قدرت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

در این مدخل در جهت روشن کردن [[جایگاه]] و موضع [[پیامبر]] نسبت به [[قدرت]] و [[شوکت]] هستیم. برای [[فهم]] این عنوان نیاز به این توضیح است که [[قدرت]] از باجاذبه‌ترین انگیزه‌های [[انسان]] در [[تاریخ]] و در عین حال از لغزنده‌ترین و بسا از خطرناک‌ترین آنها بوده است. [[قدرت]] هم می‌تواند مطلوب باشد و از آن در جهت خیر، [[صلاح]]، [[آسایش]] و [[امنیت]] و [[هدایت]] [[جامعه]] استفاده کرد و هم می‌تواند نامطلوب و در جهت [[ستم]] و [[استبداد]] و نابودی و یا [[تحمیق]] [[مردم]] [[جهان]] باشد و از آن در جهت [[شر]]، [[افساد]]، [[ناامنی]] و [[هرج و مرج]] استفاده کرد. [[قرآن]] در داستان [[حضرت آدم]] و [[ابلیس]] این پدیده فریب‌انگیز را شرح می‌دهد و [[جایگاه]] آن را برملا می‌کند. در این داستان آمده که [[پروردگار]] به [[آدم]] [[اطمینان]] داد که در [[بهشت]] گرسنه و برهنه و [[تشنه]] و گرمازده نخواهد ماند و [[آسایش]] دائمی او تضمین خواهد شد، پس مبادا که [[فریب]] [[شیطان]] را بخورند. اما [[شیطان]] که [[روحیات]] [[آدم]] فزون‌طلب را می‌شناسد و میداند که تمام نیازهای این موجود آب و نان نیست و خواسته‌های دیگری به مراتب افزون‌تر از اینها دارد، [[دست]] به کار می‌شود و با وسوسه‌های خود به او [[وعده]] درخت [[جاودانی]] و [[پادشاهی]] تباهی‌ناپذیر می‌دهد. [[قرآن]] در ادامه در [[آیات]] ۱۲۰ تا ۱۲۱ [[سوره طه]] (۲۰) می‌فرماید: {{متن قرآن|فَوَسْوَسَ إِلَيْهِ الشَّيْطَانُ قَالَ يَا آدَمُ هَلْ أَدُلُّكَ عَلَى شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَمُلْكٍ لَا يَبْلَى}}<ref>«اما شیطان او را وسوسه کرد، گفت: ای آدم! می‌خواهی تو را به درخت جاودانگی و (آن) فرمانروایی که فرسوده نمی‌شود راهبر شوم» سوره طه، آیه ۱۲۰.</ref>، پس [[شیطان]] او را [[وسوسه]] کرد و گفت: ای [[آدم]] آیا تو را به درخت [[جاودانی]] و [[پادشاهی]] تباه‌ناپذیر راه بنمایم. برای [[انسانی]] همچون [[آدم]]، [[قدرت]] و [[پادشاهی]] تباهی‌ناپذیر مهم‌تر از رفع [[گرسنگی]] و [[تشنگی]] و برهنگی است، به همین جهت حاضر می‌شود که [[روضه]] دارالسلام را از کف نهد، اما این [[ملک]] را در [[اختیار]] داشته باشد. [[قرآن]] از [[حضرت یوسف]] در [[آیه]] ۵۵ [[سوره یوسف]] [[نقل]] می‌کند که او رسماً از [[عزیز مصر]] درخواست [[قدرت]] و [[مسئولیت]] خزانه‌داری و [[اقتصاد]] [[کشور]] را کرد: ({{متن قرآن|قَالَ اجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ}}<ref>«(یوسف) گفت: مرا بر گنجینه‌های این سرزمین بگمار که من نگاهبانی دانایم» سوره یوسف، آیه ۵۵.</ref> و به [[پادشاه]] [[مصر]] گفت، مرا بر خزانه‌های این سرزمین بگمار که من نگهبانی [[دانا]] هستم. حال یکی از ابعاد [[قدرت]]، [[قدرت]] [[دینی]] و مذهبی است. [[انبیا]] نیز طالب [[قدرت]] بوده‌اند، زیرا می‌دانسته‌اند با [[کسب قدرت]] می‌توان جامعه‌ای سالم و [[معنوی]] پدید آورد. [[قدرت]] در [[قرآن]] با تعبیرهای مختلفی مانند [[سلطان]]، قوت، شدت، {{عربی|اشد قُوّتاً}}، [[عمران]] و آبادی، [[نفوذ]] [[کلام]] و [[شخصیت]] و [[سرمایه]] [[اجتماعی]] و [[قدرت]] [[دینی]] بیان شده است. از سوی دیگر بخشی از مباحث [[قدرت]] و [[پیامبر]] آسیب‌شناسی آن و توجه به [[اقوام]] قدرتمند گذشته است

==طلب [[قدرت]]==

'''نتیجه''': در آیات فوق این موضوعات مطرح گردیده است:

#توجّه [[پیامبر]] به اهمیت [[قدرت]] و تأثیر آن در موفقیت و در نتیجه، استدعای [[پیامبر]] به درگاه [[خداوند]]، جهت بهره‌مند شدن از [[قدرت]] و با [[هدف]] چیره شدن بر [[دشمنان]] و موانع [[دعوت]] [[توحیدی]]: {{متن قرآن|... وَاجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَانًا نَصِيرًا}} از سوی دیگر این [[قدرت]] را از سوی [[خدا]] میخواهد نه از سوی دیگران {{متن قرآن|وَاجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَانًا}}؛

#دروازه ورود و [[خروج]] [[پیامبر]] به [[قدرت]] [[صداقت]] و [[راستی]] است که از [[خداوند]] طلب می‌کند {{متن قرآن|وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَانًا نَصِيرًا}}؛

#همراهان و [[پیروان]] [[پیامبر]] - [[جامعه]] قدرتمند [[اسلامی]] - در برابر [[دشمنان اسلام]]، همچون سدّی فولادین ایستاده‌اند، اما با [[برادران]] [[مسلمان]] خود [[مهربان]] هستند و در همه [[اعمال]] و حرکات خود از جمله [[قدرت]] و طلب آن به دنبال [[خشنودی خدا]] هستند و [[پاداش]] و [[رزق]] خود را از او می‌خواهند؛ نه برای ریاکاری و منعفت‌طلبی شخصی قدم برمی‌دارند و نه [[انتظار]] [[پاداش]] از [[مردم]] دارند، بلکه چشمشان به سوی خداست. {{متن قرآن|يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا}} تعبیر -[[فضل]]- نشان می‌دهد که [[مؤمنان]] واقعی [[اعمال صالح]] خود را کم‌تر از آن می‌دانند که مستحق [[پاداش الهی]] باشد؛ از این رو از [[فضل]] و [[بخشش الهی]] [[پاداش]] می‌خواهند؛

# [[قدرت]] و [[اقتدار]] تدریجی [[معنوی]] و آرام آرام [[پیامبر]] و [[امّت]] ایشان، موجب تعجّب [[کافران]]: {{متن قرآن|وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ...}}؛

#این قدرت‌خواهی در تمام سلسله آنان - [[پیامبران]] - بوده، اما وجه مشترک آن همراه با [[عبودیت]] و [[بندگی]] بوده است، لذا صاحب [[قدرت]] بودن [[ابراهیم]] [[دلیل]] [[لزوم]] یاد او از سوی [[پیامبر]] در [[بندگی]] است: {{متن قرآن|وَاذْكُرْ عِبَادَنَا إِبْرَاهِيمَ... أُولِي الْأَيْدِي وَالْأَبْصَارِ}}؛

# [[قدرت]] [[انبیای پیشین]]: {{متن قرآن|أُولِي الْأَيْدِي}} از نوعی [[اقتدار]] [[سیاسی]] و نظامی نبوده و [[نفوذ]] [[کلام]] و [[قدرت]] بر [[رشد معنوی]] بوده و به تعبیری [[فرهنگی]] و [[تسخیر]] [[دل‌ها]] بوده است و لذا به [[پیامبر]] [[یادآوری]] می‌کند که [[توانمندی]] [[اسحاق]] و [[یعقوب]] در [[بندگی خدا]]، [[دلیل]] [[ضرورت]] یاد آنان است: {{متن قرآن|وَاذْكُرْ عِبَادَنَا... إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ أُولِي الْأَيْدِي وَالْأَبْصَارِ}}

==[[جبرائیل]] دارای قدرت‌های [[معنوی]]==

'''نکته''': از مظاهر [[قدرت]]، [[قدرت]] [[معنوی]] و [[ارتباط]] با [[ملکوت]] اعلی است. [[آگاهی]] از این [[قدرت]] برای حرکت [[معنوی]] و [[ارتباط]] [[پیامبر]] به بالا و از [[ناسوت]] به [[ملکوت]] مورد نیاز است، لذا [[قدرت]] فوق‌العاده [[جبرئیل]] عامل [[مصونیت]] [[پیامبر]] از هر نوع [[انحراف]] و اعوجاج در [[دریافت وحی]] است {{متن قرآن|عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى}}، {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ * ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ}}.

==[[قدرت]] [[اقوام]] پیشین و [[یادآوری]] آن به [[پیامبر]]==

'''نتیجه''': در [[آیات]] فوق این موضوعات مطرح گردیده است:

#آسیب‌شناسی [[قدرت]] و [[یادآوری]] آن به [[اقوام]] [[پیامبر]] که حضور [[اقوام]] بسیار قدرتمندتر از [[مشرکان]] [[مکّه]]، در طول [[تاریخ]] قبل از [[پیامبر اسلام]] بوده و زایل شده است: {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ هِيَ أَشَدُّ قُوَّةً مِنْ قَرْيَتِكَ الَّتِي أَخْرَجَتْكَ أَهْلَكْنَاهُمْ فَلَا نَاصِرَ لَهُمْ}}؛

# [[یادآوری]] [[شکست]] [[بنی‌نضیر]]، با دارا بودن [[قدرت]] محکم [[دفاعی]] از سوی [[خداوند]]، در پی [[دشمنی]] و [[مخالفت]] آنان با [[خدا]] و [[پیامبر]]: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنْتُمْ أَنْ يَخْرُجُوا وَظَنُّوا أَنَّهُمْ مَانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ}}؛

#برخورداری [[پیامبر]] از [[قدرت]] و تسلّط بر [[دشمنان]]، در راستای حمایت‌های [[خداوند]] از [[پیامبران]] خویش: {{متن قرآن|وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}؛

# [[مخالفان پیامبر]]، مردمانی [[مغرور]] به [[قدرت]] خویش و بازگشت [[مکر]] آنان درباره [[پیامبر]] به خود آنان: {{متن قرآن|وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِنْ جَاءَهُمْ نَذِيرٌ لَيَكُونُنَّ أَهْدَى مِنْ إِحْدَى الْأُمَمِ فَلَمَّا جَاءَهُمْ نَذِيرٌ مَا زَادَهُمْ إِلَّا نُفُورًا *اسْتِكْبَارًا فِي الْأَرْضِ وَمَكْرَ السَّيِّئِ وَلَا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ...}}؛

# [[بعثت]] [[پیامبر اسلام]] جهت [[اتمام حجت]] و [[بشارت]] و [[انذار]]، جلوه‌ای از [[قدرت]] مطلقه [[خداوند]]: {{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلَى فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ أَنْ تَقُولُوا مَا جَاءَنَا مِنْ بَشِيرٍ وَلَا نَذِيرٍ فَقَدْ جَاءَكُمْ بَشِيرٌ وَنَذِيرٌ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}؛

# [[تغییر قبله]] در پی [[انتظار]] [[پیامبر]] از جلوه‌های [[قدرت]] مطلقه [[خداوند]]: {{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ... * وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}؛

#موظّف بودن [[جامعه اسلامی]] به داشتن [[قدرت]] نظامی [[برتر]]، در برابر [[دشمن]] و اسب‌های ورزیده، و هر نیروی که نقش بازدارنده داشته باشد: {{متن قرآن|تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ}} و استفاده [[پیامبر]] از ابزار [[قدرت]] نظامی در عصر خودش: {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ...}} و تفکیک میان [[دشمنی]] [[خدا]] و [[دشمنی]] با [[مردم]]، یعنی آن جایی که [[خدا]] است، معارضه با [[توحید]] و [[معنویت]] است و آنجا که [[مردم]] است، معارضه با [[حقوق مردم]] است<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۳۸۵.</ref>.