حبط عمل

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

حبط عمل در قرآن - حبط عمل در حدیث - حبط عمل در نهج البلاغه - حبط عمل در معارف دعا و زیارات - حبط عمل در کلام اسلامی - حبط عمل در اخلاق اسلامی - حبط عملدر عرفان اسلامی

مقدمه

واژه "احباط" به معنای اعراض، باطل کردن و از میان بردن عمل و ثواب است و از نظر دینی آن را گویند که کردار نیک انسان به سبب کردار زشت او باطل گردد و بی‌مزد بماند. واژه احباط شانزده بار در قرآن آمده است.

دانشمندان مسلمان در اینکه چه گناهی موجب حبط اعمال آدمی می‌شود، به اختلاف افتاده‌اند و مسائلی را در این باره مطرح کرده‌اند؛ از این قبیل که آیا تنها گناه کفر و شرک و ارتداد است که اعمال را از میان می‌برد یا همه گناهان کبیره این چنین‌اند. همه فرقه‌های اسلامی معتقدند که کفر و شرک موجب حبط اعمال است؛ اما درباره گناهان کبیره و صغیره دیگر هم رأی نیستند. خوارج و بیشترینه معتزله نه تنها کفر و شرک، بلکه دیگر گناهان را نیز موجب حبط عمل می‌دانند و بر این باورند که اگر گناهکار توبه نکند، سزاوار کیفر خداوند می‌شود. اشاعره و برخی از معتزله معتقدند که حبط عمل را نه نقل تأیید می‌کند و نه عقل. دانشمندان شیعه برآن‌اند که تنها کفر و شرک، اعمال نیک را باطل می‌کند. هیچ گناهی جز این دو نمی‌تواند ثواب اعمال را از میان بَرَد. حتی ثوابی اندک نیز در کنار گناهان فراوان، بر جای می‌ماند و پاداش می‌گیرد. آیات قرآنی و دلایل عقلی نیز بر این مطلب گواهی می‌دهند؛ از جمله:

1. هیچ تضادی میان طاعت و معصیت نیست؛
2. لازمه احباط با آن معنای گسترده، نسبت بیدادگری به خداوند سبحان است.

• دانشمندان معاصر شیعه نیز این عقیده را تأیید می‌کنند و معتقدند که احباط، قانونی کلی نیست و تنها برخی گناهان را در بر می‌گیرد.

منابع

• پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، فرهنگ شیعه