دین‌شناسی

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

دین‌شناسی در قرآن - دین‌شناسی در حدیث - دین‌شناسی در نهج البلاغه - دین‌شناسی در کلام اسلامی - دین‌شناسی در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دین‌شناسی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• دانشی است که باورهای دینی را تبیین می‌کند و سویه‌های گوناگون دین را بازمی‌شناساند. دین‌شناسی سنتی یا علم کلام، به بررسی اصول دین بسنده می‌کند؛ اما دین‌شناسی جدید، شاخه‌های متعددی دارد:روان‌شناسی دین، جامعه‌شناسی دین، هنر دینی، ادبیات دینی، اسطوره‌شناسی، مردم‌شناسی دینی، تاریخ دین، دین‌شناسی تطبیقی، پدیدارشناسی دینی، کلام فلسفی، معرفت‌شناسی دینی و فلسفه دین.
• قلمرو دین‌شناسی به معنای عام، شامل علوم فقهی و هر علمی نیز هست که یک سوی آن اندیشه دینی است؛ چنان که علوم انسانی اجتماعی مانند جامعه‌شناسی و روان‌شناسی و تربیت را نیز در بر می‌گیرد که نسبتی وثیق و عمیق با اندیشه و منش دینی دارند. اگر این دانش‌ها به دین عرضه گردند یا دین و دینداری به آنها عرضه شود، آنچه فراچنگ می‌آید، در قلمرو دین‌شناسی جای می‌گیرد.

رویکردهای دین‌شناسی معاصر

• در عصر حاضر سه رویکرد عمده در عرصه دین‌شناسی وجود دارد:

1. رویکرد سنتی که ویژگی بنیادی آن تصلب بر یافته‌ها و داشته‌های پیشین است و از نوآوری و تحول می‌هراسد.
2. رویکرد مقابل سنتی که با ادعای تجدد، اما متأثر از معرفت‌شناسی غربی به تازگی پا به عرصه مطالعات دینی نهاده است و آن را "جریان متجدد" می‌خوانند.
3. رویکردی که نه به مواریث گذشته دین‌شناسی تعصب می‌ورزد و نه از آن انقطاع می‌جوید و ساختارشکنی می‌طلبد. این رویکرد را می‌توان "جریان مجدد" نام نهاد که در پی گشودن راهی میان تصلب و تجدد است.

• پرچمداران این جریان شخصیت‌های برجسته علوم دینی معاصر همانند امام خمینی و علامه طباطبائی هستند.جریان مجدد سعی دارد با بهره‌گیری از ذخایر پیشین و مواریث سلف، از آورده‌های دیگر ملل نیز سود بَرَد و با اعتماد به نفس، در ثروت علمی بشر سهم گذاری کند و به بهانه نوآوری، گذشته خود را یکسره از کف ندهد.

مهم‌ترین مسائل دین‌شناسی

1. چیستی دین؛ شامل تعاریف و گوهر دین، اهداف، قلمرو و کارکردهای دین، پلورالیزم دینی، کمال، جامعیت و جاودانگی دین، ایمان، تجربه دینی و ...
2. منشأ دین؛ شامل پنداره‌های روان‌شناختی، زبان‌شناختی، جامعه‌شناختی و ....
3. معرفت دینی؛ شامل منابع و روش‌های شناخت دین، زبان دین، تطور فهم دین، هرمنوتیک دینی و مباحثی دیگر از قبیل فلسفه، علوم دینی و مناط، ارزش و زبان گزاره‌های دینی.
4. رابطه دین با علم، فلسفه، عرفان، اخلاق، فرهنگ، هنر و .... ه. امهات مدعیات دینی؛ شامل توجیه‌پذیری باورهای دینی، معناداری گزاره‌های دینی و موشکافی موضوعاتی همانند خدا، صفات خدا، شرور و کاستی‌ها، خلقت و چگونگی آن، مجرد و مادی، وحی و نبوت، اعجاز، معنای زندگی، اختیار، شعائر و آداب و مناسک دینی، تکلیف و نظام اخلاقی جهان، سعادت، خلود نفس، معاد و ....

منابع

• فرهنگ شیعه

جستارهای وابسته

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: