اقسام نشانه‌های ظهور امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۵ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۵۲

علائم ظهور به نشانه‌هایی گفته می‌شود که براساس روایات معصومین، قبل از ظهور واقع خواهد شد و نوید ظهور را می‌دهد و به دو دسته تقسیم شده‌اند: حتمی و غیر حتمی. «نشانه‌های حتمی ظهور» به علائمی گفته می‌شود که باید واقع شوند؛ مثل: «قیام یمانی»، «خروج سفیانی»، «قتل نفس زکیه»، «خسف بیدا» (فرو رفتن در زمین) و «ندای آسمانی». «نشانه‌های غیر حتمی ظهور» به علائمی گفته می‌شود که بسته به شرایط ممکن است واقع هم نشوند؛ مثل: «مردن حق و طرفداران آن»، «پیروزی اهل باطل بر اهل حق»، یا رخ دادن «زلزله‌ها»، «سیل‌ها» و «جنگ‌های بسیار».

مقدمه

علائم به معنای نشانه‌ها، به اموری گفته می‌شود که نمایانگر مقصود و مطلوب هستند. و مراد از علائم ظهور آن دسته از حوادثی است که براساس بیان پیشوایان معصوم(ع)، قبل و یا در آستانۀ ظهور واقع خواهد شد و تحقق هر کدام نوید نزدیک شدن یا وقوع قیام امام مهدی (ع) را می‌دهد.^[۱] البته باید دانست وقتی می‏‌توانیم حوادث را علامت ظهور بدانیم که در روایات اسمی از آنها برده شده باشد و آنها را به عنوان نشانه و علامت ذکر کرده باشند؛ و الا نمی‌‏توان گفت ارتباطی با ظهور دارند.^[۲]
در جوامع روایی شیعه و سنی، از امور متعددی به عنوان "علائم ظهور" یاد شده است. نشانه‌های ظهور را از زوایای مختلفی می‌توان نگریست؛ مثلاً از لحاظ پیوستگی و گسستگی نسبت به ظهور، علائم منفصل و علائم متصل ـ و به تعبیر دیگر علائم پیش از ظهور و علائم مقارن با ظهور ـ را تشکیل می‌دهند و از نظر میزان قطعیت، به علائم محتوم (قطعی و حتمی) و علائم مشروط (غیر حتمی) انقسام می‌یابند و ... . ^[۳] برخی از این تقسیم‌ها عبارتند از:
تقسیم اول: با در نظر گرفتن ارتباط این علائم با برنامه‏‌ریزی الهی، به دو قسم تقسیم می‌‏شود:

رویدادهایی که در برنامه‏‌ریزی الهی دخالت دارند، همچون انحرافات که نشانه‏‌ای از ظهور نیز هستند.
حوادثی که در این برنامه‌‏ریزی دخالتی ندارند، بلکه به خودی خود بدون ارتباط با وجود انسان وجودی مستقل دارند، مانند گرفتن ماه در شب‌های آخر ماه، و گرفتن خورشید در وسط ماه و دیگر رویدادهایی نظیر اینها که به عنوان علائم ظهور ذکر شده‌‏اند.^[۴]

تقسیم دوم: علائم از جهت نزدیکی و دوری از زمان ظهور، به دو قسم متصل و منفصل تقسیم می‏‌شوند:^[۵]

علائم متصل: رویدادهائی که نزدیک به زمان ظهور است، به طوری‌که از آخرین مقدمات ظهور شمرده می‌‏شود؛ همچون قتل نفس زکیه.^[۶]
علائم منفصل: علائمی که گویای وقوع حادثه‏‌ای پیش از ظهور هستند و لو اینکه با فاصله زمانی دور باشد^[۷] و تحقق و پیدایش آنها باعث اطمینان قلبی بیشتر مؤمنان شده و روحیه امید را در آنان زنده نگه می‌دارد.^[۸] مانند اختلاف بنی عباس با اهل بیت(ع)، هنگامی‌ که آنان در اوج قدرت بودند و شیعیان زیر فشارشان قرار داشتند، از اختلاف و نابودی آنان سخن می‌گفتند و آن را جزء علامت‌های قیام حضرت مهدی(ع) می‌شمردند،^[۹] اما اکنون صدها سال از زوال بنی عباس می‌گذرد.^[۱۰]

بنابراین مجموعه علائم را می‌‏توان به چهار گروه تقسیم کرد:

آنهائی که در برنامه‏‌ریزی الهی داخل و نزدیک زمان ظهور هستند، مانند قتل نفس زکیه.
آنها که در برنامه‏‌ریزی داخل و دور از زمان ظهورند، همچون وجود دولت بنی عباس و جنگ‌های صلیبی.^[۱۱]
امور تکوینی نزدیک به زمان ظهور، همچون کسوف و خسوف.
امور تکوینی دور از زمان ظهور، همچون پیدایش آب‌های جاری و سیلاب‌ها، و هجوم گروه‌های ملخ و قحطی و خشکسالی در دوران غیبت کبری.^[۱۲]

تقسیم سوم: بر اساس روایات علائم ظهور در تقسیمی دیگر به حتمی و غیرحتمی تقسیم می شوند^[۱۳] (باید توجه داشت در روایات تنها تقسیم علائم به حتمی (محتوم). غیر حتمی (موقوف) وجود دارد.^[۱۴]):

علائم غیر حتمی: مقصود حوادثی است که به طور مطلق و حتم از نشانه‌های ظهور نیست، بلکه مشروط به شرطی است که اگر آن شرط تحقق یابد مشروط نیز متحقق می‌شود و اگر شرط مفقود شود مشروط نیز تحقق نمی‌یابد.^[۱۵] برخی از این علائم در روایتی از امام صادق (ع) که به یکی از یاران خود فرمودند عبارتند از:^[۱۶] «هرگاه دیدی که حق بمیرد و طرفدارانش نابود شوند؛ و مشاهده کردی که ظلم و ستم فراگیر شده است؛ و دیدی که: کارهای بد آشکار شده و از آن نهی نمی‌شود و بدکاران بازخواست نمی‌شوند و ... .»^[۱۷]
علائم حتمی: منظور از علائم حتمی آن است که به هیچ قید و شرطی مشروط نیست و قبل از ظهور باید واقع شود.^[۱۸] باید توجه داشت معمول علایم حتمی از گروه علامت‌های متصّل می‌باشند که نزدیک ظهور محقق می‌شوند.^[۱۹] در روایات مختلفی برخی از موارد جزء علائم حتمی ظهور معرفی شده اند،^[۲۰] مثلاً امام صادق (ع) فرمودند:^[۲۱] «پیش از ظهور قائم(ع) پنج نشانه حتمی است؛ یمانی، سفیانی، صیحه آسمانی، فرو رفتن در بیابان و قتل نفس زکیه.»^[۲۲]

تقسیم چهارم: تقسیم علائم به خاصه و عامه:

علائم خاصه: علاماتی که خاص و مختص به وجود امام زمان (ع) است و کسی در این علامات با آن حضرت شریک نیست، و حضرت به این وسیله می‌داند خداوند او را اذن و اجازه ظهور داده است.^[۲۳]
علائم عامه: علاماتی که این علامات برای عامه عوام و خاصه خواص ظاهر خواهد شد و دانستن آن اختصاص به حضرت ندارد.^[۲۴]

تقسیمات دیگری نیز بیان شده است مانند تقسیم به نشانه‌های آسمانی و زمینی؛^[۲۵] تقسیم به نشانه‌های عادی و غیر عادی^[۲۶] و ... .^[۲۷] اما همان‌گونه که اشاره شد در روایات تنها به تقسیم علائم به حتمی و غیر حتمی اشاره شده است و بیشتر تقسیمات دیگر ذوقی به نظر می‌رسند.

پرسش‌های وابسته

علائم و نشانه‌های ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

الگو:فهرست منابع

پانویس

↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۵۱ -۲۵۲؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص۱۸ -۲۰؛ محمدی، بهروز، مهدویت، ج ۱۰، ص۴۸
↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲
↑ ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۲۱ ـ ۲۸.
↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲
↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲
↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲
↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲
↑ ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۸، ص ۲۵۸، ح ۴۸۴
↑ ر.ک. زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص ۱۰ ـ ۱۲
↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶
↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲
↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲؛ باقری زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۷۱ -۷۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲
↑ ر.ک. باقری زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص ۷۱ ـ ۷۲؛ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۷، ص ۴۲۹ ـ ۴۳۱
↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص 282 و 283
↑ مجلسى، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص۲۶۰ -۲۵۶: «فَإِذَا رَأَيْتَ الْحَقَّ قَدْ مَاتَ وَ ذَهَبَ أَهْلُهُ وَ رَأَيْتَ الْجَوْرَ قَدْ شَمِلَ الْبِلَادَ وَ رَأَيْتَ الْقُرْآنَ قَدْ خَلُقَ وَ أُحْدِثَ فِيهِ مَا لَيْسَ فِيهِ وَ وُجِّهَ عَلَى الْأَهْوَاءِ وَ رَأَيْتَ الدِّينَ قَدِ انْكَفَأَ كَمَا يَنْكَفِئُ الْإِنَاءُ وَ رَأَيْتَ أَهْلَ الْبَاطِلِ قَدِ اسْتَعْلَوْا عَلَى أَهْلِ الْحَقِّ وَ رَأَيْتَ الشَّرَّ ظَاهِراً لَا يُنْهَى عَنْهُ وَ يُعْذَرُ أَصْحَابُهُ وَ رَأَيْتَ الْفِسْقَ قَدْ ظَهَرَ و ... .»
↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳
↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص 282 و 283
↑ ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲
↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲
↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص ۶۴۹: «خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ: خُرُوجُ الْيَمَانِيِ‏، وَ السُّفْيَانِيِ‏، وَ الْمُنَادِي‏ يُنَادِي‏ مِنَ‏ السَّمَاءِ، وَ خَسْفٌ بِالْبَيْدَاءِ، وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ»
↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۷، ص ۴۲۹ ـ ۴۳۱
↑ ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶
↑ ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶
↑ ر.ک. زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲
↑ ر.ک. زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲
↑ ر.ک. علی‌پور، مهدی، ظهور، ص 242 ـ 246؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص 10 ـ 12؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص 282 و 283

[1] ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۵۱ -۲۵۲؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص۱۸ -۲۰؛ محمدی، بهروز، مهدویت، ج ۱۰، ص۴۸

[2] ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲

[3] ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۲۱ ـ ۲۸.

[4] ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲

[5] ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲

[6] ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲

[7] ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲

[8] ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲

[9] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۸، ص ۲۵۸، ح ۴۸۴

[10] ر.ک. زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص ۱۰ ـ ۱۲

[11] ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶

[12] ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۵۴۹ -۵۵۲

[13] ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲؛ باقری زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۷۱ -۷۲؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲

[14] ر.ک. باقری زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص ۷۱ ـ ۷۲؛ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۷، ص ۴۲۹ ـ ۴۳۱

[15] ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص 282 و 283

[16] مجلسى، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص۲۶۰ -۲۵۶: «فَإِذَا رَأَيْتَ الْحَقَّ قَدْ مَاتَ وَ ذَهَبَ أَهْلُهُ وَ رَأَيْتَ الْجَوْرَ قَدْ شَمِلَ الْبِلَادَ وَ رَأَيْتَ الْقُرْآنَ قَدْ خَلُقَ وَ أُحْدِثَ فِيهِ مَا لَيْسَ فِيهِ وَ وُجِّهَ عَلَى الْأَهْوَاءِ وَ رَأَيْتَ الدِّينَ قَدِ انْكَفَأَ كَمَا يَنْكَفِئُ الْإِنَاءُ وَ رَأَيْتَ أَهْلَ الْبَاطِلِ قَدِ اسْتَعْلَوْا عَلَى أَهْلِ الْحَقِّ وَ رَأَيْتَ الشَّرَّ ظَاهِراً لَا يُنْهَى عَنْهُ وَ يُعْذَرُ أَصْحَابُهُ وَ رَأَيْتَ الْفِسْقَ قَدْ ظَهَرَ و ... .»

[17] ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳

[18] ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص 282 و 283

[19] ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲

[20] ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۶۲

[21] ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص ۶۴۹: «خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ: خُرُوجُ الْيَمَانِيِ‏، وَ السُّفْيَانِيِ‏، وَ الْمُنَادِي‏ يُنَادِي‏ مِنَ‏ السَّمَاءِ، وَ خَسْفٌ بِالْبَيْدَاءِ، وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ»

[22] ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۳۳ -۴۳؛ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۷، ص ۴۲۹ ـ ۴۳۱

[23] ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶

[24] ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۲۵ -۲۶

[25] ر.ک. زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲

[26] ر.ک. زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص۱۰ -۱۲

[27] ر.ک. علی‌پور، مهدی، ظهور، ص 242 ـ 246؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص 10 ـ 12؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص 282 و 283

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

@@ خط ۳۰: / خط ۳۰: @@
 {{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}
-==منابع==
+== منابع ==
-{{فهرست اثر}}
+{{فهرست منابع}}
-{{ستون-شروع|3}}
 * [[پرونده:10032344.jpg|22px]] [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|'''تاریخ غیبت کبری''']]
 * [[پرونده:10119015.jpg|22px]] [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|'''دانشنامهٔ امام مهدی''']]