حضرت سلیمان در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[حضرت سلیمان]] پس از پدرش داود [[نبی]] ({{ع}}) به پادشاهی [[بنی‌اسرائیل]] رسید: "وورِثَ سُلَیمنُ داوودَ."... (نمل / ۲۷، ۱۶)<ref>جامع البیان، ج۱۹، ص۱۷۲.</ref> براساس برخی گزارش‌ها، [[سلیمان]]{{ع}} در این [[زمان]] ۱۳ سال بیشتر نداشت.<ref>المحاسن، ج۱، ص۱۹۳؛ قصص الانبیاء، ص۴۰۸.</ref> در برخی [[احادیث]] نیز به این موضوع اشاره شده است.<ref> بحار الانوار، ج۱۱، ص۵۶؛ مستدرک الوسائل، ج۵، ص۱۲۱.</ref> بر اساس برخی از احادیث، [[علما]] و بزرگان بنی‌اسرائیل با اشاره به خردسالی سلیمان{{ع}} و وجود افرادی بزرگ‌تر از او با [[جانشینی]] آن [[حضرت]] [[مخالفت]] کردند. [[حضرت داود]]{{ع}} با [[هدایت]] [[خداوند]] [[مجلسی]] ترتیب داد و عصای همه مدعیان جانشینی خود و نیز چوبه‌دستی سلیمان{{ع}} را گرفت و در اتاقی نهاد تا [[روز]] دیگر آن عصاها را بیرون آورند و عصای هر یک که سبز شده بود، [[جانشین]] [[داود]]{{ع}} گردد. روز دیگر چوبه‌دستی سلیمان{{ع}} را سبزشده یافتند.<ref>کمال الدین، ص۱۵۶؛ بحار الانوار، ج۱۳، ص۴۴۶-۴۴۷.</ref> در برخی از [[روایات]] سبب [[گزینش]] سلیمان{{ع}} به جانشینی، [[قضاوت]] وی درباره صاحب [[زمین]] و گوسفندان دانسته شده است که بر [[برتری]] [[حکمت]] و [[دانش]] وی دلالت می‌کرد.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[سلیمان (مقاله)|مقاله "سلیمان"]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>  

در آیات مربوط به پادشاهی داود و جانشینی سلیمان{{ع}} به جای او، الگویی بسیار طبیعی و خردمندانه از انتقال [[مسالمت‌آمیز]] [[سلطنت]] و [[قدرت]]، ارائه شده است. (بقره / ۲، ۲۵۱؛ نمل / ۲۷، ۱۵ - ۱۶) ویژگی‌های برجسته آنان به ویژه برتری [[علمی]]، زمینه [[گرایش]] [[مردم]] و انتقال قدرت به آنها را فراهم می‌ساخت. سلطنت سلیمان{{ع}} بسیار [[عظیم]]، فراگیر و منحصر به فرد بود و به درخواست خود وی به او داده شده بود: "قالَ رَبِّ اغفِر لی و هَب لی مُلکًا لا یَنبَغی لاَِحَدٍ مِن بَعدی اِنَّکَ اَنتَ الوَهّاب * فَسَخَّرنا لَهُ الرّیحَ تَجری بِاَمرِهِ رُخاءًحَیثُ اَصاب * و الشَّیطینَ کُلَّ بَنّاءٍ و غَوّاص."... (ص / ۳۸، ۳۵ - ۳۷) مسخر کردن باد و [[شیاطین]] برای آن [[حضرت]] و نیز یادکرد [[قرآن]] از [[سپاهیان]] انبوه و نیرومند [[سلیمان]]{{ع}} با ترکیبی از افراد [[بشر]]، جنّیان، شیاطین، پرندگان و [[فرمانروایی]] او بر پدیده‌های طبیعی همچون باد، بیانگر [[اجابت]] درخواست وی و برخوردار شدن او از [[سلطنت]] و قدرتی بسیار باشکوه و عظمتی بی‌مانند است: "و حُشِرَ لِسُلَیمنَ جُنودُهُ مِنَ الجِنِّ و الاِنسِ و الطَّیرِ فَهُم یوزَعون". (نمل / ۲۷، ۱۷، ۳۷؛ [[سبأ]] / ۳۴، ۱۲؛ [[انبیاء]] / ۲۱، ۸۱ - ۸۲)<ref>نک: التحریر والتنویر، ج۲۳، ص۱۵۸؛ المیزان، ج۱۷، ص۲۰۵.</ref> وی همچنین دارای قصر شاهی بسیار باشکوه و خارق‌العاده‌ای بوده است. (نمل / ۲۷، ۴۴) یادکرد سلطنت بسیار با [[عظمت]]، [[مقتدر]] و منحصر به فرد [[حضرت سلیمان]]{{ع}} ظاهراً بیشتر برای آن است که به این وسیله [[قدرت]]، عظمت و [[شکوه]] [[خیره]] کننده [[خداوند]] در این زمینه نسبت به [[سلاطین]] [[دنیا]] روشن شود و [[مردم]] متأثر از شکوه و [[شوکت]] شاهان به [[بندگی]] و [[سرسپردگی]] آنان نپردازند. (ص / ۳۸، ۳۴ - ۳۵؛ نمل / ۲۷، ۱۷، ۳۷، ۴۴؛ سبأ / ۳۴، ۱۲؛ انبیاء / ۲۱، ۸۱ - ۸۲) درخواست سلطنتی منحصر به فرد: "لا یَنبَغی لاَِحَدٍ مِن بَعدی" (ص / ۳۸، ۳۵) از سوی سلیمان{{ع}} و سبب آن مورد گفت و گوی [[مفسران]] قرار گرفته است. این درخواست شائبه [[آزمندی]] و [[بخیل]] بودن آن حضرت را پدید آورده است و مفسران، پاسخ‌هایی به آن داده‌اند: گروهی درخواست چنین سلطنتی را با داستان [[ابتلا]] و از دست رفتن [[پادشاهی]] وی پیوند داده و گفته‌اند: هنگامی که وی دوباره سلطنت خویش را به دست آورد، از خداوند خواست تا سلطنتی به او [[عنایت]] کند که دیگر کسی نتواند آن را از دست وی بگیرد و خداوند باد، [[جن]] و شیاطین را مسخر او ساخت.<ref>جامع‌البیان، ج۲۳، ص۱۸۹-۱۹۰؛ التبیان، ج۸، ص۵۶۳-۵۶۴؛ تفسیر ثعلبی، ج۸، ص۲۰۹-۲۱۰.</ref> [[حضرت سلیمان]]{{ع}} همچنین با این درخواست برآن بود که بداند آیا [[خداوند]] [[استغفار]] و دعای وی را پس از [[ابتلا]] پذیرفته است یا نه.<ref>زادالمسیر، ج۳، ص۵۷۵.</ref> چالش‌هایی که داستان از دست رفتن [[سلطنت]] [[سلیمان]]{{ع}} با آنها روبه‌روست، این پاسخ را نیز دچار چالش می‌کنند. (ادامه مقاله، ابتلای سلیمان) دسته‌ای دیگر با [[انکار]] [[ارتباط]] این درخواست با ماجرای ابتلای [[حضرت سلیمان]]{{ع}} پاسخ‌هایی گوناگون در این‌باره داده‌اند؛ از جمله برخی [[مفسران]] با اشاره به [[معجزه]] اختصاصی پیامبرانی مانند [[حضرت ابراهیم]]، [[موسی]]، [[عیسی]]، [[صالح]]{{ع}} و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} گفته‌اند که حضرت سلیمان{{ع}} نیز با توجه به شرایط دوران زندگی‌خویش می‌‌خواست با برخورداری از یک [[پادشاهی]] منحصر به فرد و متمایز با سلطنت دیگران، معجزه‌ای ویژه داشته باشد تا [[گواه]] صدقی برای [[رسالت]] و [[نبوت]] او باشد و هیچ کس نتواند از این جهت با وی معارضه کند. [[اجابت]] دعای او و مسخر شدن باد، [[شیاطین]] و پرندگان برای آن [[حضرت]] مؤید این معناست و هیچ کس در دوران خود سلیمان{{ع}} و پس از وی از چنین [[قدرت]] و سلطنتی برخوردار نشد،<ref>مجمع البیان، ج۸، ص۷۴۳؛ التفسیر الکبیر، ج۲۶، ص۲۰۹؛ نمونه، ج۱۹، ص۲۸۲-۲۸۳.</ref> بنابراین چنین درخواستی هرگز به معنای حریص و [[بخیل]] بودن وی نیست و دیگران می‌توانند مُلکی فراتر از [[مُلک]] سلیمان{{ع}} بخواهند؛ ولی ویژگی‌های سلطنت وی را نخواهد داشت. این دیدگاه با ظاهر [[آیات]] سازگارتر و دفاع‌پذیرتر است.<ref>نمونه، ج۱۹، ص۲۸۳-۲۸۵.</ref> روایتی منسوب به [[امام کاظم]]{{ع}} که در آن امکان بخیل بودن [[پیامبران]] رد شده مؤید این دیدگاه است. براساس این [[روایت]]، پادشاهی دو گونه است: یکی با [[زور]] و [[غلبه]] به دست می‌آید و دیگری [[حکومتی]] مانند سلطنت [[ذوالقرنین]] و [[طالوت]] که از سوی خداوند [[عطا]] می‌شود و پادشاهی مورد درخواست سلیمان{{ع}} از نوع دوم است و آن حضرت سلطنتی خواست که پس از وی کسی نتواند بگوید که سلیمان{{ع}} آن را با زور و [[اجبار]] به دست آورده است و [[فرمانروایی]] وی بر باد، پرندگان و [[جنیان]] سبب شده بود که هیچ‌کس [[سلطنت]] او را با سلطنت [[پادشاهان]] دیگر مقایسه نمی‌کرد و آن را کاملاً متفاوت می‌دانستند.<ref>بحارالانوار، ج۱۴، ص۸۵-۸۶؛ نورالثقلین، ج۴، ص۴۵۹-۴۶۰؛ الصافی، ج۶، ص۲۳۲.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[سلیمان (مقاله)|مقاله "سلیمان"]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>

به [[اعتقاد]] برخی از [[مفسران]]، [[حضرت سلیمان]]{{ع}} بر همه کره خاکی سلطنت می‌کرد و همه [[سرزمین‌ها]] [[مطیع]] وی بودند.<ref>تفسیر قرطبی، ج۱۳، ص۱۶۷؛ تفسیر ثعالبی، ج۴، ص۴۲۵.</ref> برخی این مطلب را که در برخی [[احادیث ضعیف]] نیز آمده است،<ref>نورالثقلین، ج۴، ص۴۵۹؛ البرهان، ج۳، ص۶۷۴.</ref> [[نادرست]] و داستان خبر آوردن هدهد برای سلیمان{{ع}} درباره [[ملکه]] [[سبأ]] و [[مردم]] آنجا و تصریح بر اطلاع نداشتن آن [[حضرت]] در این باره را نافی آن دانسته‌اند. (نمل / ۲۷، ۲۲ - ۲۴)<ref>نک: روح المعانی، ج۱۹، ص۱۷۳؛ نمونه، ج۱۵، ص۴۴۳-۴۴۴.</ref> [[آلوسی]] با فرض پذیرش [[حاکمیت]] سلیمان{{ع}} بر همه سرزمین‌ها، گسترش آن را تدریجی دانسته است، چنان‌که برخی [[مورخان]] [[ایمان آوردن]] ملکه سبأ و پذیرش [[سلطه]] سلیمان{{ع}} از سوی او را در بیست و پنجمین سال [[حکومت]] آن حضرت دانسته‌اند.<ref>روح المعانی، ج۱۹، ص۱۷۳.</ref> براساس روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} حکومت آن حضرت فقط در محدوده میان [[شامات]] تا [[سرزمین]] [[اصطخر]] قرار داشت.<ref> الخصال، ص۲۴۸.</ref> گزارش [[کتاب مقدس]] درباره قلمرو سلطنت سلیمان{{ع}} و کشورهایی که مملکت وی با آنها [[روابط]] تجاری داشت، به روشنی نشان می‌دهد که حکومت آن حضرت بر منطقه [[شام]] و [[بیت‌المقدس]] و برخی مناطق مجاور آن محدود می‌شد.<ref>نک: قاموس کتاب مقدس، ص۴۸۵-۴۸۶، "سلیمان".</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[سلیمان (مقاله)|مقاله "سلیمان"]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>