جز
جایگزینی متن - '(مقاله)|مقاله "' به '(مقاله)|مقاله «'
جز (جایگزینی متن - '"]]، دائر' به '»، [[دائر') |
جز (جایگزینی متن - '(مقاله)|مقاله "' به '(مقاله)|مقاله «') |
||
خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
:[[روز]] [[جزا]]: {{متن قرآن|كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ}}<ref>«نه چنین است بلکه شما روز پاداش و کیفر را دروغ میشمارید» سوره انفطار، آیه ۹.</ref>؛ {{متن قرآن|كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ}}<ref>«قوم ثمود و عاد، آن (هنگامه) درهم کوبنده را دروغ شمردند» سوره حاقه، آیه ۴.</ref>.<ref>تفسیر ماوردی، ج ۶، ص ۲۲۳.</ref>، | :[[روز]] [[جزا]]: {{متن قرآن|كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ}}<ref>«نه چنین است بلکه شما روز پاداش و کیفر را دروغ میشمارید» سوره انفطار، آیه ۹.</ref>؛ {{متن قرآن|كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ}}<ref>«قوم ثمود و عاد، آن (هنگامه) درهم کوبنده را دروغ شمردند» سوره حاقه، آیه ۴.</ref>.<ref>تفسیر ماوردی، ج ۶، ص ۲۲۳.</ref>، | ||
:[[قیامت]]: {{متن قرآن|بَلْ كَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَأَعْتَدْنَا لِمَنْ كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيرًا}}<ref>«بلکه آنان رستخیز را دروغ شمردهاند و ما برای هر کس که رستخیز را دروغ شمارد آتشی فروزان آماده کردهایم» سوره فرقان، آیه ۱۱.</ref> | :[[قیامت]]: {{متن قرآن|بَلْ كَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَأَعْتَدْنَا لِمَنْ كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيرًا}}<ref>«بلکه آنان رستخیز را دروغ شمردهاند و ما برای هر کس که رستخیز را دروغ شمارد آتشی فروزان آماده کردهایم» سوره فرقان، آیه ۱۱.</ref> | ||
:و [[پاداش]] نیکوتر: {{متن قرآن|وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى}}<ref>«و وعده نیکوترین (بهشت) را دروغ شمرد،» سوره لیل، آیه ۹.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله | :و [[پاداش]] نیکوتر: {{متن قرآن|وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى}}<ref>«و وعده نیکوترین (بهشت) را دروغ شمرد،» سوره لیل، آیه ۹.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله «تکذیب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref> | ||
==[[ارتباط]] تکذیب با [[کفر]] و [[ظلم]]== | ==[[ارتباط]] تکذیب با [[کفر]] و [[ظلم]]== | ||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
برخی از واژه "[[اصحاب]]" در [[آیه]] {{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُولَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ}}<ref>«و کسانی که به خداوند و پیامبرانش ایمان آوردهاند، نزد پروردگار خویش همان راستگویان و شهیدانند؛ آنان راست پاداش و فروغشان؛ و آن کسان که کافر شدند و آیات ما را دروغ شمردند دوزخیاند» سوره حدید، آیه ۱۹.</ref> [[خلود]] را نسبت به صورت نخست استفاده کردهاند.<ref>تفسیر صدرالمتألهین، ج ۶، ص ۲۳۴.</ref> | برخی از واژه "[[اصحاب]]" در [[آیه]] {{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُولَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ}}<ref>«و کسانی که به خداوند و پیامبرانش ایمان آوردهاند، نزد پروردگار خویش همان راستگویان و شهیدانند؛ آنان راست پاداش و فروغشان؛ و آن کسان که کافر شدند و آیات ما را دروغ شمردند دوزخیاند» سوره حدید، آیه ۱۹.</ref> [[خلود]] را نسبت به صورت نخست استفاده کردهاند.<ref>تفسیر صدرالمتألهین، ج ۶، ص ۲۳۴.</ref> | ||
[[قرآن کریم]]، کسی را که بر [[خداوند]] [[افترا]] بسته یا [[آیات]] دلالت کننده بر وی را [[تکذیب]] کند، [[ظالم]] ترین [[انسانها]] دانسته است: {{متن قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ}}<ref>«و ستمگرتر از آن کس که بر خداوند دروغی بندد یا آیات او را دروغ شمارد، کیست؟» سوره انعام، آیه ۲۱.</ref> در توضیح آن باید گفت که [[ظلم]] عبارت از [[انحراف]] و خروج از [[حد وسط]] است و تحلیل دقیق [[عقلی]] مفید آن است که [[زشتی]] هر گناهی به مقدار ظلمی است که در آن وجود دارد و همان گونه که ظلم با [[اختلاف]] ویژگیهای ظالم، کوچک یا بزرگ میشود، با توجه به کسی که ظلم بر وی واقع شده یا [[اراده]] شده واقع شود نیز کوچک و بزرگ میگردد و هرچه [[شأن]] آن شخص عظیمتر باشد، ظلم نیز بزرگتر خواهد بود و از آنجا که چیزی بزرگتر و والاتر از خداوند و آیات وی نیست، کسی که به [[خدا]] افترا بسته یا آیات وی را تکذیب کند، ظالم ترین شخص خواهد بود، هرچند در [[حقیقت]] به خود [[ستم]] کرده است<ref>المیزان، ج ۷، ص ۴۴.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله | [[قرآن کریم]]، کسی را که بر [[خداوند]] [[افترا]] بسته یا [[آیات]] دلالت کننده بر وی را [[تکذیب]] کند، [[ظالم]] ترین [[انسانها]] دانسته است: {{متن قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ}}<ref>«و ستمگرتر از آن کس که بر خداوند دروغی بندد یا آیات او را دروغ شمارد، کیست؟» سوره انعام، آیه ۲۱.</ref> در توضیح آن باید گفت که [[ظلم]] عبارت از [[انحراف]] و خروج از [[حد وسط]] است و تحلیل دقیق [[عقلی]] مفید آن است که [[زشتی]] هر گناهی به مقدار ظلمی است که در آن وجود دارد و همان گونه که ظلم با [[اختلاف]] ویژگیهای ظالم، کوچک یا بزرگ میشود، با توجه به کسی که ظلم بر وی واقع شده یا [[اراده]] شده واقع شود نیز کوچک و بزرگ میگردد و هرچه [[شأن]] آن شخص عظیمتر باشد، ظلم نیز بزرگتر خواهد بود و از آنجا که چیزی بزرگتر و والاتر از خداوند و آیات وی نیست، کسی که به [[خدا]] افترا بسته یا آیات وی را تکذیب کند، ظالم ترین شخص خواهد بود، هرچند در [[حقیقت]] به خود [[ستم]] کرده است<ref>المیزان، ج ۷، ص ۴۴.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله «تکذیب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref> | ||
==تکذیب [[انبیا]]، [[شیوه]] [[مخالفان]]== | ==تکذیب [[انبیا]]، [[شیوه]] [[مخالفان]]== | ||
خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
:[[حضرت محمد]]{{صل}} {{متن قرآن|وَعَجِبُوا أَنْ جَاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ وَقَالَ الْكَافِرُونَ هَذَا سَاحِرٌ كَذَّابٌ}}<ref>«و از اینکه بیمدهندهای از خودشان به سراغشان آمد شگفتی کردند و کافران گفتند: این جادوگری بسیار دروغگوست» سوره ص، آیه ۴.</ref> و همه انبیا {{متن قرآن|قَالُوا مَا أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا وَمَا أَنْزَلَ الرَّحْمَنُ مِنْ شَيْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا تَكْذِبُونَ}}<ref>«گفتند: شما جز بشری مانند ما نیستید و (خداوند) بخشنده، چیزی فرو نفرستاده است و شما جز دروغ نمیگویید» سوره یس، آیه ۱۵.</ref>؛ {{متن قرآن|فَإِنْ كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ جَاءُوا بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْكِتَابِ الْمُنِيرِ}}<ref>«پس اگر تو را دروغگو شمردهاند (بدان که) پیامبران پیش از تو (نیز) که برهانها و نوشتهها و کتاب روشنگر را آورده بودند، دروغگو شمرده شدهاند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۴.</ref> از سوی [[اقوام]] ایشان را [[نقل]] کرده و [[صبر]] و [[بردباری]] آنان در برابر این تکذیبها {{متن قرآن|وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَى مَا كُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ}}<ref>«و به یقین پیش از تو (نیز) پیامبرانی دروغگو شمرده شدند پس، هر چه دروغگو شمرده شدند و آزار دیدند شکیبایی ورزیدند تا آنکه یاری ما به ایشان رسید؛ و برای کلمات خداوند هیچ دگرگونکنندهای نیست و بیگمان (برخی) از خبر (های) پیامبران به تو رسیده است» سوره انعام، آیه ۳۴.</ref> را یادآور شده است و به [[رسول]] گرامی خود که از [[تکذیب]] [[اندوهگین]] گردیده {{متن قرآن|قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَلَكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآيَاتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ}}<ref>«ما خوب میدانیم که آنچه میگویند تو را اندوهناک میگرداند؛ (امّا) به راستی آنان تو را دروغزن نمیشمارند بلکه این ستمگران آیات خداوند را انکار میکنند» سوره انعام، آیه ۳۳.</ref> [[دلداری]] داده و او را به [[صبر]] و [[بردباری]] فراخوانده است.<ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۹۰۱.</ref> برخی، اصل [[نبوت]] و همه [[انبیا]] را [[انکار]] کرده و برخی نیز بعضی از انبیا را منکر بودهاند <ref>المنیر، ج ۶، ص ۱۱.</ref> و از آنجا که همه انبیا [[هدف]] و [[شخصیت حقوقی]] واحدی دارند،<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص ۲۸۹؛ تفسیر موضوعی، ج ۶، ص ۵۵.</ref> انکار بعضی از آنها به منزله انکار تمامی آنان است <ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۳۲؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۴، ص ۸۱.</ref> و از این نظر این دو گروه تفاوتی با یکدیگر ندارند و هر دو گروه مستحق عذاباند. | :[[حضرت محمد]]{{صل}} {{متن قرآن|وَعَجِبُوا أَنْ جَاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ وَقَالَ الْكَافِرُونَ هَذَا سَاحِرٌ كَذَّابٌ}}<ref>«و از اینکه بیمدهندهای از خودشان به سراغشان آمد شگفتی کردند و کافران گفتند: این جادوگری بسیار دروغگوست» سوره ص، آیه ۴.</ref> و همه انبیا {{متن قرآن|قَالُوا مَا أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا وَمَا أَنْزَلَ الرَّحْمَنُ مِنْ شَيْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا تَكْذِبُونَ}}<ref>«گفتند: شما جز بشری مانند ما نیستید و (خداوند) بخشنده، چیزی فرو نفرستاده است و شما جز دروغ نمیگویید» سوره یس، آیه ۱۵.</ref>؛ {{متن قرآن|فَإِنْ كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ جَاءُوا بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْكِتَابِ الْمُنِيرِ}}<ref>«پس اگر تو را دروغگو شمردهاند (بدان که) پیامبران پیش از تو (نیز) که برهانها و نوشتهها و کتاب روشنگر را آورده بودند، دروغگو شمرده شدهاند» سوره آل عمران، آیه ۱۸۴.</ref> از سوی [[اقوام]] ایشان را [[نقل]] کرده و [[صبر]] و [[بردباری]] آنان در برابر این تکذیبها {{متن قرآن|وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَى مَا كُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ}}<ref>«و به یقین پیش از تو (نیز) پیامبرانی دروغگو شمرده شدند پس، هر چه دروغگو شمرده شدند و آزار دیدند شکیبایی ورزیدند تا آنکه یاری ما به ایشان رسید؛ و برای کلمات خداوند هیچ دگرگونکنندهای نیست و بیگمان (برخی) از خبر (های) پیامبران به تو رسیده است» سوره انعام، آیه ۳۴.</ref> را یادآور شده است و به [[رسول]] گرامی خود که از [[تکذیب]] [[اندوهگین]] گردیده {{متن قرآن|قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَلَكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآيَاتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ}}<ref>«ما خوب میدانیم که آنچه میگویند تو را اندوهناک میگرداند؛ (امّا) به راستی آنان تو را دروغزن نمیشمارند بلکه این ستمگران آیات خداوند را انکار میکنند» سوره انعام، آیه ۳۳.</ref> [[دلداری]] داده و او را به [[صبر]] و [[بردباری]] فراخوانده است.<ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۹۰۱.</ref> برخی، اصل [[نبوت]] و همه [[انبیا]] را [[انکار]] کرده و برخی نیز بعضی از انبیا را منکر بودهاند <ref>المنیر، ج ۶، ص ۱۱.</ref> و از آنجا که همه انبیا [[هدف]] و [[شخصیت حقوقی]] واحدی دارند،<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص ۲۸۹؛ تفسیر موضوعی، ج ۶، ص ۵۵.</ref> انکار بعضی از آنها به منزله انکار تمامی آنان است <ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۳۲؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۴، ص ۸۱.</ref> و از این نظر این دو گروه تفاوتی با یکدیگر ندارند و هر دو گروه مستحق عذاباند. | ||
در برخی [[روایات]] تکذیب [[اهل بیت]]{{ع}} همانند تکذیب [[پیامبران]] دانسته شده و به تکذیب کنندگان [[وعده]] ناخوشایند [[مجازات]] و [[عذاب اخروی]] داده شده است.<ref>الکافی، ج ۱، ص ۴۱۸، ۴۳۵.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله | در برخی [[روایات]] تکذیب [[اهل بیت]]{{ع}} همانند تکذیب [[پیامبران]] دانسته شده و به تکذیب کنندگان [[وعده]] ناخوشایند [[مجازات]] و [[عذاب اخروی]] داده شده است.<ref>الکافی، ج ۱، ص ۴۱۸، ۴۳۵.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله «تکذیب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref> | ||
==عوامل تکذیب== | ==عوامل تکذیب== | ||
خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
[[عاقبت]] [[اعمال سوء]] و [[ارتکاب گناهان]] پیاپی، [[تکذیب آیات الهی]] است: {{متن قرآن|ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَى أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُونَ}}<ref>«سپس سرانجام آنان که بدی کردند بدی بود، برای آنکه آیات خداوند را دروغ شمردند و آن را به ریشخند میگرفتند» سوره روم، آیه ۱۰.</ref>، چون کسی که در [[شهوتها]] فرو رفته و به [[گناه]] دلبسته باشد، هیچ چیزی از جمله [[معاد]] و [[قیامت]] نمیتواند مانع ازگناه او باشد:{{متن قرآن|وَمَا يُكَذِّبُ بِهِ إِلَّا كُلُّ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ}}<ref>«و جز تجاوزگر بزهکار، آن را دروغ نمیشمرد،» سوره مطففین، آیه ۱۲.</ref> {{متن قرآن|مُعْتَدٍ}} به معنای [[متجاوز]] است و مراد از آن در اینجا متجاوز از حدود [[عبودیت]] است و {{متن قرآن|أَثِيمٍ}} کسی است که گناهان فراوانی داشته باشد.<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۸۸؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۲۳۳.</ref> | [[عاقبت]] [[اعمال سوء]] و [[ارتکاب گناهان]] پیاپی، [[تکذیب آیات الهی]] است: {{متن قرآن|ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَى أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُونَ}}<ref>«سپس سرانجام آنان که بدی کردند بدی بود، برای آنکه آیات خداوند را دروغ شمردند و آن را به ریشخند میگرفتند» سوره روم، آیه ۱۰.</ref>، چون کسی که در [[شهوتها]] فرو رفته و به [[گناه]] دلبسته باشد، هیچ چیزی از جمله [[معاد]] و [[قیامت]] نمیتواند مانع ازگناه او باشد:{{متن قرآن|وَمَا يُكَذِّبُ بِهِ إِلَّا كُلُّ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ}}<ref>«و جز تجاوزگر بزهکار، آن را دروغ نمیشمرد،» سوره مطففین، آیه ۱۲.</ref> {{متن قرآن|مُعْتَدٍ}} به معنای [[متجاوز]] است و مراد از آن در اینجا متجاوز از حدود [[عبودیت]] است و {{متن قرآن|أَثِيمٍ}} کسی است که گناهان فراوانی داشته باشد.<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۸۸؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۲۳۳.</ref> | ||
===[[ثروت اندوزی]] و [[دنیاطلبی]]=== | ===[[ثروت اندوزی]] و [[دنیاطلبی]]=== | ||
دنیا طلبی و فرو رفتن در ورطه مادیات باعث [[غفلت]] و [[غرور]] و [[ضعف]] [[عقل]] میشود و [[انسان]] میپندارد اگر در [[دنیا]] به ثروتی رسید، [[شایستگی]] آن را داشته و همواره آن را خواهد داشت.<ref> المنیر، ج ۱۵، ص ۲۵۷.</ref> ثروت اندوزی، گاه باعث تردید در فرارسیدن قیامت: {{متن قرآن|وَمَا أَظُنُّ السَّاعَةَ قَائِمَةً وَلَئِنْ رُدِدْتُ إِلَى رَبِّي لَأَجِدَنَّ خَيْرًا مِنْهَا مُنْقَلَبًا}}<ref>«و گمان ندارم که رستخیز برپا شود و اگر مرا به سوی پروردگارم باز گردانند جایگاهی از آن بهتر خواهم یافت» سوره کهف، آیه ۳۶.</ref> یا حتی [[تکذیب]] آن میگردد: {{متن قرآن|وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى}}<ref>«و وعده نیکوترین (بهشت) را دروغ شمرد،» سوره لیل، آیه ۹.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا يُغْنِي عَنْهُ مَالُهُ إِذَا تَرَدَّى}}<ref>«و چون (در دوزخ) فرو افتد داراییش برای او سودی نخواهد داشت،» سوره لیل، آیه ۱۱.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله | دنیا طلبی و فرو رفتن در ورطه مادیات باعث [[غفلت]] و [[غرور]] و [[ضعف]] [[عقل]] میشود و [[انسان]] میپندارد اگر در [[دنیا]] به ثروتی رسید، [[شایستگی]] آن را داشته و همواره آن را خواهد داشت.<ref> المنیر، ج ۱۵، ص ۲۵۷.</ref> ثروت اندوزی، گاه باعث تردید در فرارسیدن قیامت: {{متن قرآن|وَمَا أَظُنُّ السَّاعَةَ قَائِمَةً وَلَئِنْ رُدِدْتُ إِلَى رَبِّي لَأَجِدَنَّ خَيْرًا مِنْهَا مُنْقَلَبًا}}<ref>«و گمان ندارم که رستخیز برپا شود و اگر مرا به سوی پروردگارم باز گردانند جایگاهی از آن بهتر خواهم یافت» سوره کهف، آیه ۳۶.</ref> یا حتی [[تکذیب]] آن میگردد: {{متن قرآن|وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى}}<ref>«و وعده نیکوترین (بهشت) را دروغ شمرد،» سوره لیل، آیه ۹.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا يُغْنِي عَنْهُ مَالُهُ إِذَا تَرَدَّى}}<ref>«و چون (در دوزخ) فرو افتد داراییش برای او سودی نخواهد داشت،» سوره لیل، آیه ۱۱.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله «تکذیب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref> | ||
==پیامدهای تکذیب== | ==پیامدهای تکذیب== | ||
خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
# [[استدراج]] و [[امهال]]: [[خداوند]] درباره مکذبان [[وعده]] داده است که به زودی و ناخودآگاه آنان را دچار استدراج میکند تا [[شقاوت]] آنان تمام شده، در ورطه [[هلاکت]] افتند: {{متن قرآن|فَذَرْنِي وَمَنْ يُكَذِّبُ بِهَذَا الْحَدِيثِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«بنابراین مرا با آن کسان که این سخن را دروغ میشمرند وا بگذار! به زودی آنان را آرام آرام از جایی که درنیابند فرو میگیریم» سوره قلم، آیه ۴۴.</ref>.<ref>المیزان، ج ۱۹، ص ۳۸۶.</ref> و به آنها مهلت خواهد داد تا بر [[گناهان]] خود بیفزایند،<ref>المیزان، ج ۱۹، ص ۳۸۶.</ref> زیرا [[تدبیر]] وی] سخت [[استوار]] است: {{متن قرآن|وَأُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ}}<ref>«و به آنان مهلت میدهم که تدبیر من سنجیده است» سوره اعراف، آیه ۱۸۳.</ref> | # [[استدراج]] و [[امهال]]: [[خداوند]] درباره مکذبان [[وعده]] داده است که به زودی و ناخودآگاه آنان را دچار استدراج میکند تا [[شقاوت]] آنان تمام شده، در ورطه [[هلاکت]] افتند: {{متن قرآن|فَذَرْنِي وَمَنْ يُكَذِّبُ بِهَذَا الْحَدِيثِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«بنابراین مرا با آن کسان که این سخن را دروغ میشمرند وا بگذار! به زودی آنان را آرام آرام از جایی که درنیابند فرو میگیریم» سوره قلم، آیه ۴۴.</ref>.<ref>المیزان، ج ۱۹، ص ۳۸۶.</ref> و به آنها مهلت خواهد داد تا بر [[گناهان]] خود بیفزایند،<ref>المیزان، ج ۱۹، ص ۳۸۶.</ref> زیرا [[تدبیر]] وی] سخت [[استوار]] است: {{متن قرآن|وَأُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ}}<ref>«و به آنان مهلت میدهم که تدبیر من سنجیده است» سوره اعراف، آیه ۱۸۳.</ref> | ||
افزون بر موارد یاد شده که بیشتر مربوط به عقوبتهای فردیاند، چنان چه [[جامعه]] نیز دچار تکذیب شود به عنوان [[مجازات]] از انواع [[برکات]] و [[خیرات]] [[زیاد]] محروم میشود: {{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ}}<ref>«و اگر مردم آن شهرها ایمان میآوردند و پرهیزگاری میورزیدند بر آنان از آسمان و زمین برکتهایی میگشودیم اما (پیام ما را) دروغ شمردند بنابراین برای آنچه میکردند آنان را فرو گرفتیم» سوره اعراف، آیه ۹۶.</ref>؛<ref>المیزان، ج ۸، ص ۲۰۱.</ref> همچنین در صورتی که همه یا اکثر افراد جامعه از مکذبان باشند [[سنّت الهی]] آن است که تکذیب کنندگان با انواع [[بلاها]] به هلاکت برسند: {{متن قرآن|قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ}}<ref>«پیش از شما سنّتهایی (بوده و) از میان رفتهاند پس روی زمین گردش کنید تا بنگرید سرانجام دروغانگاران چگونه بوده است» سوره آل عمران، آیه ۱۳۷.</ref> و نیز {{متن قرآن|بَلْ كَذَّبُوا بِمَا لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ وَلَمَّا يَأْتِهِمْ تَأْوِيلُهُ كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ}}<ref>«بلکه آنچه را که به دانش آن چیرگی نداشتند و هنوز تأویل آن به آنان نرسیده است دروغ شمردند؛ پیشینیان اینان نیز همینگونه (کتاب آسمانی را) دروغ شمردند و بنگر که سرانجام ستمگران چگونه بود» سوره یونس، آیه ۳۹.</ref>.<ref>الصافی، ج ۳، ص ۱۰۲.</ref> از این رو [[آیات]] فراوانی با ذکر [[سرنوشت]] اقوامی که [[پیامبران]] خود را تکذیب کردهاند [[مردم]] را به [[عبرتگیری]] از سرنوشت شوم آنها [[دعوت]] میکند، چنان که در [[آیه]] {{متن قرآن|فَانْتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا عَنْهَا غَافِلِينَ}}<ref>«بنابراین از آنان انتقام گرفتیم و برای آنکه آیات ما را دروغ شمردند و از آنها غافل بودند آنان را در دریا غرق کردیم» سوره اعراف، آیه ۱۳۶.</ref> [[سرنوشت]] [[قوم نوح]]، یعنی گرفتن [[انتقام الهی]] از آنها و [[غرق]] ساختن آنان در دریا به سبب [[تکذیب آیات الهی]] و [[غفلت]] از آنها گزارش شده است. در [[روایت]] نیز وارد شده که مکذبان از قوم نوح بر اثر [[تکذیب]] و سایر [[قوم]] وی نیز به سبب [[رضایت]] به تکذیب آنان غرق شدند.<ref>بحارالانوار، ج ۵، ص ۲۸۳.</ref> براساس [[آیه]] {{متن قرآن|فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ}}<ref>«پس او را دروغگو شمردند آنگاه زلزله آنان را فرو گرفت و در خانهشان از پا افتادند» سوره عنکبوت، آیه ۳۷.</ref> [[اصحاب]] [[مدین]] نیز به سبب تکذیب [[شعیب]]{{ع}} [[زلزله]] آنان را فرا گرفت و بامدادان در خانههایشان از پا درآمدند<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله | افزون بر موارد یاد شده که بیشتر مربوط به عقوبتهای فردیاند، چنان چه [[جامعه]] نیز دچار تکذیب شود به عنوان [[مجازات]] از انواع [[برکات]] و [[خیرات]] [[زیاد]] محروم میشود: {{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ}}<ref>«و اگر مردم آن شهرها ایمان میآوردند و پرهیزگاری میورزیدند بر آنان از آسمان و زمین برکتهایی میگشودیم اما (پیام ما را) دروغ شمردند بنابراین برای آنچه میکردند آنان را فرو گرفتیم» سوره اعراف، آیه ۹۶.</ref>؛<ref>المیزان، ج ۸، ص ۲۰۱.</ref> همچنین در صورتی که همه یا اکثر افراد جامعه از مکذبان باشند [[سنّت الهی]] آن است که تکذیب کنندگان با انواع [[بلاها]] به هلاکت برسند: {{متن قرآن|قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ}}<ref>«پیش از شما سنّتهایی (بوده و) از میان رفتهاند پس روی زمین گردش کنید تا بنگرید سرانجام دروغانگاران چگونه بوده است» سوره آل عمران، آیه ۱۳۷.</ref> و نیز {{متن قرآن|بَلْ كَذَّبُوا بِمَا لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ وَلَمَّا يَأْتِهِمْ تَأْوِيلُهُ كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ}}<ref>«بلکه آنچه را که به دانش آن چیرگی نداشتند و هنوز تأویل آن به آنان نرسیده است دروغ شمردند؛ پیشینیان اینان نیز همینگونه (کتاب آسمانی را) دروغ شمردند و بنگر که سرانجام ستمگران چگونه بود» سوره یونس، آیه ۳۹.</ref>.<ref>الصافی، ج ۳، ص ۱۰۲.</ref> از این رو [[آیات]] فراوانی با ذکر [[سرنوشت]] اقوامی که [[پیامبران]] خود را تکذیب کردهاند [[مردم]] را به [[عبرتگیری]] از سرنوشت شوم آنها [[دعوت]] میکند، چنان که در [[آیه]] {{متن قرآن|فَانْتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا عَنْهَا غَافِلِينَ}}<ref>«بنابراین از آنان انتقام گرفتیم و برای آنکه آیات ما را دروغ شمردند و از آنها غافل بودند آنان را در دریا غرق کردیم» سوره اعراف، آیه ۱۳۶.</ref> [[سرنوشت]] [[قوم نوح]]، یعنی گرفتن [[انتقام الهی]] از آنها و [[غرق]] ساختن آنان در دریا به سبب [[تکذیب آیات الهی]] و [[غفلت]] از آنها گزارش شده است. در [[روایت]] نیز وارد شده که مکذبان از قوم نوح بر اثر [[تکذیب]] و سایر [[قوم]] وی نیز به سبب [[رضایت]] به تکذیب آنان غرق شدند.<ref>بحارالانوار، ج ۵، ص ۲۸۳.</ref> براساس [[آیه]] {{متن قرآن|فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ}}<ref>«پس او را دروغگو شمردند آنگاه زلزله آنان را فرو گرفت و در خانهشان از پا افتادند» سوره عنکبوت، آیه ۳۷.</ref> [[اصحاب]] [[مدین]] نیز به سبب تکذیب [[شعیب]]{{ع}} [[زلزله]] آنان را فرا گرفت و بامدادان در خانههایشان از پا درآمدند<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله «تکذیب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>. | ||
===پیامدهای [[اخروی]]=== | ===پیامدهای [[اخروی]]=== | ||
خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
# [[حسرت]]: از جمله عذابهای بزرگ تکذیب کنندگان در قیامت حسرت آنها بر [[زیانکاری]] است، زیرا هم [[سرمایه]] خود را از دست داده و هم سودی به دست نیاورده اند: {{متن قرآن|قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِلِقَاءِ اللَّهِ حَتَّى إِذَا جَاءَتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً قَالُوا يَا حَسْرَتَنَا عَلَى مَا فَرَّطْنَا فِيهَا وَهُمْ يَحْمِلُونَ أَوْزَارَهُمْ عَلَى ظُهُورِهِمْ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ}}<ref>«کسانی که لقای خداوند را دروغ شمردند بیگمان زیان بردهاند؛ تا آنگاه که رستخیز ناگهان بر آنان در رسد میگویند: ای دریغ از آن کوتاهیها که در دنیا کردهایم! - در حالی که بارهای سنگین (گناهان) خود را بر دوش میکشند- آگاه باشید! بد باری است که بر دوش میکشن» سوره انعام، آیه ۳۱.</ref> | # [[حسرت]]: از جمله عذابهای بزرگ تکذیب کنندگان در قیامت حسرت آنها بر [[زیانکاری]] است، زیرا هم [[سرمایه]] خود را از دست داده و هم سودی به دست نیاورده اند: {{متن قرآن|قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِلِقَاءِ اللَّهِ حَتَّى إِذَا جَاءَتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً قَالُوا يَا حَسْرَتَنَا عَلَى مَا فَرَّطْنَا فِيهَا وَهُمْ يَحْمِلُونَ أَوْزَارَهُمْ عَلَى ظُهُورِهِمْ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ}}<ref>«کسانی که لقای خداوند را دروغ شمردند بیگمان زیان بردهاند؛ تا آنگاه که رستخیز ناگهان بر آنان در رسد میگویند: ای دریغ از آن کوتاهیها که در دنیا کردهایم! - در حالی که بارهای سنگین (گناهان) خود را بر دوش میکشند- آگاه باشید! بد باری است که بر دوش میکشن» سوره انعام، آیه ۳۱.</ref> | ||
#چشیدن [[عذاب]]: به مکذبان چنین خطاب میشود که همان آتشی را که منکرش بودید بچشید: {{متن قرآن|وَأَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْوَاهُمُ النَّارُ كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا أُعِيدُوا فِيهَا وَقِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ}}<ref>«و اما نافرمانان جایگاهشان آتش (دوزخ) است؛ هر بار که میخواهند از آن بیرون روند دوباره به آن بازگردانده میشوند و به آنان میگویند: عذاب آتشی را که دروغ میشمردید، بچشید» سوره سجده، آیه ۲۰.</ref> | #چشیدن [[عذاب]]: به مکذبان چنین خطاب میشود که همان آتشی را که منکرش بودید بچشید: {{متن قرآن|وَأَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْوَاهُمُ النَّارُ كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا أُعِيدُوا فِيهَا وَقِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ}}<ref>«و اما نافرمانان جایگاهشان آتش (دوزخ) است؛ هر بار که میخواهند از آن بیرون روند دوباره به آن بازگردانده میشوند و به آنان میگویند: عذاب آتشی را که دروغ میشمردید، بچشید» سوره سجده، آیه ۲۰.</ref> | ||
# [[خلود در جهنم]]: آنان در [[آتش جهنم]] دائماً خواهند ماند. {{متن قرآن|وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}<ref>«و آنان که کافر شدند و نشانههای ما را دروغ شمردند دمساز آتشاند؛ آنان در آن جاودانند» سوره بقره، آیه ۳۹.</ref> شایان ذکر است که بر اساس نظری در [[آیه]] {{متن قرآن|وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِمَّنْ يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ}}<ref>«و (یاد کن) روزی (را) که از هر امتی دستهای از آنان را که نشانههای ما را دروغ میشمردند گرد میآوریم و آنگاه آنان را به هم میپیوندند» سوره نمل، آیه ۸۳.</ref> میتوان یکی از پیامدهای [[اخروی]] [[تکذیب]] را [[حشر]] مکذبان همراه با [[ذلت]] و [[خواری]] دانست. برداشت مذکور در صورتی است که آیه مربوط به [[قیامت]] بوده، کلمه "مِن" در آن برای [[تبیین]] باشد نه [[تبعیض]] و نیز واژه "حشر" تنها در جمع و بر وجه اذلال و [[خوار]] کردن به کار رود؛<ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۲۵۸.</ref> ولی بر اساس [[روایات اهل بیت]]{{ع}} آیه مربوط به [[رجعت]] بوده،<ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۶۷؛ نورالثقلین، ج ۴، ص ۱۰۰ - ۱۰۱.</ref> "مِن" در آن برای تبعیض و بدین معناست که در رجعت، برخی از مکذبان که ستمشان به نهایت رسیده، به [[دنیا]] باز میگردند تا از آنان [[انتقام]] گرفته شده، بخشی از عذابی را که مستحق آن هستند، بچشند، در حالی که در قیامت همه [[انسانها]] بدون استثنا [[محشور]] میشوند: {{متن قرآن|وَيَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَى الْأَرْضَ بَارِزَةً وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا}}<ref>«و روزی (را یاد کن) که کوهها را به جنبش آوریم و زمین را آشکار بینی و مردم را گرد آوریم و هیچ یک از ایشان را وا نمینهیم» سوره کهف، آیه ۴۷.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۶۶ - ۳۶۷؛ جوامع الجامع، ج ۲، ص ۱۹۵.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله | # [[خلود در جهنم]]: آنان در [[آتش جهنم]] دائماً خواهند ماند. {{متن قرآن|وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}<ref>«و آنان که کافر شدند و نشانههای ما را دروغ شمردند دمساز آتشاند؛ آنان در آن جاودانند» سوره بقره، آیه ۳۹.</ref> شایان ذکر است که بر اساس نظری در [[آیه]] {{متن قرآن|وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِمَّنْ يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ}}<ref>«و (یاد کن) روزی (را) که از هر امتی دستهای از آنان را که نشانههای ما را دروغ میشمردند گرد میآوریم و آنگاه آنان را به هم میپیوندند» سوره نمل، آیه ۸۳.</ref> میتوان یکی از پیامدهای [[اخروی]] [[تکذیب]] را [[حشر]] مکذبان همراه با [[ذلت]] و [[خواری]] دانست. برداشت مذکور در صورتی است که آیه مربوط به [[قیامت]] بوده، کلمه "مِن" در آن برای [[تبیین]] باشد نه [[تبعیض]] و نیز واژه "حشر" تنها در جمع و بر وجه اذلال و [[خوار]] کردن به کار رود؛<ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۲۵۸.</ref> ولی بر اساس [[روایات اهل بیت]]{{ع}} آیه مربوط به [[رجعت]] بوده،<ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۶۷؛ نورالثقلین، ج ۴، ص ۱۰۰ - ۱۰۱.</ref> "مِن" در آن برای تبعیض و بدین معناست که در رجعت، برخی از مکذبان که ستمشان به نهایت رسیده، به [[دنیا]] باز میگردند تا از آنان [[انتقام]] گرفته شده، بخشی از عذابی را که مستحق آن هستند، بچشند، در حالی که در قیامت همه [[انسانها]] بدون استثنا [[محشور]] میشوند: {{متن قرآن|وَيَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَى الْأَرْضَ بَارِزَةً وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا}}<ref>«و روزی (را یاد کن) که کوهها را به جنبش آوریم و زمین را آشکار بینی و مردم را گرد آوریم و هیچ یک از ایشان را وا نمینهیم» سوره کهف، آیه ۴۷.</ref><ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۶۶ - ۳۶۷؛ جوامع الجامع، ج ۲، ص ۱۹۵.</ref>.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[تکذیب (مقاله)|مقاله «تکذیب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref> | ||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == |