بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{اعتقادات شیعه}} | ||
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> | <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[توحید]] است. "'''[[توحید]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | ||
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[توحید در قرآن]] - [[توحید در حدیث]] - [[توحید در نهج البلاغه]] - [[توحید در کلام اسلامی]] - [[توحید در اخلاق اسلامی]] - [[توحید در معارف دعا و زیارات]] - [[توحید در معارف و سیره سجادی]] - [[توحید در | <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[توحید در قرآن]] - [[توحید در حدیث]] - [[توحید در نهج البلاغه]] - [[توحید در کلام اسلامی]] - [[توحید در اخلاق اسلامی]] - [[توحید در معارف دعا و زیارات]] - [[توحید در معارف و سیره سجادی]] - [[توحید در فقه اسلامی]]</div> | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
«توحید» در لغت به معنای [[حکم]] کردن به یکی بودن چیزی و [[علم]] به یکتایی اوست <ref>التعریفات، ص۹۶.</ref>. در اصطلاح [[متکلمان]] یا [[دانشمندان]] [[اصول عقاید]] علم و [[اقرار]] به [[یکتایی خدای تعالی]] و [[شریک]] نداشتن در صفات او را [[توحید]] می‌گویند <ref>شرح الأصول الخمسة، ص۸۰.</ref>. | |||
پس از [[اثبات وجود خدا]]، توحید از مهم‌ترین مسائل [[خداشناسی]] است که باید ابعاد و زوایای آن واکاوی شود. بخش مهمی از [[معارف]] موجود در [[صحیفه سجادیه]] به [[تبیین]] [[توحید الهی]] و مراتب و جلوه‌های آن مربوط می‌شود. توحید، کلیدی‌ترین مفهوم [[دین‌شناسی]] و [[دینداری]] و نقطه اصلی تمایز [[موحدان]] از [[کفار]] و [[مشرکان]] است. توحید از مرتبه [[توحید ذاتی]] آغاز می‌شود و در مرتبه [[توحید در عبادت]]، که عالی‌ترین [[مراتب توحید]] است، پایان می‌گیرد. چالش اصلی [[قرآن]] با مشرکان در مسئله توحید است و بازگشت [[انسان‌ها]] از انواع [[شرک]] به توحید، [[هدف]] تفصیل [[آیات قرآن]] می‌باشد: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ}}<ref>«و ما این‌گونه آیات خود را روشن می‌داریم و (چنین می‌کنیم) باشد که آنان (به راه راست) باز گردند» سوره اعراف، آیه ۱۷۴.</ref>. | پس از [[اثبات وجود خدا]]، توحید از مهم‌ترین مسائل [[خداشناسی]] است که باید ابعاد و زوایای آن واکاوی شود. بخش مهمی از [[معارف]] موجود در [[صحیفه سجادیه]] به [[تبیین]] [[توحید الهی]] و مراتب و جلوه‌های آن مربوط می‌شود. توحید، کلیدی‌ترین مفهوم [[دین‌شناسی]] و [[دینداری]] و نقطه اصلی تمایز [[موحدان]] از [[کفار]] و [[مشرکان]] است. توحید از مرتبه [[توحید ذاتی]] آغاز می‌شود و در مرتبه [[توحید در عبادت]]، که عالی‌ترین [[مراتب توحید]] است، پایان می‌گیرد. چالش اصلی [[قرآن]] با مشرکان در مسئله توحید است و بازگشت [[انسان‌ها]] از انواع [[شرک]] به توحید، [[هدف]] تفصیل [[آیات قرآن]] می‌باشد: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ}}<ref>«و ما این‌گونه آیات خود را روشن می‌داریم و (چنین می‌کنیم) باشد که آنان (به راه راست) باز گردند» سوره اعراف، آیه ۱۷۴.</ref>. | ||
اولین گام در فراخوان همه [[پیامبران]] و فصل مشترک [[تعالیم]] [[رسولان الهی]]، [[دعوت]] [[مردم]] به توحید و [[یگانگی خدا]] در [[عقیده]] و عمل است: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ}}<ref>«و پیش از تو هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر بدو وحی کردیم که هیچ خدایی جز من نیست پس مرا بپرستید» سوره انبیاء، آیه ۲۵.</ref>. و نیز می‌فرماید: | اولین گام در فراخوان همه [[پیامبران]] و فصل مشترک [[تعالیم]] [[رسولان الهی]]، [[دعوت]] [[مردم]] به توحید و [[یگانگی خدا]] در [[عقیده]] و عمل است: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ}}<ref>«و پیش از تو هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر بدو وحی کردیم که هیچ خدایی جز من نیست پس مرا بپرستید» سوره انبیاء، آیه ۲۵.</ref>. و نیز می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَاسْتَقِيمُوا إِلَيْهِ وَاسْتَغْفِرُوهُ وَوَيْلٌ لِلْمُشْرِكِينَ}}<ref>«بگو: من تنها بشری همانند شمایم، به من وحی می‌شود که خدای شما خدایی یگانه است پس به او رو آورید و از او آمرزش بخواهید و وای بر مشرکان!» سوره فصلت، آیه ۶.</ref>! | ||
==[[توحید]] در نگاه [[امام سجاد]] {{ع}}== | ==[[توحید]] در نگاه [[امام سجاد]] {{ع}}== | ||
در نیایش‌های [[امام سجاد]]{{ع}} زوایای مختلفی از مسئله توحید مطرح شده که نمونه‌هایی از آن را می‌آوریم: | در نیایش‌های [[امام سجاد]]{{ع}} زوایای مختلفی از مسئله توحید مطرح شده که نمونه‌هایی از آن را می‌آوریم: | ||
===درخواست قرارگرفتن در زمره [[یکتاپرستان]]=== | ===درخواست قرارگرفتن در زمره [[یکتاپرستان]]=== | ||
{{متن حدیث|اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِي مِنْ أَهْلِ التَّوْحِيدِ وَ الْإِيمَانِ بِكَ}}<ref>نیایش چهل‌و‌هشتم.</ref>؛ «بارخدایا! مرا از [[یکتاپرستان]] ([[اهل]] [[توحید]]) و ایمان‌آورندگان به خود قرار ده». اهمیت این درخواست آنگاه بیشتر نمایان می‌شود که بدانیم از دیدگاه [[امام سجاد]]{{ع}} تنها با [[هدایت الهی]] و راهنمایی‌های [[خدا]] می‌توان به توحید [[ناب]] و [[حقیقت]] [[یکتاپرستی]] [[دست]] یافت؛ آنجا که می‌گوید: {{متن حدیث|إِلَهِي وَ سَيِّدِي بِكَ عَرَفْتُكَ وَ بِكَ اهْتَدَيْتُ إِلَى سَبِيلِكَ وَ أَنْتَ دَلِيلٌ عَلَى مَعْرِفَتِكَ وَ لَوْ لَا أَنْتَ مَا عَرَفْتُ تَوْحِيدَكَ وَ لَا عَرَفْتُ وَ لَا اهْتَدَيْتُ إِلَى عِبَادَتِك}}<ref>اقبال الاعمال، ص۱۳۹.</ref>؛ «ای [[معبود]] و [[سرور]] من! تو را با تو شناختم و با تو به راهت [[راه]] یافتم. تو راهنمای من به [[شناخت]] خودت بودی. اگر راهنمایی‌های تو نبود من [[یگانگی]] تو را نمی‌شناختم و به سوی [[عبادت]] تو رهنمون نمی‌گشتم». | {{متن حدیث|اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِي مِنْ أَهْلِ التَّوْحِيدِ وَ الْإِيمَانِ بِكَ}}<ref>نیایش چهل‌و‌هشتم.</ref>؛ «بارخدایا! مرا از [[یکتاپرستان]] ([[اهل]] [[توحید]]) و ایمان‌آورندگان به خود قرار ده». | ||
اهمیت این درخواست آنگاه بیشتر نمایان می‌شود که بدانیم از دیدگاه [[امام سجاد]]{{ع}} تنها با [[هدایت الهی]] و راهنمایی‌های [[خدا]] می‌توان به توحید [[ناب]] و [[حقیقت]] [[یکتاپرستی]] [[دست]] یافت؛ آنجا که می‌گوید: {{متن حدیث|إِلَهِي وَ سَيِّدِي بِكَ عَرَفْتُكَ وَ بِكَ اهْتَدَيْتُ إِلَى سَبِيلِكَ وَ أَنْتَ دَلِيلٌ عَلَى مَعْرِفَتِكَ وَ لَوْ لَا أَنْتَ مَا عَرَفْتُ تَوْحِيدَكَ وَ لَا عَرَفْتُ وَ لَا اهْتَدَيْتُ إِلَى عِبَادَتِك}}<ref>اقبال الاعمال، ص۱۳۹.</ref>؛ «ای [[معبود]] و [[سرور]] من! تو را با تو شناختم و با تو به راهت [[راه]] یافتم. تو راهنمای من به [[شناخت]] خودت بودی. اگر راهنمایی‌های تو نبود من [[یگانگی]] تو را نمی‌شناختم و به سوی [[عبادت]] تو رهنمون نمی‌گشتم». | |||
===درخواست دوری از کژروی در توحید=== | ===درخواست دوری از کژروی در توحید=== | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۲: | ||
# [[توحید افعالی]]؛ بدین معناست که هر فعلی که در این [[جهان]] به وقوع می‌پیوندد، زیر سیطرۀ [[الهی]] و خواست و تقدیر [[خدای متعال]] است و هیچ فاعلی مستقل از [[خدا]] و به موازات او وجود ندارد. از زمره مهم‌ترین افعال خدا، توحید در [[آفرینش]]، [[حاکمیت]]، [[مالکیت]]، [[ربوبیت]]، رازقیت، [[ولایت]] و [[شفاعت]] است. | # [[توحید افعالی]]؛ بدین معناست که هر فعلی که در این [[جهان]] به وقوع می‌پیوندد، زیر سیطرۀ [[الهی]] و خواست و تقدیر [[خدای متعال]] است و هیچ فاعلی مستقل از [[خدا]] و به موازات او وجود ندارد. از زمره مهم‌ترین افعال خدا، توحید در [[آفرینش]]، [[حاکمیت]]، [[مالکیت]]، [[ربوبیت]]، رازقیت، [[ولایت]] و [[شفاعت]] است. | ||
# [[توحید عبادی]]؛ در [[قرآن]] و [[دعاهای امام سجاد]]{{ع}} توحید عبادی به دو معنا به کار رفته است: | # [[توحید عبادی]]؛ در [[قرآن]] و [[دعاهای امام سجاد]]{{ع}} توحید عبادی به دو معنا به کار رفته است: | ||
## [[اطاعت]] از خدای یگانه و ترک [[پرستش]] غیر او: | ## [[اطاعت]] از خدای یگانه و ترک [[پرستش]] غیر او: «ای خداوندی که [[فرمانبرداری]] از تو [[فرمانبرداران]] را [[سعادت]] [[رهایی]] است... اعضای ما را از فرمانبرداری از هر کس دیگر به فرمانبرداری خود مشغول دار»<ref>نیایش یازدهم.</ref>. | ||
##خالص‌کردن [[انگیزه]] در پرستش خدای یگانه: | ##خالص‌کردن [[انگیزه]] در پرستش خدای یگانه: «حمد و [[سپاس]] خداوندی را که... أبواب [[علم]] [[ربوبیّت]] خویش را به روی ما بگشاد و ما را به [[اخلاص]] در [[توحید]] خود [[راه]] نمود و از [[الحاد]] و تردید در امر خویش به دور داشت»<ref>نیایش یکم.</ref>. | ||
بالاترین مرتبه [[توحید در عبادت]]، آن است که انگیزه [[انسان]] در [[عبادت]] و [[اطاعت خدا]]، تنها [[عشق]] به [[معبود]] باشد و نه انگیزه‌های مبتنی بر [[ترس]] یا سوداگرۍ: «بار خدایا! بر [[محمد]] و خاندانش [[درود]] بفرست و دلم را از هر محبتی تھی گردان تا تنها جای [[محبت]] تو باشد، و به یاد خود مشغول دار و از [[بیم]] خود توانگر نمای و رغبت آن به خود برانگیز و به [[طاعت]] خود [[گرایش]] ده و بدان راه که بیشترش [[دوست]] داری روان بدار چنان که تا زنده‌ام [[مقهور]] رغبت به چیزی باشم که در نزد توست»<ref>نیایش بیست‌و‌یکم.</ref>. | بالاترین مرتبه [[توحید در عبادت]]، آن است که انگیزه [[انسان]] در [[عبادت]] و [[اطاعت خدا]]، تنها [[عشق]] به [[معبود]] باشد و نه انگیزه‌های مبتنی بر [[ترس]] یا سوداگرۍ: «بار خدایا! بر [[محمد]] و خاندانش [[درود]] بفرست و دلم را از هر محبتی تھی گردان تا تنها جای [[محبت]] تو باشد، و به یاد خود مشغول دار و از [[بیم]] خود توانگر نمای و رغبت آن به خود برانگیز و به [[طاعت]] خود [[گرایش]] ده و بدان راه که بیشترش [[دوست]] داری روان بدار چنان که تا زنده‌ام [[مقهور]] رغبت به چیزی باشم که در نزد توست»<ref>نیایش بیست‌و‌یکم.</ref>. | ||