲۰۴.</ref>. [[آیه]] {{متن قرآن|حَتَّى إِذَا جَاءَنَا قَالَ يَا لَيْتَ بَيْنِي وَبَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ}}<ref>«تا چون نزد ما آیند، (به آن شیطان‌ها) گویند: کاش میان ما و شما دوری خاور تا باختر می‌بود که بد همنشینانی هستید!» سوره زخرف، آیه ۳۸.</ref> خبر می‌دهد که [[کافر]] در [[روز قیامت]]، به هم نشینش که در [[دنیا]] باعث [[گمراهی]] او شده، می‌گوید: ای کاش میان من و تو به دوری [[مشرق]] و [[مغرب]] فاصله بود.

#'''آرزوی [[مسلمان]] بودن:''' این [[آرزو]] در [[آیه]] {{متن قرآن|رُبَمَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ كَانُوا مُسْلِمِينَ}}<ref>«بسا کافران  آرزو کنند که مسلمان می‌بودند» سوره حجر، آیه ۲.</ref> بیان شده است. [[مفسران]]، زمان این [[آرزو]] را هنگام [[مرگ]] یا در [[آخرت]] دانسته‌اند<ref>الکشاف، ج ۲، ص ۵۶۹؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۵۰۵.</ref>.

#'''آرزوی بازگشت به [[دنیا]] و [[تکذیب]] نکردن [[آیات]]:''' براساس [[آیه]] {{متن قرآن|فَقَالُوا يَا لَيْتَنَا نُرَدُّ وَلَا نُكَذِّبَ بِآيَاتِ رَبِّنَا وَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و کاش آنگاه که آنان را بر آتش نگاه داشته‌اند می‌دیدی که می‌گویند: ای کاش بازمان می‌گرداندند و آیات پروردگارمان را دروغ نمی‌شمردیم و از مؤمنان می‌شدیم» سوره انعام، آیه ۲۷.</ref> هنگامی که [[کافران]] بر روی [[آتش]] نگه داشته می‌شوند، [[آرزو]] می‌کنند به [[دنیا]] برگردند تا [[آیات الهی]] (کتاب‌های [[پیامبران]] و آن چه بر آنان نازل شده<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص ۴۴۸.</ref>) را [[تکذیب]] نکنند. آیاتی دیگر چون {{متن قرآن|فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ }}<ref>  پس کاش ما را بازگشتی بود تا از مؤمنان باشیم؛ سوره شعراء، آیه: ۱۰۲.</ref>؛ {{متن قرآن| أَوْ تَقُولَ حِينَ تَرَى الْعَذَابَ لَوْ أَنَّ لِي كَرَّةً فَأَكُونَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ }}<ref>  یا هنگامی که عذاب را بنگرد بگوید کاش مرا بازگشتی بود تا از نیکوکاران می‌شدم!؛ سوره زمر، آیه: ۵۸.</ref>؛ {{متن قرآن|هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ يَقُولُ الَّذِينَ نَسُوهُ مِن قَبْلُ قَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَاء فَيَشْفَعُواْ لَنَا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ}}<ref> آیا جز فرجام آن را چشم می‌دارند، روزی که فرجام آن برسد آنان که پیش‌تر آن را فراموش کرده بودند می‌گویند: فرستادگان پروردگار ما حق را آوردند؛ آیا ما میانجی‌هایی داریم تا برای ما میانجیگری کنند یا باز گردانده می‌شویم تا جز آن کنیم که پیش‌تر می‌کردیم؟ بی‌گمان (اینان) به خود زیان رساندند و آنچه دروغ می‌بافتند از (چشم) آنان ناپدید شده است؛ سوره اعراف، آیه: ۵۳.</ref> نیز مؤید همین معنا است.

#'''آرزوی [[مرگ]] و دریافت نکردن [[نامه عمل]]:''' [[آیات]] {{متن قرآن|وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيَهْ * وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيَهْ * يَا لَيْتَهَا كَانَتِ الْقَاضِيَةَ }}<ref>«و اما آنکه کارنامه‌اش به دست چپ وی داده شود می‌گوید: کاش کارنامه‌ام به من داده نشده بود * و نمی‌دانستم که حسابم چیست * کاش همان (مرگ)، پایان کار بود!» سوره حاقه، آیه ۲۵-۲۷.</ref> از کسانی که [[نامه عمل]] آنان به دست چپشان داده می‌شود، خبر می‌دهد که هر یک با مشاهده آن می‌گوید: ای کاش [[نامه]] عملم به من داده نشده بود و از حساب خود خبردار نشده بودم! ای کاش [[مرگ]] کار را تمام می‌کرد. گفته شده که این افراد، با مشاهده [[اعمال]] [[زشت]] و روسیاهی خود، [[آرزو]] می‌کنند که ای کاش با همان مرگی که در [[دنیا]] بود، کار به پایان می‌رسید و پس از آن زنده نمی‌شدند<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۵۲۲.</ref>؛ ولی قتاده گفته است: آن شخص در [[قیامت]] آرزوی [[مرگ]] می‌کند<ref>جامع البیان، مج ۱۴، ج ۲۹، ص ۷۷؛ مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۵۲۲.</ref>.

#'''آرزوی [[خاک]] شدن:''' {{متن قرآن|وَيَقُولُ الْكَافِرُ يَا لَيْتَنِي كُنْتُ تُرَابًا}}<ref>«ما شما را به عذابی نزدیک بیم دادیم در روزی که آدمی بدانچه کرده است می‌نگرد و کافر می‌گوید: ای کاش خاک بودم» سوره نبأ، آیه ۴۰.</ref>.[[مفسران]] در [[تفسیر]] این [[آیه]]، آرای گوناگونی دارند که منشأ برخی از آنها روایاتی منقول از [[پیامبر]] {{صل}} و [[صحابه]] است. به نظر زجاج، [[کافر]] [[آرزو]] می‌کند که ای کاش پس از [[مرگ]]، دیگر بار زنده نمی‌شد <ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۴۷.</ref>؛ ولی [[زمخشری]] احتمال داده که [[آرزو]] می‌کند در [[دنیا]] [[خاک]] می‌بود و به صورت [[آدمی]] آفریده نمی‌شد<ref>الکشاف، ج ۴، ص ۶۹۲.</ref>. [[طبری]] می‌گوید: آرزوی [[کافر]] این است که ای کاش چون حیوانات به [[خاک]] تبدیل می‌شد! منشأ این [[تفسیر]]، روایتی از [[پیامبر]] {{صل}} است که می‌فرماید: [[خداوند]] در [[روز قیامت]] حیوانات را زنده می‌کند و پس از آن که بعضی از آنها را که به حیوانات دیگر [[ظلم]] کرده‌اند، قصاص کرد، به آنان امر می‌کند [[خاک]] شوند. در این هنگام [[کافر]] [[آرزو]] می‌کند که ای کاش [[خاک]] می‌بود!<ref>جامع البیان، مج ۱۵، ج ۳۰، ص ۳۴.</ref> برخی گفته‌اند: مراد [[کافر]] از آرزوی [[خاک]] بودن، [[خضوع]] در برابر [[خدا]] و [[نافرمانی]] نکردن از او است<ref>الفرقان، ج ۳۰، ص ۶۳.</ref>؛ هم چنین گفته شده: مراد از [[کافر]]، [[ابلیس]] است که با مشاهده [[کرامت]] [[آدم]] و [[فرزندان]] [[مؤمن]] او، [[آرزو]] می‌کند: ای کاش چون [[آدم]] از [[خاک]] آفریده شده بودم!<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۴۸؛ کشف الاسرار، ج ۱۰، ص ۳۵۹.</ref> آلوسی، این [[تفسیر]] را [[نیکو]] شمرده؛ ولی آن را از سیاق [[آیات]] دور دانسته است<ref>روح المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص ۳۸.</ref>. [[ابن عباس]] در [[حدیث]] دیگری می‌گوید: از [[رسول خدا]] {{صل}} شنیدم: هنگامی که [[کافر]]، [[ثواب]] و [[کرامت]] [[شیعیان]] [[علی]] {{ع}} را در [[روز قیامت]] ببیند، می‌گوید: ای کاش [[شیعه]] [[علی]] بودم!<ref>علل الشرایع، ج ۱، ص ۱۸۷.</ref> تطبیق تراب بر [[شیعه]] [[حضرت علی]] {{ع}} از آن رو است که [[کنیه]] [[حضرت]] [[ابوتراب]] بوده است. همانند [[آیه]] نبأ، در سوره نساءنیز آمده و از روزی خبر می‌دهد که [[کافران]] و کسانی که [[پیامبر]] را [[نافرمانی]] کردند، [[آرزو]] می‌کنند: ای کاش با [[زمین]] یک سان می‌شدند!  

#'''آرزوی رهایی از [[آتش]]:''' {{متن قرآن|فَهَلْ إِلَى خُرُوجٍ مِنْ سَبِيلٍ}}<ref>«می‌گویند: پروردگارا! ما را دو بار میراندی و دو بار زنده گرداندی، اینک ما به گناهان خویش اعتراف کرده‌ایم، آیا راه بیرون شدی از اینجا هست؟» سوره غافر، آیه ۱۱.</ref> آرزوی [[مؤمن]] [[آل یاسین]]، نمونه دیگری از آرزوهای پس از [[مرگ]] است که در سوره "[[یس]]" گزارش شده و برخلاف موارد پیش گفته که از [[آینده]] خبر می‌دهد، در این سوره از گذشته خبر می‌دهد. براساس آن، مردی [[مؤمن]] که در برخی [[روایات]] [[حبیب نجار]] نامیده شده<ref>کشف الاسرار، ج ۸، ص ۲۱۶.</ref>، پس از [[مرگ]]، به [[بهشت]] درآمده وگفته است: {{متن قرآن|يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ * بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ}}<ref>«کاش قوم من (این را) می‌دانستند که پروردگارم مرا آمرزید و مرا از گرامی‌داشتگان گردانید» سوره یس، آیه ۲۶-۲۷.</ref>.

*[[مفسران]]، [[علت]] آرزوی این مرد را [[تشویق]] قومش به [[ایمان]] و رسیدن به [[کرامت]] وی<ref>الکشاف، ج۴، ص۱۱؛ مجمع البیان، ج ۸، ص ۶۵۹.</ref> و برخی خیرخواهی او برای قومش حتی پس از [[مرگ]] دانسته‌اند<ref>کشف الاسرار، ج ۸، ص ۲۱۶.</ref><ref>[[سید محمود دشتی|دشتی، سید محمود]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص ۱۸۱-۱۸۲.</ref>.