منزل

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

منزل در حدیث - منزل در تاریخ اسلامی - منزل در معارف و سیره حسینی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام حسین (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

جای فرود آمدن و استراحت کردن در طول مسافرت، خان، کاروانسرا، توقّفگاه. در سفر‌های قدیم، هر مرحله و بخشی را که یک فرد یا کاروان در یک روز بصورت پیاده می‌پیمود، "منزل" می‌گفتند. اگر سفر سواره بود، مقداری که به یک مرحله می‌رسیدند و اسب را عوض می‌کردند، منزل به حساب می‌آمد، این فاصله، گاهی سه فرسخ و گاهی پنج فرسخ بود. البتّه دربارۀ فاصلۀ دو منزل، نمی‌توان مسافت دقیقی تعیین کرد، ولی به‌طور متوسّط، فاصلۀ دو منزل چهار فرسخ بوده است. بین مکه و کربلا هم منزلگاه‌هایی بوده است که امام حسینS در آنها فرود آمده یا از آنها گذشته و در برخی از آنها شب را به صبح آورده است. منزل‌ها برخی مشهورتر است.

امام حسینS و کاروان وی در همۀ منزل‌های بین راه، بار نمی‌انداخت، بلکه اغلب دو منزل یکی بار می‌افکند. منزل‌های بین مکه و کوفه به ترتیبی که در "مناقب" آمده، چنین است: ذات عرق، حاجز، خزیمیه، ثعلبیه، شقوق، شراف، نینوا، عذیب الهجانات، کربلا. ترتیب دیگری در "معجم البلدان" آمده که به این صورت است: صفاح، ذات عرق، حاجز، خزیمیه، زرود، ثعلبیه، شقوق، زباله، شراف، ذو حسم، بیضه، رهیمه، قادسیه، عذیب الهجانات، قصر بنی مقاتل، نینوا، کربلا. البته منزلگاه‌های دیگری هم در متون تاریخی یاد شده از قبیل اجاء، قطقطانه، بطن الرّمه و جز اینها، که برای توضیح بیشتر دربارۀ هر یک از منازل یاد شده، به عنوان آن در این فرهنگ مراجعه کنید.

اجمالی از سیر حوادث طول راه در این منزل‌ها از این قرار است: سید الشهداS، پس از خروج از مکه به سوی عراق، در منزلگاه ذات عرق در برخورد با بشر بن غالب، از اوضاع کوفه باخبر شد، در منزل حاجز و بطن الرّمه، قیس بن مسهر صیداوی را همراه با نامه‌ای به سوی کوفیان فرستاد، در منزل زرود، با زهیر بن قین ملاقات کرد و او را به پیوستن به خویش فرا خواند، در منزل ثعلبیه، از شهادت مسلم و هانی در کوفه آگاه شد. در منزل زباله، با فرستادۀ عمر سعد دیدار کرد، در منزل شراف، با سپاه حرّ برخورد نمود و خطبه خواند، در منزلگاه بیضه، با خطبه‌ای امویان را معرفی کرد و در منزل ذی حسم، در سخنرانی خویش، بی‌وفایی و ناپایداری دنیا را ترسیم نمود. روز اول ماه محرم، در منزلگاه قصر بنی مقاتل فرود آمد و پس از آن در سخنی از شهادت خویش خبر داد و روز دوم محرم وارد سرزمین کربلا شد.

پس از شهادت امامS و انتقال اسرای اهل بیت به کوفه، آنان را از کوفه به شام حرکت دادند، پیمودن این مسیر طولانی روی شتر‌های بی‌محمل و با بدرفتاری مأموران و نیز غل و زنجیر بر گردن امام سجادS از مصائب اسرای خاندان پیامبر بود. این مسافت نیز منزلگاه‌هایی داشت که اهل بیت(ع) از آنها عبور داده شدند تا به دمشق رسیدند، نام منازل کوفه تا دمشق از این قرار است: تکریت، موصل، حرّان، دعوات، قنّسرین، سیبور، حمص، بعلبک، حماه، حلب، نصیبین، عسقلان، دیر قسّیس و دیر راهب. در یکی از منابع، خط سیر اسرا از کوفه به شام اینچنین آمده است: کنار شطّ فرات، تکریت، وادی نخله، مرشاد، حرّان، نصیبین، موصل، حلب، دیر نصرانی، عسقلان، بعلبک، شام. نام منازل میان کوفه تا شام به این صورت نیز نقل شده است: قادسیه، تکریت، موصل، تلعفر، دیر عمروه، صلیا، وادی نخله، ارمینا، لینا، کحیل، جهینه، نصیبین، دعوات، کفرطاب، سیپور، معره النعمان، شیزر، حماه، بعلبک، عسقلان. با پخش خبر شهادت امام حسین در کربلا در میان اقوام و طوایف، عکس العمل‌های گوناگون و اعتراض‌آمیزی در مناطق مختلف نقل شده است. به‌ویژه در منزلگاه‌های کوفه تا شام، حتی ساکنان دهکده‌های مسیحی‌نشین گاهی با ورود نیزه‌دارانی که سر‌های شهدا را حمل می‌کردند به آبادی یا قلعۀ خویش مخالفت می‌کردند و راه نمی‌دادند.

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: