بحیرای راهب: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
# [[پرونده:000056.jpg|22px]] [[سید محمود دشتی|دشتی، سید محمود]]، [[ بحیرای راهب (مقاله)|مقاله «بحیرای راهب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۵''']] | # [[پرونده:000056.jpg|22px]] [[سید محمود دشتی|دشتی، سید محمود]]، [[ بحیرای راهب (مقاله)|مقاله «بحیرای راهب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۵''']] | ||
نسخهٔ ۲۷ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۰
- مدخل‌های وابسته به این بحث:
مقدمه
ذیل چند آیه از بحیرای راهب نام برده شده و نزول آنها در شأن گروهی از مؤمنان اهل کتاب از جمله وی دانسته شده است. در این‌باره عبارات مفسران گوناگون است و از بحیرای راهب، بحیرا و همراهان وی، ۸ نفر از راهبان شام از جمله بحیرا و در مواردی در کنار جمعی از دانشمندان یهود مسلمان شده از بحیرای راهب نیز یاد شده است. از نوع تعبیر برخی مفسران بر می‌آید که تلقی آنان از بحیرای راهب (دست کم در ذیل بعضی از آیات) همان بحیرای راهب معروف است [۱] که در منطقه بُصرای شام پیامبر را در نوجوانی (۹ یا ۱۲ سالگی) همراه با عمویش ابوطالب که در یک کاروان تجاری عازم شام بود، ملاقات کرده است.
امّا تلقی برخی سیره‌نگاران از مجموع روایات اسلامی این است که دو بحیرای راهب وجود داشته است: یکی بحیرای راهبِ معروف که جز روایتی مبهم و مرسل [۲] و در عین حال متهم به جعل و دارای ضعف متن،[۳] گزارشی از حال وی در دست نیست.
دیگری یکی از ۸ مسیحی شامی است که در سال ششم هجری و پس از فتح خیبر همراه با جعفر بن ابی‌طالب به مدینه آمده، بر پیامبر وارد شدند [۴] و به نظر می‌رسد تلقی برخی مفسران از بحیرای راهب در روایات شأن نزول نادرست است و بر فرض پذیرش روایت ملاقات وی با پیامبر در نوجوانی، بعید است وی تا سالهای پس از هجرت زنده بوده باشد،[۵] بنابراین مراد از بحیرا در روایات شأن نزول یکی از ۸ نفر مسیحی شامی است. درباره این ۸ نفر نیز جز آنکه در چند روایت شأن نزولی به صورت مبهم از آنها یاد شده و برخی تنها به نام آنها تصریح کرده‌اند هیچ اطلاعی در دست نیست.
ماوردی در شأن نزول آیات ﴿الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ يُؤْمِنُونَ وَإِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْ قَالُوا آمَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّنَا إِنَّا كُنَّا مِن قَبْلِهِ مُسْلِمِينَ أُوْلَئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُم مَّرَّتَيْنِ بِمَا صَبَرُوا وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ﴾[۶] آن ۸ نفر را چنین یاد می‌کند: بحیرا، ابرهه، اشراف، عامر، ایمن، ادریس، نافع و تمیم. قرطبی در نقل دیگری که در ذیل آیه ﴿لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَى ذَلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ﴾[۷] آورده، از سه نام ثُمامه، قُثَم و درید به جای عامر، نافع و تمیم یاد کرده است. [۸] ابن‌اثیر نیز در اُسد الغابه با تردید از مقاتل یا فردی دیگر، آن ۸ نفر را نام برده و به جای عامر از تمّام یاد کرده است[۹].[۱۰]
روایات شان نزول
- از قتاده نقل شده که آیات ﴿الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ يُؤْمِنُونَ وَإِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْ قَالُوا آمَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّنَا إِنَّا كُنَّا مِن قَبْلِهِ مُسْلِمِينَ أُوْلَئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُم مَّرَّتَيْنِ بِمَا صَبَرُوا وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ﴾[۱۱] در شأن ۴۰ مسیحی که همراه جعفر به مدینه آمدند نازل شده است که ۳۲ نفر از آنها از حبشه و ۸ نفر دیگر از شام بودند. گفته شده: این ۴۰ نفر، پیش از مبعث پیامبر، به بعثت آن حضرت در آینده نزدیک ایمان داشتند.[۱۲] در روایتی از سعید بن جبیر و نیز روایتی از ابن‌عباس بدون آنکه از کسی نام برده شود، به این شأن نزول اشاره شده است. از سعید چنین نقل شده: آنان ۴۰ نفر بودند که با جعفر از حبشه نزد پیامبر آمدند و با مشاهده نیاز شدید مسلمانان، با اجازه پیامبر به حبشه بازگشتند و اموال خود را به مدینه آورده، میان مسلمانان قسمت کردند، آنگاه آیات پیشین در شأن و ستایش آنها نازل شد؛[۱۳] امّا گزارشی که این ماجرا را تأیید کند در کتب سیره دیده نمی‌شود. روایت ابن‌عباس نیز این است که این آیات، در شأن ۸۰ نفر از اهل کتاب که ۴۰ نفر از نجران، ۳۲ نفر از حبشه و ۸ نفر از شام بودند، نازل شد و خداوند در این آیات، حال آنان را در برابر پیامبر و شنیدن آیات قرآن وصف کرده است [۱۴].
- در کنار روایات گوناگونی که در شأن نزول آیه ﴿لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَى ذَلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ﴾[۱۵] گزارش شده[۱۶] از مجاهد نقل است که این آیه در شأن هیئتی نازل شده که همراه جعفر به مدینه وارد شدند.[۱۷] قرطبی در نقلی متفاوت با آنچه در ذیل آیات ﴿الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ يُؤْمِنُونَ وَإِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْ قَالُوا آمَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّنَا إِنَّا كُنَّا مِن قَبْلِهِ مُسْلِمِينَ أُوْلَئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُم مَّرَّتَيْنِ بِمَا صَبَرُوا وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ﴾[۱۸] آورده، نقل می‌کند که با جعفر، ۷۰ مرد پشمینه پوش از جمله ۸ نفر شامی، همراه بودند. سپس با ذکر نامِ آنها می‌نویسد: پیامبر سوره یس را برایشان تلاوت کرد و آنان با شنیدن آیات، گریسته، اسلام آوردند و گفتند: چقدر این آیات با آنچه بر عیسی(ع) نازل می‌شد شباهت دارد، آنگاه این بخش از آیه ﴿لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَى ذَلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ﴾[۱۹] در شأن آنها نازل شد[۲۰]. شایان ذکر است چنان‌که از سیاق آیات آشکار است برخی نزول دو آیه بعد را نیز در این جریان می‌دانند.[۲۱]
- طبرسی به نقل از ابن‌عباس نزول آیه ﴿الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُولَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَنْ يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ﴾[۲۲] را نیز در شأن هیئت ۴۰ نفری همراه جعفر که ۳۲ نفر از آنها حبشی و ۸ نفر راهب اهل شام از جمله بحیرا بودند دانسته است[۲۳].
- میبدی نقل کرده است که مراد از امّت مقتصد (میانه رو) از اهل کتاب که اهل عمل به تورات و انجیل هستند در آیه ﴿وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَمِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ﴾[۲۴]، ۴۸ کس از جمله بحیرای راهب و اصحاب وی بودند[۲۵]
جز این موارد، ذیلِ چند آیه دیگر از سوره بقره و آل‌عمران در کنار برخی علمای اهل کتاب که اسلام آوردند مانند عبدالله بن سلام، اسد و اسید، پسران کعب، و امثال اینها از بحیرای راهب نیز یاد شده که به دلیل مسیحی بودن بحیرا و نزول این دو سوره پیش از سال ششم هجرت صحیح به نظر نمی‌رسد:
- ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ﴾[۲۶] میبدی نقل می‌کند که این آیه در شأن مؤمنان اهل کتاب مانند عبدالله بن سلام و... از جمله بحیرای راهب نازل شد که روز شنبه را بزرگ می‌داشتند و گوشت و شیر شتر را بر طبق حکم جاهلی بر خود حرام می‌شمردند و از پیامبر اجازه می‌خواستند تورات را که کتاب خداست بخوانند و به آن عمل کنند؛ امّا خداوند در آیه فوق به آنان خطاب کرد که به دین اسلام در آیند.[۲۷]
- بلنسی ذیل آیه ﴿إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُولَئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾[۲۸] مراد از آن کسان از اهل کتاب که از کتمان حقایق الهی درباره پیامبر اسلام توبه و ـ خود را ـ اصلاح کردند و نبوت آن حضرت را اظهار و آشکار ساختند، عده‌ای از یهود و نصارا مانند عبدالله بن سلام، بحیرای راهب و امثال اینها دانسته که اسلام آوردند.[۲۹]
- همو از ابن‌عباس نقل کرده که آیه ﴿بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ﴾[۳۰] در شأن عبدالله بن سلام، بحیرای راهب و دیگر مسلمانان اهل کتاب نازل شد[۳۱].[۳۲]
منابع
پانویس
- ↑ کشف‌الاسرار، ج ۱، ص ۵۵۵؛ مجمع‌البیان، ج ۳، ص ۳۶۱.
- ↑ السیره‌النبویه، ج ۱، ص ۱۸۸، ۱۹۱.
- ↑ السیرة الحلبیه، ج ۱، ص ۱۲۰؛ الصحیح من سیره، ج ۲، ص ۹۳ ـ ۹۴.
- ↑ اسد الغابه، ج ۱، ص ۳۵۵؛ الاصابه، ج ۱، ص ۴۰۴ ـ ۴۰۵.
- ↑ اسدالغابه، ج ۱، ص ۳۵۵؛ الاصابه، ج ۱، ص ۴۰۴.
- ↑ «کسانی که پیش از آن به آنان کتاب (آسمانی) داده بودیم به آن ایمان می‌آورند و چون (قرآن) برای آنان خوانده شود می‌گویند: ما بدان باور داریم که راستین است، از سوی پروردگار ماست، ما پیش از آن (هم) گردن نهاده بودیم. آنانند که پاداششان برای شکیبی که ورزیده‌اند دو بار به آنان داده می‌شود و بدی را با نیکی دور می‌سازند و از آنچه روزیشان کرده‌ایم می‌بخشند» سوره قصص، آیه ۵۲-۵۴.
- ↑ «بی‌گمان یهودیان و مشرکان را دشمن‌ترین مردم به مؤمنان می‌یابی و نزدیک‌ترین آنان در دوستی به مؤمنان کسانی را می‌یابی که می‌گویند ما مسیحی هستیم؛ این از آن روست که برخی از آنان کشیشان و راهبانی (حقجو) هستند و اینکه آنان گردنکشی نمی‌کنند» سوره مائده، آیه ۸۲.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۶، ص ۱۶۶.
- ↑ اسد الغابه، ج ۱، ص ۱۶۱.
- ↑ دشتی، سید محمود، مقاله «بحیرای راهب»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵.
- ↑ «کسانی که پیش از آن به آنان کتاب (آسمانی) داده بودیم به آن ایمان می‌آورند و چون (قرآن) برای آنان خوانده شود می‌گویند: ما بدان باور داریم که راستین است، از سوی پروردگار ماست، ما پیش از آن (هم) گردن نهاده بودیم. آنانند که پاداششان برای شکیبی که ورزیده‌اند دو بار به آنان داده می‌شود و بدی را با نیکی دور می‌سازند و از آنچه روزیشان کرده‌ایم می‌بخشند» سوره قصص، آیه ۵۲-۵۴.
- ↑ تفسیر ماوردی، ج ۴، ص ۲۵۷؛ مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۴۰۳؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۳، ص ۱۹۶.
- ↑ تفسیر بغوی، ج ۳، ص ۳۸۶.
- ↑ تفسیر بغوی، ج ۳، ص ۳۸۶.
- ↑ «بی‌گمان یهودیان و مشرکان را دشمن‌ترین مردم به مؤمنان می‌یابی و نزدیک‌ترین آنان در دوستی به مؤمنان کسانی را می‌یابی که می‌گویند ما مسیحی هستیم؛ این از آن روست که برخی از آنان کشیشان و راهبانی (حقجو) هستند و اینکه آنان گردنکشی نمی‌کنند» سوره مائده، آیه ۸۲.
- ↑ جامع‌البیان، مج ۵، ج ۷، ص ۳، ۷.
- ↑ جامع‌البیان، مج ۵، ج ۷، ص ۴.
- ↑ «کسانی که پیش از آن به آنان کتاب (آسمانی) داده بودیم به آن ایمان می‌آورند و چون (قرآن) برای آنان خوانده شود می‌گویند: ما بدان باور داریم که راستین است، از سوی پروردگار ماست، ما پیش از آن (هم) گردن نهاده بودیم. آنانند که پاداششان برای شکیبی که ورزیده‌اند دو بار به آنان داده می‌شود و بدی را با نیکی دور می‌سازند و از آنچه روزیشان کرده‌ایم می‌بخشند» سوره قصص، آیه ۵۲-۵۴.
- ↑ «بی‌گمان یهودیان و مشرکان را دشمن‌ترین مردم به مؤمنان می‌یابی و نزدیک‌ترین آنان در دوستی به مؤمنان کسانی را می‌یابی که می‌گویند ما مسیحی هستیم؛ این از آن روست که برخی از آنان کشیشان و راهبانی (حقجو) هستند و اینکه آنان گردنکشی نمی‌کنند» سوره مائده، آیه ۸۲.
- ↑ اسباب‌النزول، ص۱۶۷؛ تفسیرقرطبی، ج۶، ص ۱۶۶.
- ↑ مجمع البیان، ج ۳، ص ۳۶۱.
- ↑ «کسانی که بدان‌ها کتاب (آسمانی) داده‌ایم، آن را چنان که سزاوار خواندن آن است می‌خوانند، آنان بدان ایمان دارند؛ و کسانی که به آن انکار ورزند زیانکارند» سوره بقره، آیه ۱۲۱.
- ↑ مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۷۴.
- ↑ «و اگر آنان تورات و انجیل و آنچه را از پروردگارشان به سوی آنها فرو فرستاده شده است، بر پا می‌داشتند از نعمت‌های آسمانی و زمینی برخوردار می‌شدند ؛ برخی از ایشان امتی میانه‌رو هستند و بسیاری از آنان آنچه انجام می‌دهند زشت است» سوره مائده، آیه ۶۶.
- ↑ کشف‌الاسرار، ج ۳، ص ۱۷۹.
- ↑ «ای مؤمنان! همگی به فرمانبرداری (خداوند) درآیید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او برای شما دشمنی آشکار است» سوره بقره، آیه ۲۰۸.
- ↑ کشف‌الاسرار، ج ۲، ص ۵۵۵.
- ↑ «جز کسانی که توبه کردند و به اصلاح (کار خود) پرداختند و (پوشیده‌ها را) روشن بیان داشتند، که آنان را می‌آمرزم و من توبه‌پذیر بخشاینده‌ام» سوره بقره، آیه ۱۶۰.
- ↑ مبهمات القرآن، ج ۱، ص ۱۸۸ ـ ۱۸۹.
- ↑ «چرا، (بازخواست خواهند شد ولی) آن کس که به پیمان خود وفا کند و پرهیزگاری ورزد (بداند) بی‌گمان خداوند پرهیزگاران را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۷۶.
- ↑ مبهمات القرآن، ج ۱، ص ۲۹۰.
- ↑ دشتی، سید محمود، مقاله «بحیرای راهب»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۵.