حسن سلوک: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{نبوت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233);...» ایجاد کرد) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
برای بیان حسن سلوک، یازده [[آیه]] از ده [[سوره]] [[قرآن]] را که در آن کلمه {{متن قرآن|أَحْسَنُ}} و غالباً به صورت مضاف آمده است را از بین ۳۴ آیه در ۲۰ سوره قرآن [[انتخاب]]، و برای تبیین حسن سلوک به معنای [[رفتار نیکو]]، به بررسی آنها می‌پردازیم. بنابراین، در ابتدا [[آیات]] را به ترتیب مصحفی آن، تنظیم، و بعد از آن، درباره آن از لحاظ لغوی تحقیق می‌کنیم. سپس از کتب [[تفسیری]] [[علمای شیعه]] و [[اهل تسنن]]، از [[عهد]] [[شیخ طایفه]]، [[علی بن حسن]] [[طوسی]]، تا عصر حاضر، و کتب [[تفسیر]] [[روایی]] [[شیعه]] و [[سنی]]، آیات آن را بررسی می‌نمایم و در مرحله آخر، با [[عنایات]] [[خاصه]] [[خدای رحمان]] به [[تدبر]] در آن آیات می‌پردازیم.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۵۳۷.</ref> | برای بیان حسن سلوک، یازده [[آیه]] از ده [[سوره]] [[قرآن]] را که در آن کلمه {{متن قرآن|أَحْسَنُ}} و غالباً به صورت مضاف آمده است را از بین ۳۴ آیه در ۲۰ سوره قرآن [[انتخاب]]، و برای تبیین حسن سلوک به معنای [[رفتار نیکو]]، به بررسی آنها می‌پردازیم. بنابراین، در ابتدا [[آیات]] را به ترتیب مصحفی آن، تنظیم، و بعد از آن، درباره آن از لحاظ لغوی تحقیق می‌کنیم. سپس از کتب [[تفسیری]] [[علمای شیعه]] و [[اهل تسنن]]، از [[عهد]] [[شیخ طایفه]]، [[علی بن حسن]] [[طوسی]]، تا عصر حاضر، و کتب [[تفسیر]] [[روایی]] [[شیعه]] و [[سنی]]، آیات آن را بررسی می‌نمایم و در مرحله آخر، با [[عنایات]] [[خاصه]] [[خدای رحمان]] به [[تدبر]] در آن آیات می‌پردازیم.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۵۳۷.</ref> | ||
==در معنای احسن== | |||
راغب در مفردات فرموده: [[حسن]] [[سلوک]]، عبارت است از هر چیز مسرت‌بخشی که مورد رغبت باشد، و قوله تعالی: {{متن قرآن|الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ}}<ref>«کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۸.</ref>؛ یعنی از [[شبهه]] به دور است، و قوله تعالی: {{متن قرآن|وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا}}<ref>«و با مردم سخن خوب بگویید» سوره بقره، آیه ۸۳.</ref>؛ یعنی کلمه [[نیکو]]، و قوله تعالی: {{متن قرآن|وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ}}<ref>«آیا داوری (دوره) “جاهلیّت” را می‌جویند؟ و برای گروهی که یقین دارند، در داوری از خداوند بهتر کیست؟» سوره مائده، آیه ۵۰.</ref>، اگر گفته شود [[حکم]] او نیکوست برای کسی که [[یقین]] دارد و برای کسی که یقین ندارد، برای چه این نیکویی به یقین داران مختص شده است؟ گفته خواهد شد: [[هدف]]، [[ظهور]] نیکویی آن و اطلاع یافتن بر آن است، و آن، برای کسی که [[تزکیه]] شده و [[طیب]] و [[پاک]] گردیده و بر [[حکمت]] [[خدای تعالی]] اطلاع یافته، ظاهر می‌شود، نه [[جاهلان]]<ref>مفردات، ص۱۱۸.</ref>. | |||
فخرالدین در مجمع‌البحرین فرموده: فی قوله تعالی: {{متن قرآن|وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«و به یقین نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.</ref>؛ یعنی بر نیکویی‌هایی که آنان انجام دادند، مسلماً [[پاداش]] می‌دهیم، و قوله: {{متن قرآن|وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ}}<ref>«از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.</ref>؛ یعنی [[قرآن]]، به [[دلیل]] قوله: {{متن قرآن|اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ}}<ref>«خداوند است که بهترین گفتار را (به گونه) کتابی (با آیاتی) همانند دوگانه (یعنی مکرّر) فرو فرستاده است» سوره زمر، آیه ۲۳.</ref>، و گفته‌اند: آن به جا آوردن [[مأمور]] به و ترک منهی عنه است، و قوله: {{متن قرآن|فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ}}<ref>«پس به بندگان من مژده بده! * کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۷-۱۸.</ref>، مراد از {{متن قرآن|عِبَادِ}} کسانی هستند که [[متواضع]] بوده و [[اهل]] [[توبه]] و انابه‌اند، و مراد آنها هستند که در تمییز بین [[حسن]] و احسن در [[دین]] [[نقادی]] می‌کنند، و در [[روایت]] [[ابی‌بصیر]] از یکی از [[صادقین]]{{عم}} فی قول [[الله]]: {{متن قرآن|فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ...}}، آمده است که فرمود: آنان [[مسلمانان]] [[آل محمد]]{{صل}} هستند که چون [[حدیثی]] را بشنوند، به همان نحوی که آن را شنیده‌اند، ادا می‌کنند؛ نه چیزی بر آن می‌افزایند و نه چیزی از آن کم می‌نمایند، و قوله: {{متن قرآن|فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهَا}}<ref>«پس (گفتیم) آن را با توانمندی بستان و به قوم خود فرمان ده تا نیکوترین آن را برگزینند» سوره اعراف، آیه ۱۴۵.</ref>؛ یعنی در آن چیزی که آن حسن و احسن است، مانند: [[قصاص]] کردن و [[عفو]] کردن، [[پیروز]] شدن و [[صبر]] و [[استقامت]] ورزیدن، پس آنان را امر به آن چیزی کن که آن، داخل در نیکویی بوده، و در [[ثواب]] بیشتر است، مانند: قوله: {{متن قرآن|وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ}}<ref>«از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.</ref>، و گفته‌اند: [[پند]] و [[نصیحت]] بگیرند به آنچه [[واجب]] یا [[مستحب]] است؛ زیرا آن، بهتر از [[مباح]] است، و قوله: {{متن قرآن|وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ}}<ref>«و با آنان با روشی که بهتر باشد چالش ورز!» سوره نحل، آیه ۱۲۵.</ref> را فرمود: {{عربی|يعني بالقرآن}}<ref>مجمع البحرین، ص۵۰۳.</ref>. | |||
و در [[فرهنگ]] عمید فرموده: احسن (به [[فتح]] همزه و سین)، به معنای خوب تر، نیکوتر، بهتر<ref>فرهنگ عمید، ص۹۳.</ref>.<ref>[[عبدالنبی امامی|امامی، عبدالنبی]]، [[فرهنگ قرآن ج۱ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۱]]، ص ۵۳۸.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ ۱ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۲۳
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حسن سلوک (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
برای بیان حسن سلوک، یازده آیه از ده سوره قرآن را که در آن کلمه ﴿أَحْسَنُ﴾ و غالباً به صورت مضاف آمده است را از بین ۳۴ آیه در ۲۰ سوره قرآن انتخاب، و برای تبیین حسن سلوک به معنای رفتار نیکو، به بررسی آنها می‌پردازیم. بنابراین، در ابتدا آیات را به ترتیب مصحفی آن، تنظیم، و بعد از آن، درباره آن از لحاظ لغوی تحقیق می‌کنیم. سپس از کتب تفسیری علمای شیعه و اهل تسنن، از عهد شیخ طایفه، علی بن حسن طوسی، تا عصر حاضر، و کتب تفسیر روایی شیعه و سنی، آیات آن را بررسی می‌نمایم و در مرحله آخر، با عنایات خاصه خدای رحمان به تدبر در آن آیات می‌پردازیم.[۱]
در معنای احسن
راغب در مفردات فرموده: حسن سلوک، عبارت است از هر چیز مسرت‌بخشی که مورد رغبت باشد، و قوله تعالی: ﴿الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ﴾[۲]؛ یعنی از شبهه به دور است، و قوله تعالی: ﴿وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا﴾[۳]؛ یعنی کلمه نیکو، و قوله تعالی: ﴿وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ﴾[۴]، اگر گفته شود حکم او نیکوست برای کسی که یقین دارد و برای کسی که یقین ندارد، برای چه این نیکویی به یقین داران مختص شده است؟ گفته خواهد شد: هدف، ظهور نیکویی آن و اطلاع یافتن بر آن است، و آن، برای کسی که تزکیه شده و طیب و پاک گردیده و بر حکمت خدای تعالی اطلاع یافته، ظاهر می‌شود، نه جاهلان[۵].
فخرالدین در مجمع‌البحرین فرموده: فی قوله تعالی: ﴿وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾[۶]؛ یعنی بر نیکویی‌هایی که آنان انجام دادند، مسلماً پاداش می‌دهیم، و قوله: ﴿وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ﴾[۷]؛ یعنی قرآن، به دلیل قوله: ﴿اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ﴾[۸]، و گفته‌اند: آن به جا آوردن مأمور به و ترک منهی عنه است، و قوله: ﴿فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ﴾[۹]، مراد از ﴿عِبَادِ﴾ کسانی هستند که متواضع بوده و اهل توبه و انابه‌اند، و مراد آنها هستند که در تمییز بین حسن و احسن در دین نقادی می‌کنند، و در روایت ابی‌بصیر از یکی از صادقین(ع) فی قول الله: ﴿فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ...﴾، آمده است که فرمود: آنان مسلمانان آل محمد(ص) هستند که چون حدیثی را بشنوند، به همان نحوی که آن را شنیده‌اند، ادا می‌کنند؛ نه چیزی بر آن می‌افزایند و نه چیزی از آن کم می‌نمایند، و قوله: ﴿فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهَا﴾[۱۰]؛ یعنی در آن چیزی که آن حسن و احسن است، مانند: قصاص کردن و عفو کردن، پیروز شدن و صبر و استقامت ورزیدن، پس آنان را امر به آن چیزی کن که آن، داخل در نیکویی بوده، و در ثواب بیشتر است، مانند: قوله: ﴿وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ﴾[۱۱]، و گفته‌اند: پند و نصیحت بگیرند به آنچه واجب یا مستحب است؛ زیرا آن، بهتر از مباح است، و قوله: ﴿وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ﴾[۱۲] را فرمود: يعني بالقرآن[۱۳]. و در فرهنگ عمید فرموده: احسن (به فتح همزه و سین)، به معنای خوب تر، نیکوتر، بهتر[۱۴].[۱۵]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن ج۱، ص ۵۳۷.
- ↑ «کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۸.
- ↑ «و با مردم سخن خوب بگویید» سوره بقره، آیه ۸۳.
- ↑ «آیا داوری (دوره) “جاهلیّت” را می‌جویند؟ و برای گروهی که یقین دارند، در داوری از خداوند بهتر کیست؟» سوره مائده، آیه ۵۰.
- ↑ مفردات، ص۱۱۸.
- ↑ «و به یقین نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.
- ↑ «از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.
- ↑ «خداوند است که بهترین گفتار را (به گونه) کتابی (با آیاتی) همانند دوگانه (یعنی مکرّر) فرو فرستاده است» سوره زمر، آیه ۲۳.
- ↑ «پس به بندگان من مژده بده! * کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند» سوره زمر، آیه ۱۷-۱۸.
- ↑ «پس (گفتیم) آن را با توانمندی بستان و به قوم خود فرمان ده تا نیکوترین آن را برگزینند» سوره اعراف، آیه ۱۴۵.
- ↑ «از بهترین چیزی که از پروردگارتان به سوی شما فرو فرستاده شده است، پیروی کنید» سوره زمر، آیه ۵۵.
- ↑ «و با آنان با روشی که بهتر باشد چالش ورز!» سوره نحل، آیه ۱۲۵.
- ↑ مجمع البحرین، ص۵۰۳.
- ↑ فرهنگ عمید، ص۹۳.
- ↑ امامی، عبدالنبی، فرهنگ قرآن ج۱، ص ۵۳۸.