معصیت در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پانویس2}} +{{پانویس}}))
جز (جایگزینی متن - 'اندیشمندان مسلمان' به 'اندیشمندان مسلمان')
خط ۲۴: خط ۲۴:
کلمه {{متن قرآن|ذَنْبٌ}} به اقتضای موارد و موضوعات، هم به مسائل [[دنیوی]] اطلاق می‌شود که معنای [[جُرم]] و [[بزه]] دارد: {{متن قرآن|وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِ}}<ref>«و در چشم آنان به گردن من گناهی است که می‌هراسم مرا بکشند» سوره شعراء، آیه ۱۴.</ref>. و هم به [[گناه]] و [[معصیت]] [[اللّه]] که در [[امور معنوی]] است {{متن قرآن|يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ}}<ref>«تا کردارهایتان را شایسته گرداند و گناهانتان را بیامرزد و هر که از خداوند و فرستاده او فرمان برد بی‌گمان به رستگاری سترگی رسیده است» سوره احزاب، آیه ۷۱.</ref>.<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج‌۱۵، ص‌۲۵۹.</ref>
کلمه {{متن قرآن|ذَنْبٌ}} به اقتضای موارد و موضوعات، هم به مسائل [[دنیوی]] اطلاق می‌شود که معنای [[جُرم]] و [[بزه]] دارد: {{متن قرآن|وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِ}}<ref>«و در چشم آنان به گردن من گناهی است که می‌هراسم مرا بکشند» سوره شعراء، آیه ۱۴.</ref>. و هم به [[گناه]] و [[معصیت]] [[اللّه]] که در [[امور معنوی]] است {{متن قرآن|يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ}}<ref>«تا کردارهایتان را شایسته گرداند و گناهانتان را بیامرزد و هر که از خداوند و فرستاده او فرمان برد بی‌گمان به رستگاری سترگی رسیده است» سوره احزاب، آیه ۷۱.</ref>.<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج‌۱۵، ص‌۲۵۹.</ref>


در [[قرآن کریم]]، الفاظ متعددی برای [[گناه]] و [[بدی]] وارد شده است، مانند [[اثم]]، [[معصیة]]، خطیئه، [[جُرم]]، [[سیئه]] و [[ذنب]] که تأثیر آنان در ابعاد [[اجتماعی]] بر [[فرد]] و [[جامعه]] پوشیده نیست و جوامعی از [[ملل]] گذشته به [[دلیل]] [[ارتکاب معاصی]] و [[بدی]] دچار عذاب‌های دردناک [[الهی]] شده‌اند؛ همچنین در تقسیم‌بندی [[دولت‌ها]] و [[جوامع]] نزد [[اندیشمندان]] [[مسلمان]]، [[گناه]] و [[فسق]] محور تقسیم واقع شده است ([[مدینه]] فاسقه).<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۲۹۲.</ref>.
در [[قرآن کریم]]، الفاظ متعددی برای [[گناه]] و [[بدی]] وارد شده است، مانند [[اثم]]، [[معصیة]]، خطیئه، [[جُرم]]، [[سیئه]] و [[ذنب]] که تأثیر آنان در ابعاد [[اجتماعی]] بر [[فرد]] و [[جامعه]] پوشیده نیست و جوامعی از [[ملل]] گذشته به [[دلیل]] [[ارتکاب معاصی]] و [[بدی]] دچار عذاب‌های دردناک [[الهی]] شده‌اند؛ همچنین در تقسیم‌بندی [[دولت‌ها]] و [[جوامع]] نزد [[اندیشمندان مسلمان]]، [[گناه]] و [[فسق]] محور تقسیم واقع شده است ([[مدینه]] فاسقه).<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۲۹۲.</ref>.


*[[سرکشی]] کردن، [[سرپیچی]] کردن، [[نافرمانی]]<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۷۷.</ref>؛ در مقابل [[اطاعت]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۵، ص۶۷.</ref> و [[تبعیت]] کردن<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۵۸.</ref>.  
*[[سرکشی]] کردن، [[سرپیچی]] کردن، [[نافرمانی]]<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۷۷.</ref>؛ در مقابل [[اطاعت]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۵، ص۶۷.</ref> و [[تبعیت]] کردن<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۵۸.</ref>.  

نسخهٔ ‏۱۰ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۰۸


اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث معصیت است. "معصیت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل معصیت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ[۴]

"اثم" نوعی کنش است که دارای دو بُعد فردی و اجتماعی می‌باشد. در آیه شریفه وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ تأکید بر جنبه اجتماعی "اثم" است. در حوزه فرهنگ عمومی "اثم" از قبیل امور ضد ارزشی، غیر هنجاری و ضد اخلاقی به شمار می‌رود و در بسیاری از متون اسلامی به آثار اجتماعی گناه اشاره شده است[۵].

در طبقه‌بندی برخی دانشمندان اسلامی از جوامع و دولت‌ها، مدینه فاسقه مدینه‌ای است که سعادت را می‌شناسد، اما کنش اهل آن بر اساس بدی، فسق، اثم و ضد ارزش‌ها بنا شده و در مقابل مدینه فاضله قرار گرفته است[۶].[۷]

اثم، معصیت[۸]، جُرم[۹] و هر عملی که نتیجه بدی را به دنبال دارد[۱۰] (به اعتبار کلمه ذَنَب که به معنای دُم و دنباله چیزی است).

وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِ[۱۱].

کلمه ذَنْبٌ به اقتضای موارد و موضوعات، هم به مسائل دنیوی اطلاق می‌شود که معنای جُرم و بزه دارد: وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِ[۱۲]. و هم به گناه و معصیت اللّه که در امور معنوی است يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ[۱۳].[۱۴]

در قرآن کریم، الفاظ متعددی برای گناه و بدی وارد شده است، مانند اثم، معصیة، خطیئه، جُرم، سیئه و ذنب که تأثیر آنان در ابعاد اجتماعی بر فرد و جامعه پوشیده نیست و جوامعی از ملل گذشته به دلیل ارتکاب معاصی و بدی دچار عذاب‌های دردناک الهی شده‌اند؛ همچنین در تقسیم‌بندی دولت‌ها و جوامع نزد اندیشمندان مسلمان، گناه و فسق محور تقسیم واقع شده است (مدینه فاسقه).[۱۵].

قَالَ نُوحٌ رَبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِي[۱۹].

عصیان به معنای زیر پا گذاشتن فرمان کسی است که اطاعت از او عقلاً یا شرعاً واجب است. اثر عصیان، سرکشی، شرارت و فساد (غَیّ) در مقابل "رشد" استوَعَصَى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَى[۲۰].[۲۱]

در قرآن کریم عصیان مراتب مختلفی از نافرمانی را شامل می‌شود: از تکذیب آیات و انبیای الهی فَأَرَاهُ الآيَةَ الْكُبْرَى فَكَذَّبَ وَعَصَى[۲۲] تا قتل انبیای الهی وَيَقْتُلُونَ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ[۲۳].

از سنن قطعی الهی سرکوبی عصیان در امم سابق با نزول عذاب‌های مختلف بوده است؛ نظیر سیل، بارش سنگ، زلزله و....: فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَابِيَةً[۲۴].[۲۵]

لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ[۳۰]. از سیاست‌های عمومی دشمنان اسلام (مشرکان و منافقان) دشمنی کردن با خدا و رسول و مخالفت با احکام دین و آیات الهی بوده است که در قرآن کریم این سیاست افشاء و تخطئه شده است.[۳۱]

منابع

جستارهای وابسته

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵؛ علی‌اکبر دهخدا، لغت‌نامه، ج۱، ص۸۶۱.
  2. ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۳.
  3. ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵. لوئیس معلوف، المنجد، ص۳؛ ر.ک: بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۶۹۹؛ محمود سرمدی، «اثم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۱۴۸.
  4. ↑ «و یکدیگر را در نیکی و پرهیزگاری یاری کنید و در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.
  5. ↑ برای نمونه ر.ک: عبدالواحد بن محمد آمدی، غرر الحکم، ص۱۸۵-۱۸۶.
  6. ↑ محمد بن محمد فارابی، آراء اهل المدینة الفاضله، ص۱۳۳.
  7. ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۴۴-۴۵.
  8. ↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۸، ص۱۹۰.
  9. ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج‌۲، ص‌۳۶۱.
  10. ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۳۱.
  11. ↑ «و در چشم آنان به گردن من گناهی است که می‌هراسم مرا بکشند» سوره شعراء، آیه ۱۴.
  12. ↑ «و در چشم آنان به گردن من گناهی است که می‌هراسم مرا بکشند» سوره شعراء، آیه ۱۴.
  13. ↑ «تا کردارهایتان را شایسته گرداند و گناهانتان را بیامرزد و هر که از خداوند و فرستاده او فرمان برد بی‌گمان به رستگاری سترگی رسیده است» سوره احزاب، آیه ۷۱.
  14. ↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج‌۱۵، ص‌۲۵۹.
  15. ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۲۹۲.
  16. ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۷۷.
  17. ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۵، ص۶۷.
  18. ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۵۸.
  19. ↑ «نوح گفت: پروردگارا! آنان از من فرمان نبردند و از کسی پیروی کردند که دارایی و فرزندش جز به زیان وی نیفزود» سوره نوح، آیه ۲۱.
  20. ↑ «آدم با پروردگارش نافرمانی کرد و بیراه شد» سوره طه، آیه ۱۲۱.
  21. ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۵۸.
  22. ↑ «پس به او آن بزرگ‌ترین معجزه را نشان داد، اما او دروغ انگاشت و سرپیچی کرد» سوره نازعات، آیه ۲۰-۲۱.
  23. ↑ «جز در پناه خداوند یا پناه مردم هر جا یافته شوند محکوم به خواری‌اند و دچار خشمی از سوی خداوند و محکوم به تهیدستی شدند، آن بدین رو بود که آنان به آیات خداوند کفر می‌ورزیدند و پیامبران را ناحقّ می‌کشتند، آن، از این رو بود که نافرمانی ورزیدند و تجاوز می‌کرد» سوره آل عمران، آیه ۱۱۲.
  24. ↑ «با پیامبر پروردگارشان نافرمانی کردند آنگاه (خداوند) آنان را با کیفری بسیار سخت فرو گرفت» سوره حاقه، آیه ۱۰.
  25. ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۱۹.
  26. ↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۲۰.
  27. ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۱۹۷.
  28. ↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۱۰، ص۲۸۶.
  29. ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴.
  30. ↑ «گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند» سوره مجادله، آیه ۲۲.
  31. ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۴۶۳-۴۶۴.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=معصیت_در_فقه_سیاسی&oldid=498812»