|
|
| خط ۱۶: |
خط ۱۶: |
| ابودرداء از روایت‌گران پیامبر است<ref>الطبقات، ج ۷، ص ۲۷۵.</ref> و از [[زید بن ثابت]] و [[عایشه]]، [[همسر رسول خدا]] نیز [[حدیث]] نقل کرده است<ref>تهذیب الکمال، ج ۲۲، ص ۴۷۰.</ref> و افراد بسیاری چون [[انس بن مالک]]، [[فضالة بن عبید]]، [[ابوامامه]]، [[عبدالله بن عمر]]، [[عبدالله بن عبّاس]] و... از او [[روایت]] کرده‌اند <ref> تاریخ دمشق، ج ۴۷، ص ۹۳.</ref>. در جایگاه [[علمی]] وی، خبرِ [[لیث بن سعد]] از سعد که می‌گوید: من [[ابودرداء]] را دیدم که داخل [[مسجد]] می‌شد، در حالی که همراهیان بسیاری چون [[پیروان]] [[سلطان]] با او بوده، از وی، [[دانش]] کسب می‌کردند،<ref>تذکره‌الحفاظ، ج ۱، ص ۲۵.</ref> شنیدنی است. ابودرداء تا پایان [[عمر]] در [[شام]] زیست و در اواخر [[خلافت عثمان]]، به سال ۳۱ <ref>الاستیعاب، ج ۳، ص ۳۰۰.</ref> یا ۳۲ [[هجری]] در [[دمشق]] درگذشت.<ref>الطبقات، ج ۷، ص ۲۷۶.</ref> بنا به [[نقلی]] وی در دوران [[خلافت علی]]{{ع}} پس از [[صفّین]] [[وفات]] یافته است<ref> الفتوح، ج ۳، ص ۶۱ ـ ۶۳.</ref>.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ابودَرداء انصاری (مقاله)|مقاله «ابودَرداء انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | | ابودرداء از روایت‌گران پیامبر است<ref>الطبقات، ج ۷، ص ۲۷۵.</ref> و از [[زید بن ثابت]] و [[عایشه]]، [[همسر رسول خدا]] نیز [[حدیث]] نقل کرده است<ref>تهذیب الکمال، ج ۲۲، ص ۴۷۰.</ref> و افراد بسیاری چون [[انس بن مالک]]، [[فضالة بن عبید]]، [[ابوامامه]]، [[عبدالله بن عمر]]، [[عبدالله بن عبّاس]] و... از او [[روایت]] کرده‌اند <ref> تاریخ دمشق، ج ۴۷، ص ۹۳.</ref>. در جایگاه [[علمی]] وی، خبرِ [[لیث بن سعد]] از سعد که می‌گوید: من [[ابودرداء]] را دیدم که داخل [[مسجد]] می‌شد، در حالی که همراهیان بسیاری چون [[پیروان]] [[سلطان]] با او بوده، از وی، [[دانش]] کسب می‌کردند،<ref>تذکره‌الحفاظ، ج ۱، ص ۲۵.</ref> شنیدنی است. ابودرداء تا پایان [[عمر]] در [[شام]] زیست و در اواخر [[خلافت عثمان]]، به سال ۳۱ <ref>الاستیعاب، ج ۳، ص ۳۰۰.</ref> یا ۳۲ [[هجری]] در [[دمشق]] درگذشت.<ref>الطبقات، ج ۷، ص ۲۷۶.</ref> بنا به [[نقلی]] وی در دوران [[خلافت علی]]{{ع}} پس از [[صفّین]] [[وفات]] یافته است<ref> الفتوح، ج ۳، ص ۶۱ ـ ۶۳.</ref>.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ابودَرداء انصاری (مقاله)|مقاله «ابودَرداء انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> |
|
| |
|
| ==[[ابودردا]] در [[شان نزول]]== | | ==ابودرداء انصاری در [[شان نزول]]== |
| بعضی [[مفسّران]] از او در [[شأن نزول]] برخی [[آیات]] نام برده‌اند.
| |
| #[[طبری]] در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن يَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلاَّ خَطَئًا وَمَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَئًا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن يَصَّدَّقُواْ فَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ عَدُوٍّ لَّكُمْ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ مِّيثَاقٌ فَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ وَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةً فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا}}<ref>«هیچ مؤمنی حق ندارد مؤمنی (دیگر) را بکشد جز به خطا و هر که به خطا مؤمنی را بکشد آزاد کردن برده‌ای مؤمن و پرداخت خونبهایی به خانواده‌اش (بر عهده کشنده است) مگر آنان در گذرند پس اگر (کشته) از گروه دشمن شما امّا مؤمن است، آزاد کردن برده‌ای مؤمن (بس است) و اگر از گروهی است که میان شما و ایشان پیمانی هست پرداخت خونبهایی به خانواده‌اش و آزاد کردن برده‌ای مؤمن (لازم است) و آن کس که (برده‌ای) نیابد روزه دو ماه پیاپی (بر عهده اوست) برای پذیرش توبه‌ای از سوی خداوند و خداوند دانایی فرزانه است» سوره نساء، آیه ۹۲.</ref> به استناد مرسله ابن زید، وی را یکی از افراد محتمل در شأن نزول دانسته است که در سریّه‌ای، [[چوپانی]] را ـ با اینکه به [[اسلام]] [[اقرار]] کرده بود ـ کشته، با گوسفندان وی بازگشت، و باپشیمانی از این عمل، نزد [[پیامبر]] رفت. [[حضرت]] از کار وی [[انتقاد]] کرد و آیه پیشین درباره وی نازل شد.<ref>جامع‌البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۲۷۸.</ref> با اینکه طبری [[نزول آیه]] را درباره [[عیاش بن ابی ربیعه]] نیز محتمل دانسته،<ref>جامع‌البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۲۷۷.</ref> این احتمال را هم ذکر می‌کند که ممکن است آیه، هم درباره عیاش بن ابی ربیعه و کشته وی، و هم درباره ابودرداء و مقتول او باشد.<ref>جامع‌البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۲۷۸.</ref> با همه این احتمال‌ها، طبری از یک امر [[برتر]] [[غفلت]] نمی‌کند که به‌هرحال، شأن نزول آیه، [[آموزش]] یک [[حکم]] [[دینی]] در باب [[قتل]] است که با هر یک از احتمال‌ها سازگار است. مفسّران بعدی، احتمال پیش گفته را از طبری [[نقل]] کرده و بی‌تأیید از کنار آن گذشته؛ بلکه به گونه‌ای آن را [[ضعیف]] شمرده‌اند. [[طبرسی]] نزول آیه را ابتدا در [[شأن]] عیّاش بن ابی ربیعه مخزومی دانسته که [[حارث بن یزید بن انسة عامری]] را بی‌آن که به [[اسلام]] او [[آگاه]] باشد، کشته است؛ سپس به قول [[طبری]] نیز اشاره می‌کند.<ref>مجمع‌البیان، ج ۳، ص ۱۳۸.</ref> [[قرطبی]] به وجه جمع طبری روی آورده و اشاره کرده است که شاید در زمان‌های نزدیکی، جریان‌ها ([[قتل‌ها]]) ی مشابهی رخ داده و [[آیه]] درباره همه آنها نازل شده باشد.<ref>قرطبی، ج ۵، ص ۲۰۲.</ref>
| |
| #در ذیل آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان، چون (برای جهاد) در راه خداوند به سفر می‌روید خوب بررسی کنید و به کسی که به شما ابراز اسلام می‌کند نگویید: تو مؤمن نیستی، که بخواهید کالای ناپایدار این جهان را بجویید زیرا غنیمت‌های بسیار نزد خداوند است؛ خود نیز در گذشته چنین بودید و خداوند بر شما منّت نهاد (و به اسلام راه نمود) بنابراین بررسی کنید، بی‌گمان خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره نساء، آیه ۹۴.</ref> نیز که ادامه ماجرای پیشین است. طبری، ضمن احتمال‌های چندی، از [[ابودرداء]] نیز سخن به میان آورده است. دیگر [[مفسّران]] نیز بدین‌گونه نگریسته و وجوه محتمل در آیه پیشین را در اینجا [[نقل]] کرده‌اند. [[علامه طباطبایی]]، احتمال [[نزول آیه]] درباره [[اسامة بن زید]] را به واقع نزدیک‌تر می‌بیند؛ گرچه می‌گوید: در داستان ابهام‌هایی وجود دارد.<ref>المیزان، ج ۵، ص ۴۴.</ref>
| |
| #[[سیوطی]] در ذیل آیه {{متن قرآن|وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ}}<ref>«و اگر از آنان (از ریشخند کردنشان) بپرسی، به یقین می‌گویند: ما تنها (در گفت‌وگو) فرو می‌رفتیم و بازی می‌کردیم بگو: آیا خداوند و آیات وی و پیامبرش را ریشخند می‌کردید؟» سوره توبه، آیه ۶۵.</ref> از [[ابونعیم]] نقل می‌کند که فردی به [[تمسخر]] به ابودرداء گفت: ای گروه [[قاریان]]! چیست شما را که ترسوتر از ما هستید و هرگاه چیزی از شما پرسیده می‌شود، [[بخل]] می‌ورزید و هنگام [[غذا خوردن]]، لقمه‌ای بزرگ برمی‌دارید؟ ابودرداء بی آنکه چیزی بگوید، روی برگرداند و خبر به [[عمر]] رسید. وی گریبان آن مرد را گرفت و نزد [[پیامبر]] برد و آن مرد به پیامبر عرض کرد: {{متن قرآن|كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ}} و [[خداوند]] این آیه را فرو فرستاد<ref> الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۲۲۹ و ۲۳۰.</ref>سیوطی احتمال‌های دیگری را نیز درباره نزول آیه ذکر می‌کند.<ref>الدرّ المنثور، ج ۴، ص ۲۳۰.</ref>
| |
| #[[میبدی]] در ذیل آیه {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ أَجْرَمُوا كَانُوا مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا يَضْحَكُونَ}}<ref>«بی‌گمان بزهکاران (در دنیا) به مؤمنان می‌خندیدند» سوره مطففین، آیه ۲۹.</ref> [[ابودرداء]] را یکی از مؤمنانی برشمرده که مورد [[تمسخر]] واستهزای [[مجرمان]] و [[کافران]] قرار گرفتند؛<ref>کشف‌الاسرار، ج ۱۰، ص ۴۱۹.</ref> بی‌آنکه وی به [[زمان]] [[نزول آیه]] (ظاهراً مکّی است) و زمان [[اسلام]] ابودرداء که واپسین فرد از [[انصار]] است، توجّه کند؛ اگرچه در ادامه، از قول [[مقاتل]] و کلبی، نزول آیه را درباره [[علی]]{{ع}} نیز ذکر می‌کند.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[ابودَرداء انصاری (مقاله)|مقاله «ابودَرداء انصاری»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | ==منابع== |
